Білім беру бағдарламасы 5-модуль мектеп педагогтерінің Әлеуетін арттыру оқУ ҚҰралы
жүктеу/скачать 1,09 Mb. Pdf көрінісі
|
|
39
ДИАГНОСТИКАЛАУ ҚҰРАЛДАРЫ МЕН ӘДІСТЕРІ Білім беру жүйесінің инновациялық дамуы, білім беру жүйесіне инновациялық менеджментті енгізу шартында педагогтердің зерттеу құзіреттілігінің қалыптасу деңгейі бірінші орынға шығады. Дәл осы зерттеу құзыреттілігі педагогикалық инновациялар мен жаңашылдықтар жасауға және практикада іске асыруға мүмкіндік беретін құрал болып табылады. Зерттеу құзыреттілігі деп педагогтердің тиімді ғылыми-зерттеу жұмысын жүзеге асыруға, өз бетінше білім алуға, өзін-өзі жетілдіруге және формальді орындаушылықтан шығармашылық және
жасампаз практикаға бағытталған педагогикалық қызметке көшу серпінін айқындайтын зерттеу іс-әрекетерінің біртұтастығына кіріктіру дайындығы түсініледі (Селиванова О.А., Андреева О. С., 2015). Мектеп басшысының басты міндеті - педагогтердің зерттеу қызметін ұйымдастырумен қатар, мектепте педагогтердің зерттеу құзыреттілігін қалыптастыру деңгейін кешенді диагностикалау жүйесін құру және үнемі мониторинг жүргізу. Зерттеу құзіреттілігінің қалыптасуын бағалаудың негізгі қиындықтары авторлардың оның түп негізі және құзіреттіліктің психологиялық факторларын сипаттайтын теориялық құрылымдаушылардың компоненттері туралы ұғымдарының сәйкессіздігімен байланысты. Жеке проблема - бағалау жағдайының нақты әлеуметтік және кәсіби контекстінде қолданылатын диагностикалық құралдардың бейтәндігі. Диагностикалық құралдарды іріктеу кезінде қажеттілік пен жеткіліктілік принциптерін сақтау және белгілі бір әдістеме құзіреттіліктің қай компонентіне "жұмыс істейтінін", зерттеудің мақсаттары мен міндеттеріне сәйкес келетіндігін және оның көмегімен алынған нәтижелер құзіреттіліктің белгілі бір компонентін біліктілік үшін жеткілікті ме екенін түсіну маңызды. Бұдан әрі, кешенді диагностикалық тәсілді, сондай-ақ диагностиканың нақты әдістері мен әдістемелерін таңдау негізделеді. Диагностикалық тәсілдің кешенділігі теориялық конструктор (зерттеу құзыреттілігі) мен операциялық конструкторлар (диагностикалық әдістемелерде бағаланатын психологиялық-педагогикалық феномендер) арасындағы гомогендікпен қамтамасыз етіледі.
Зерттеу құзыреттілігінде келесі компоненттер бөлінеді: мотивациялық-құндылық, теориялық-танымдық, ұйымдастырушылық-белсенділік. Зерттеу құзыреттілігінің мотивациялық-құндылық компонентін бағалау осы компоненттің келесі дескрипторларын мониторингілеуді қамтиды: 1. Жалпыадамзаттық құндылықтар жүйесінде бағдарлану; қабылданған моральдық және құқықтық нормалар негізінде әлеуметтік өзара іс-қимылға әзірлік; сенімді әріптестік қатынастарды қолдау үшін жауапкершілік алуға әзірлік. 2. Педагогикалық мамандықтың әлеуметтік маңыздылығын түсіну; педагогтер мен оқушылардың тұлғалық дамуы үшін құндылық бағдарларын бөлісуге дайын болу; білім беру процесіне қатысушыларға қатысты кәсіби жауапкершілікті қабылдауға дайын болу; 3. Өзінің артықшылықтары мен кемшіліктерін сыни бағалай білу қабілеті; жинақталған тәжірибені қайта пайымдауға, жолдарды белгілеуге және өзін-өзі дамыту құралдарын таңдауға дайын болуы; икемділік пен тұрақты оқуға, өз тәжірибесінде күмән келтіруге бейімділігі; 4. Жеке өсуге үлес қосу қабілеті; білім беру процесінің басқа қатысушылары қызметінің тиімділігін арттыруға бағдарлану; "сыни дос" позициясын ұстану қабілеті"; 5. Кәсіби шеберлікті тұрақты өзін-өзі дамытуға ұмтылу; стандартты емес шешімдер қабылдау, проблемалық жағдайларды шешу қабілеті; зерттеу қызметін орындауға жоғары ішкі мотивацияның болуы. 40
Зерттеу құзыреттілігінің теориялық-танымдық компонентін бағалау теориялық білімді және білім алушының оларды түсіну дәрежесін тексеруді қамтиды. Мониторингке, атап айтқанда, осы компоненттің келесі элементтері жатады: 1. Педагогикалық зерттеудің әдістемесін, әдістерін білу; қарама-қайшылықты анықтай білу және проблеманы, мақсаттар мен міндеттерді анықтай білу; педагогикалық өзгерістерді диагностикалаудың техникалары мен әдістемелерін таңдау қабілеті; 2. Талдау, синтездеу, қорыту қабілеті; деректерді жүйелеу және жіктеу қабілеті; эксперименттік деректерді жинау, өңдеу және түсіндірудің қазіргі заманғы технологияларын қолдана білу; 3. Интернетте ақпаратты іздеудің ғылыми-ақпараттық дағдыларына ие болу; сөздік- анықтамалық және энциклопедиялық әдебиеттерде бағдарлана білу; мәтінді талдаудың түрлі техникаларын білу; 4. Өз бетінше білім алу қабілеті; өзінің зерттеу қызметінде әлемдік педагогикалық тәжірибені бейімдеу қабілеті; педагогикалық құбылыстарды модельдеу, жобалау және формализациялау қабілеті; 5. Ауызша және жазбаша түрдегі үйлесімді монологиялық және диалогтік мәтіндерді қабылдауға және шығаруға бағытталған танымдық-дискурсивті қабілеттің болуы. Зерттеу құзыреттілігінің ұйымдастырушылық-қызметтік компонентін диагностикалау келесі дескрипторлар бойынша мониторинг жүргізу қарастырылады: 1. Деректерді жинауды ұйымдастыру және жүргізу қабілеті; алынған нәтижелерді өңдеу және түсіндіре білу; оларды сараптамалық бағалауды ұйымдастыра білу; 2. Өзекті проблеманы анықтау және тұжырымдау қабілеті; педагогикалық экспериментті ұйымдастыру, жоспарлау қабілеті; педагогикалық зерттеу жүргізу қабілеті; 3. Зерттеу қызметі туралы талдау есептерін, болжамдарын жасау қабілеті; оқу-зерттеу құжаттамасын жасау және ресімдеу тәсілдерін меңгеру; мәтіндермен, ақпаратпен жұмыс жасауда
заманауи ақпараттық-коммуникативтік технологияларды пайдалану қабілеті 4. Өзінің зерттеу әлеуетін дамыту қабілеті; зерттеулерде гуманитарлық-әлеуметтік, жаратылыстану ғылымдарының заманауи әдістерін қолдану қабілеті; компьютерлік өңдеу және деректерді модельдеу әдістерін қолдана білу 5. Әртүрлі және стандартты емес жағдайларда: көпшілік алдында сөйлеу жоспарын жедел түзету үшін; зерттеу міндеттерінің мақсатын толықтыру; сабақ жоспарын, тапсырмаларды және бағалауды өзгерту үшін өз білімі мен дағдыларын практикада пайдалана отырып, әртүрлі кәсіби міндеттерді орындау қабілеті. Мұғалімдердің зерттеу құзіреттілігін диагностикалаудың әдістері ретінде келесі әдістерді қолдану ұсынылады: 1. Рефлексивті диагностикалау әдістемесі (А.В. Карпов сауалнамасы, рефлексияға тест) (А.В. Карпов 2003) 2. С. И. Брызгалованың әдістемесі бойынша педагогтің зерттеу дағдыларын өзін-өзі бағалауы (С. И. Брызгалова 2003)
3. Жалпы білім беретін мектеп педагогінің зерттеушілік білім деңгейін бағалауға арналған тест 4. "Педагог-зерттеші қасиеттері" проективті әдістемесі Е. С. Катаев (Е.С. Катаев 2020).
5. Педагогтің жеке кәсіби даму картасы 6. Мұғалім портфолиосы.
|