1. Мәтінге тақырыптық-идеялық жағынан талдау жасау
|
Мәтін тақырыбы мен мәтін мазмұны арасындағы байланысты анықтап, тақырыптың қойылу себебін
Түсіндіру
|
|
2. Мәтіннің идеясын, мәтінде көтерілген негізгі мәселені айқындау
|
Автордың оқырманға айтпақ ойын, негізгі ой берілген бөлікті анықтау
|
|
3. Мәтінге стилистикалық-композициялық талдау жасау
|
Мәтіннің стилін, түрін, жанрлық сипатын анықтау (проза, поэзия, драма)
|
|
Аудиториясы
|
Кімдерге арналған, кімдер қызығушылық танытады
|
|
5.Мәтіннің сөйлеу формасы мен типін ажырату
|
Ауызша, жазбаша; монолог, диалог, полилог
|
|
6.Мәтіннің құрылымы
|
Том, кітап, тарау, тарауша, абзац.
(бастауы, дамуы, қорытуы)
|
|
7.Мәтіннің түрлерін анықтау
|
Әңгімелеу, сипаттау, пайымдау
|
|
8. Мәтіннің нешінші жақтан баяндалғанын, етістік шақтарының қолданысын талдау
|
1, 2, 3-жақ
|
|
9.Мәтінге лексика-семантикалық талдау
|
Мәтіннің лексика-фразеологиялық құрамын мәтін мазмұнымен байланыстырып талдау: тура/ауыспалы, көп мағыналы, синоним, антоним, омоним сөздер; көркемдегіш-бейнелегіш құралдар (метафора, метонимия, синекдоха, теңеу, шендестіру антитеза, гипербола, литота т.б.); мәтіндегі көнерген (архаизм, историзм), диалект, жаргон, варваризм сөздер; тұрақты сөз тіркестерінің, мақал-мәтелдердің қолданылу мақсатын контекспен
байланыстырып түсіндіру
|
|
Мәтіннің фонетикалық-интонациялық ерекшелігін талдау
|
Дыбыс үндестігі, дыбыстардың қайталануы (аллитерация, ассонанс); дыбыстардың ұйқас құрудағы қызметі; әуен, әуез, тембр, қарқын, кідіріс сипаты
|
|
Мәтіннің морфологиялық сипатын талдау
|
Сөз таптарының ара қатынасы, әртүрлі мағыналық реңк тудыратын грамматикалық тұлғалардың жұмсалуы (кішірейту, еркелету мәнді жұрнақтар т.б.
|
|
12. Мәтіннің синтаксистік ерекшелігін айқындау
|
Жай, құрмалас сөйлемдердің мәтін мазмұнын жеткізудегі қызметі, сөйлем мүшелерінің орын тәртібіндегі ауытқуларды (инверсия), оқшау сөздер мен бірыңғай сөйлем мүшелерінің қолданылу мақсатын, төл сөздің берілу жолдарын айқындау. Риторикалық сұрақтардың берілу жолдарын анықтау.
|
|
Автордың жеке қолданысына жататын тілдік бірліктерді талдау
|
Окказионал қолданыстар — автордың белгілі бір жағдайға байланысты сөз тудыру қажеттілігі арқылы өмірге
келген жеке авторлық сөздер мен тіркестер.
|
|
