Использованная литература

94 
 
ҚҦЗЫРЛЫЛЫҚТЫҢ
 
ПЕДАГОГИКАЛЫҚ КАТЕГОРИЯ
 
РЕТІНДЕ ДАМУЫНЫҢ ЗАҢДЫЛЫҚТАРЫ
 
 
Қҧдайбергенева
 
К.С,
 
ББЖКБАРИ
-
ның  
- 
кафедра  меңгерушісі, 
 
педагогика ғылымдарының  докторы, доцент 
 
 
Жаһандық  ғаламданудың  кеңеюі,  ақпараттық  технологиялардың  ӛріс  алуы,  білім  беру 
нәтижесіне  халықаралық  талаптардың  күшеюіне  байланысты  Н.Назарбаев  «Ұлтымыздың 
әлеуетін оятуға және оны жүзеге асыруға жағдай жасайтын интеллектуалды тӛңкеріс қажет», 
деп  барлық  білім  беру  жүйесінің
 
қарқынды  дамуына,  ертеңгі  болашағына  тұғыр  боларлық  
міндет жүктейді.
 
Білім  берудің  2011
-
2020  жылдарға  арналған  мемлекеттік  бағдарламасындағы  сапалы 
білімнің  қолжетімділігін  қамтамасыз  ету  арқылы  адами  капиталды  дамыту  деп 
қарастырылуының ӛзі балаға,  адамға деген кӛзқарастың түбегейлі бетбұрғандығы
. 
Сапалы білімнің қолжетімділігін қамтамасыз ету әлі де ізденуді, талдауды  талап етеді. 
Сапалы  білімнің  қолжетімділігін  қамтамасыз  етуді  қаражаттан  емес,  білім  беру  ұйымдары 
субъектілерінің рухани жан дүниесінен іздеу керек.
 
 
Ұлы
 
Абай  «надандық
-
білім
-
ғылымның  жоқтығы,  еріншектік 
- 
күллі  дүниедегі  ӛнердің 
дұшпаны,  залымдық 
- 
адам  баласының  дұшпаны»,    деп  адамның  рухани  азуының  үш 
факторын  атады.
 
Ұрпақ  тәрбиелеуші
 
ұстаздарымыздың  болмысын  заманауи  талаптарына 
сай  шыңдай  түсудің  қажеттігі
   
Қазақстан
 
Республикасының  Президенті
 
Н.Ә.Назарбаев  2012 
жылы    Қазақстан  халқына  арнаған  Жолдауында 
 
негізгі  құндылық  ретінде  айырықша  атап 
ӛтті.   
 
Құндылық
 
адамдардың  жинақталған  мақсаттары  мен  мінез
-
құлықтарының  нормасы 
жӛніндегі  адамзаттың,  этностың  жеке  мәдениеттерінің  мәнін  тарихи  тәжірибелерін  жүзеге 
асырушы базалық кӛрсеткіштер. Сондықтан да білім мазмұнының ӛзегі ретінде білім алушы 
адамның  тұлғалық  болмысы,  әлеуметтік  ортаның  қарама
-
қайшылықтарында  ӛзін  жүзеге 
асыру  қабілеті  алынуы  қажет.  Сонда  ғана  білім  әлеуметтік  институт  ретінде  кешегі  ірі 
тұлғалардың  тәжірибесімен,  әлеуметтік  орта,  ӛркениет  жетістіктерімен  білім  мазмұнын 
толықтыра отырып,
 
болашақ тұлға мәдениетін қалыптастыра алады. 
 
Білім  беру  мен  қоғамның  ӛзара  детерминанттық  жүйелі  қатынастары  білімді  пәндік 
біліммен толықтыруды емес, білімді баланың қажеттілігіне қарай оның ӛмірлік тәжірибесімен 
ұштастыруға,  оған  әлеуметтік  контекст  енгізуге,  ӛркениет  үдерістерінің  ӛзегін  қаншалықты 
сезіне  білуге  жетелейді.    Қазіргі  білім  үлгісіндегі  күрделі  де  қарама
-
қайшылығы  мол 
үдерістердің  уақыт  талабын  қанағаттандыра  алмауы  күн  тәртібіне  білім  беруді  түбегейлі 
қайта  қарауды  қойып  отыр.    Мұндағы  басты  мақсат  білім  мазмұнын  ӛзгерту,  оқу  мерзімін 
ұзарту  немесе  пәндер  кӛлемін  ұлғайтумен  шектеліп  қалмай,  білім  беру  кеңістігіндегі 
құндылық  бағыттарының  ӛзгеруіне  байланысты  рухани,  адамгершілік  ӛлшемдерін  терең 
түсіну;  адамның  білім  беру  үдерісі  арқылы  рухани  құндылықтармен  қауышып,  әлем 
мәдениетіне  қол  жеткізу  болып  отыр. 
 
Бұл  орайда,  қазақ  халқының  әлемдік  ӛркениеттегі 
орнын  айқындайтын  рухани  құндылықтар  мәйегін  талдап,  бүгінгі  ұрпаққа  жеткізуші  құзырлы 
ұстаздарды тәрбиелеу басты шарттардың бірі болып табылады. 
 
«Құзырлылық» 
- 
бүгінгі  күннің  шынайылық  белгісі.  Біз  категория  ретіндегі 
құзырлылықтың  шынайылығын  айқындауда  логиканың  басқа  да  «қарсы  кӛзқарас»,  «тепе
-
теңдік» заңдары мен материалистік диалектиканың «қарама
-
қарсылықтар бірлігі мен күресі», 
«сандық ӛзгерістерінің сапалық ӛзгерістерге ӛту», «терістеуді терістеу» заңдарын арқау етіп 
аламыз.  Ӛйткені,  педагогиканың  негізгі  заңдылықтары  мен  ұстанымдары  ақыл
-
парасат  пен 
фактілердің  ақиқаттығынан  туындайды.  Құзырлылықтың  педагогикалық  категория  ретінде 
дамуы 
логиканың 
және 
материалистік 
диалектиканың 
заңдарынан 
туындайтын 
педагогикалық ұстанымдар, заңдылықтар арасындағы байланыс негізінде ашылады. 
 
Логиканың қарсы кӛзқарас заңы бойынша егер А пікірінен кейін Ә пікірі туындаса, онда 
Ә
 
пікірін жоққа шығарудан А пікірінің жоққа шығарылуы туады делінген. Дәл сол секілді білім, 
білік,  дағды  категорияларының  бір  ғасырлық  жинақталған  ой
-
тұжырымдарынан  туындаған 
«құзырлылықты»  жоққа  шығарудың  мүмкін  еместігіне  кӛз  жеткіземіз.  Формальды логиканың 
тепе
-
теңдік заңына сәйкес, ой таразысынан ӛткізіліп отырған объектінің (құзырлылық) дамуы 

95 
 
мен  ӛзгеруін  белгілі  бір  дәрежеде  абстрактілеу  міндеті  туындайды.  Сондықтан  да 
құзырлылықтың  категория  ретіндегі  дамуы  қозғалыстың  ішкі  кӛзін  кӛрсететін  материалистік 
диалектиканың қайшылық заңының тепе
-
теңдік, ӛзгешелік, қарама
-
қарсылық даму сатылары 
арқылы қарастырылады. 
 
«Құзырлылық»  ӛз
-
ӛзіне  айтарлықтай  тепе
-
теңдікте,  ӛйткені  «құзырлылықтың» 
астарында ескілікпен қоса, жаңалық атаулының алғышарттары, ӛз
-
ӛзінен ӛзгеше және тепе
-
теңдікке  бағынған  сәттері  қамтылған.  Құзырлылық  ұғымындағы  ӛзгешелік  әлі  толық 
дамымаған.  Құзырлылық  ұғымының  енуіне  байланысты  жаңалық  пен  ескіліктің  қатар  ӛмір 
сүруі  бірінші  кезекке  шыққанымен,  құзырлылықтың  жаңалық  қыры  ескілікті  теріске  шығару 
ретінде жүзеге асырылады.
 
Құзырлылықтың
 
категория  ретіндегі  қайшылығын  оның  жаңалық  пен  ескілікті  тепе
-
теңдікте ұстауынан кӛреміз. 
 
Құзырлылықтың
 
категория ретіндегі қайшылық сатылары:
 
Тепе
-
теңдік: жаңалық = ескілік.
 
Ӛзгешелік: жаңалық ≥ ескілік.
 
Қарама
-
қарсылық: жаңалық пен ескілік бірін
-
бірі теріске шығара отырып, қарама
-
қарсы 
нәрселер  бір
-
біріне  айналады.  Мысалы,  құзырлылық  ӛзінің  ішкі  қозғалысымен  білім 
саласындағы  сапаның
 
дайын  сұраққа  дайын  жауап  арқылы  бағалануын  теріске  шығара 
отырып,  шешімі  жоқ  сұрақтардың  жауабы  арқылы  бағалауды бірінші  кезекке  қояды.  Белгілі 
бір  заттағы  қайшылықтың  ең  жоғарғы  сатысына  жетуі,  бір  мезгілде  оның  жойылып  кетуі, 
алғышарттарының  айқындалуы,  ӛзінің  ішкі  қозғалысымен  ӛзін
-
ӛзі  теріске  шығаруы 
құзырлылықтың  категория  ретіндегі  мазмұнының  объективтілігін  сипаттайды.  Ф.И.Захаров 
категорияның  объективтілігі  жӛнінде  былай  дейді:  «кез
-
келген  категория  ӛзінің  мазмұны 
бойынша  объективті,  формасы  бойынша  субъективті.  Категорияның  объективтілігін  адам 
санасынан  тыс  объективті  әлемдегі  бар  байланыстар  мен  белгілі  жалпы  жақтарынан 
тұратын  мазмұн  құрайды.  Субъективтілігі  –
 
адамға  қатысты  шынайылықтың  логикалық, 
абстрактілік  шағылысу  формасында» 
. 
Құзырлылықтың  категория  ретінде  ішкі  қозғалысы, 
ішкі  және  тұрақты  байланысы,  ӛзін
-
ӛзі  теріске  шығаруы  логиканың,  материалистік 
диалектиканың  заңдарынан  туындайтын  педагогикалық  заңдылықтар  мен  ұстанымдар 
арқылы ашылады. 
 
Білімге қатысты педагогикалық заң В.И.Андреев зерттеулерінде, объективті, маңызды, 
қажетті,  жалпы,  белгілі  педагогикалық  жағдайларда  құбылыстың  тұрақты  қайталануы, 
педагогикалық  жүйе  компоненттерінің  арасындағы  ӛзара  байланысы,  ӛзін
-
ӛзі  жүзеге  асыру 
механизмі  мен  тұтас  педагогикалық  жүйенің  ӛздік  дамуын  белгілеуші  педагогикалық 
категория»  деп  қарастырылады.  Егер  педагогикалық  заң  педагогикалық  жүйедегі  маңызды 
байланыстарды  ашатын  болса,  ал  заңдылық  педагогикалық  жүйенің  жеке  компоненттеріне, 
элементтеріне  қатысты  қолданылады.  Мысалы,  педагогикалық  үдеріс  заңдылықтары,  оқыту 
заңдылықтары,  т.б.  әлеуметтік  жағдайлармен,  адамның  табиғатымен,  педагогикалық 
үдерістің мәнімен  шартталады. 
 
Дидактикалық  заң  және  заңдылықтардың  ерекшелігі,  И.Я.Лернер  бойынша  олардың 
негізгі  үш  элементі  –
 
оқыту  және  оқу  қызметтері  мен  меңгеру  (білім  мазмұны)  объектілері 
арасындағы  тұрақты  байланысты
 
кӛрсетуінде.  И.Я.Лернердің  кейінгі  еңбектерінде 
заңдылықтар тӛмендегідей жіктеледі:
 
1) Оқытудың тәрбиелік сипаты.
 
2)  Оқытушы  мен  білім  алушы  және  оқылатын  объект  арасындағы  мақсатты 
бағдарланған ӛзара әрекет.
 
3) Оқылатын мазмұнның меңгеру тәсілдері есепке
 
алынған оқушы мақсаты мен мұғалім 
мақсатының сәйкес келуі.
 
4) Оқыту тек оқушының белсенді қызметі арқылы жүреді . 
 
И.П.Подласый тұтас оқу үдерісі жүйесінің компоненттеріне сай оқу үдерісіндегі заң және 
заңдылықтарды  7  жалпы  және  6  нақты  топтарға  жинақтайды.  Жалпы  заңдылықтар  тобына 
ғалым  мақсат,  мазмұн,  сапа,  оқыту  әдістері,  оқытуды  басқару  және  ынталандыруды 
жатқызады. Нақты заңдылықтар дидактикалық, гносеологиялық, кибернетикалық, әлеуметтік, 
ұйымдастырушылық деп топтастырылған. 
 
 
 
 

96 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Сурет 1
 
–
 
Қҧзырлылықтың педагогикалық категория ретінде дамуының заңдылықтары 
мен ҧстанымдары
. 
 
Жалпы заңдылық: оқыту мақсаты: а) қоғамның даму қарқыны мен деңгейіне;
 
 
ә) қоғамның мүмкіндігі мен қажеттілігіне;
 
 
б)педагогика ғылымы мен практикасының мүмкіндігі мен даму деңгейіне бағынышты.
 
Дидактикалық заңдылық: оқыту нәтижесі: (белгілі дәрежеде) оқытудың ұзақтығына 
 
 
Гносеологиялық  заңдылық:  оқыту  нәтижесі  (белгілі  дәрежеде)  оқушылардың  оқу 
біліктілігіне тура пропорционалды .
 
Психологиялық  заңдылық:  оқытудың  ӛнімділігі  (белгілі  дәрежеде)  білім  алушының  оқу 
әрекетіне, қызығушылығына тура пропорционалды. 
 
Кибернетикалық  заңдылық:  оқытудың  тиімділігі  (белгілі  дәрежеде)  кері  байланыстың 
жиілігіне және кӛлеміне тура пропорционалды.
 
Әлеуметтік  заңдылық:  индивидтің  дамуы  тікелей  немесе  жанама  қарым
-
қатынастағы басқа адамдардың дамуымен шартталған. 
 
Ҧйымдастырушылық  заңдылық:  оқыту  нәтижесі  (белгілі  дәрежеде)  ӛзінің  оқу 
міндеттеріне, оқу еңбегіне тура пропорционалды .
 
Тұтас  оқу  үдерісінің  кең  ауқымды  заңдары,  сӛз  жоқ  жаңа  білім  парадигмасы  үшін  де 
ӛзінің күшін сақтап қалады.  Біздің ойымызша,  «оқыту нәтижесінің оқытудың ұзақтығына 
тура пропорционалдығы»
 
бүгінгі таңда басқа қырынан қайта қарауды талап етеді. Сонымен 
бірге  заңдылықтардың  құрылымы  мен  жүйелілігі  және  олардың  сатылы  деңгейлері
 
де 
ізденістерді қажет етеді.
 
Қазіргі дидактикалық зерттеулерге сай,  тұтас  педагогикалық үдеріске қатысты жаңаны 
танып білу мен ескіні ӛзгерту барысында білім алудың белгілі 4 заңдылықтарын (білім алушы 
мен  мақсат;  мақсат  пен  білім  мазмұны;  білім  алушы  мен  білім  беруші,  мақсат  пен  үдеріс) 
тӛмендегідей 2 заңдылықпен толықтырудың қажеттілігі туындап отыр деп ойлаймыз. Олар:  
 
Педагогиканың заңдылықтары
 
Педагогикалық тұтас үдеріс заңдылықтары: Сыртқы педагогикалық және ішкі танымдық әрекеттердің ӛзара байланысы 
мен бірлігі; Педагогикалық үдеріс нәтижесінің балалар әрекеттерінің мазмұны және сипатымен байланыстылығы;
 
Педагогтың  шеберлік
 
деңгейінің  педагогикалық  үдерістің  мазмұндылығына  және  толықтығына    шарттылығы 
(А.С.Макаренко, В.М.Коротов, С.А.Пуйман)
 
Дидактикалық  заңдылықтар:  Оқытудың  тәрбиелік  сипаты.  Оқытушы  мен  білім  алушы  және  оқылатын  объект 
арасындағы  мақсатты  бағдарланған  ӛзара  әрекет.  Оқылатын  мазмұнның  меңгеру  тәсілдері  есепке  алынған  оқушы 
мақсаты  мен  мұғалім  мақсатының  сәйкес  келуі.  Оқыту  тек  оқушының  белсенді  қызметі  арқылы  жүреді 
(И.Я.Лернер).Мақсат,  мазмұн,  сапа,  оқыту  әдістері,  оқытуды  басқару  және  ынталандыру;  дидактикалық, 
гносеологиялық,  кибернетикалық,  әлеуметтік,  ұйымдастырушылық  (И.П.Подласый);  педагогикалық  үйлесімділік 
(Н.Н.Палтышев).
 
Тәрбиенің негізгі заңдылықтары: Балалардың ӛмірі мен тәрбиесінің бірлігі;
 
Параллельді әрекет; Тәрбиенің адамзат мәдениетінің дамуымен тарихи шарттылығы 
 
(А.С.Макаренко, А.А.Фролов, И.Ф.Козлов, т.б. )
 
Табиғи бейімділік (Я.А.Коменский, П.Ф.Каптерев); Ӛзін
-
ӛзі жүзеге асыру, ӛздік даму (Б.С.Гершунский, А.Маслоу), 
Тұтастық (Н.Д.Хмель, В.П.Беспалько), 
 
Әлеуметтендіру, Кездейсоқтық, Белгісіздік (В.Ф.Капустин, А.В.Хуторской) т.б. ұстанымдар 
 
 
 
 
 
 
Құзырлылықтың
 
педагогикалық категория ретінде дамуы
 
Заң
 
Логика заңдары
 
Материалистік диалектиканың 
заңдары
 
Бірдейлік; қарама
-
қайшылық; теріске шығарылған 
үшінші; қарсы кӛзқарас, тепе
-
теңдік; жеткілікті 
негіздеме заңы, т.б. 
 
Қарама
-
қарсылықтар бірлігі мен күресі заңы
 
Сандық ӛзгерістерінің сапалық ӛзгерістерге ӛту заңы; 
 

97 
 
- 
әлеуметтік орта сұранысы мен білім алушы арасындағы байланыс;
 
-
мақсат  пен  нәтиже  арасындағы  байланысты  сипаттайды.  Біз  ұсынып  отырған  бұл 
заңдылықтар  арасындағы  байланыс  «Нәтижеге  бағытталған  білім  беру  жүйесі»  үлгісінде 
бейнеленген. (Сурет 2).
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Сурет 2
 
–
 
нәтижеге бағытталған білім беру жҥйесінің «шығу» критерийі
. 
Нәтижеге  бағдарланған  білім  жүйесінің  микро  және  макро  элементтерін,  олардың 
атқаратын  қызметтерін  ажырату,  жүйеге  кіретін  бала,  жүйеден  шығатын  түлек,  деп 
айқындауға мүмкіндік берді. 
 
 
«Бала» жүйенің макро құрылымдық элементі. Ол жүйеге кірген сәттен бастап «оқушы» 
мәртебесіне ие болып, жүйе құрушы элементі рӛлін атқарады. 
 
Баланың, ата
-
ананың, әлеуметтік ортаның сұраныстары, оқушының талап
-
тілектерінен 
туындайтын  екінші  элемент  –
 
мақсат.
 
Сұраныстар  негізінен  туындаған  мақсатты  жүзеге 
асыру үшін қажетті білім мазмұны нәтижеге бағытталған білім беру жүйесінің
 
үшінші
 
элементі 
болып  табылады.  Білім  мазмұны  деген  жалпы  ұғым  «Білім  туралы»  заңның  13
-
бабында 
кӛрсетілгендей,  жеке  адамның  біліктілігі  мен  жан
-
жақты  дамуын  қалыптастыру  үшін  негіз 
болып  табылатын  білім  берудің  әрбір  деңгейі  бойынша  білімдер  кешені:  білім 
тұжырымдамасы,  білім  стандарты,  білім  бағдарламалары,  оқулықтар,  оқу
-
әдістемелік 
құралдарын, т.б. біріктіреді.
 
Анықталған  білім  мазмұны  тӛртінші  элемент  дидактикалық  үдеріс
 
барысында 
мұғалімнің әр түрлі педагогикалық әді
-
тәсілдерді пайдалануы, ұйымдастыруы арқылы толық 
жүзеге  асады.  Дидактикалық  үдерісті  жүзеге  асырушы,  тұлға  тәрбиелеуші  мұғалім  бесінші 
элемент,  ал  мақсатпен  нәтиженің  қатынасын,    күтілетін  нәтиженің  сапасын  айқындаудағы 
диагностикалық,  мониторингтік  қызметпен  айналысатын  білім  беруді  басқару  ұйымдары
  
нәтижеге бағдарланған білім беру жүйесінің алтыншы элементі болып табылады. 
 
Біз  бұл  үлгіден  микро,  макро  жүйе  арасындағы  тұтастықты  «бала
- 
оқушы
-
түлек» 
мәртебесіндегі  негізгі  элементтер  құрайтындығын,  бала  жүйеге  «кіру»  элементінің,  түлек 
жүйеден «шығу» элементінің рӛлін атқарып тұрғандығын кӛреміз. Жүйеге «кіруді» реттеудің 
мәні баланың дайындығын тексеру. Яғни, «дайындық» кіру критерийінің қызметін атқарады. 
Д.Н.Узнадзе  бойынша  дайындық  қандай  да  бір  қажеттіліктің  пайда  болуы  және  оны 
қанағаттандыру 
ситуацияларына 
тән 
жағдай, 
тұлғаның 
ӛзекті 
қажеттіліктерін 
қанағаттандыруға бағытталған
 
нақты қызметті орындау бекімі
 
деп анықталады
. 
«Дайындық» 
критерийі  мұғалімнің  кәсіби  іс
-
әрекеті  айналасында  нақты  бір  қызметке  қатысты 
зерттелгендігін кӛрсетеді. Жалпы іс
-
әрекеттің тиімділігін бағалау үшін бір ғана дайындықтың 
жеткіліксіздігіне Н.Д.Хмель ерекше назар аударған. Н.Д.Хмель мұғалімнің кәсіби іс
-
әрекетке 
дайындығын  әлеуметтік  маңызды  мотивтерінің,  психологиялық
-
педагогикалық  білім 
жиынтықтары және тұтас педагогикалық үдеріс іс
-
әрекетінің жемісті орындалуын анықтаушы 
әрекет тәсілдері компоненттерінің болуымен сипаттайды.
 
Дж.Дьюи  «білім  беру  –
 
дайындық  ретінде  балаларды  ересектер ӛмірінің  міндеттеріне, 
артықшылықтарына  дайындайды.  Бала  қоғамның  толыққанды,  толық  құқықты  мүшесі  деп 
саналмайды,  ол  күту  парағына  ендірілген  кандидат  секілді.  Білім  бала  мотивациясына 
 
 
 
 
 
 
 
       
Нәтижеге бағ ытталғ ан білім беру жүйесі 
 
Мақсат
 
 
 
           
Оқушы
 
 
Білім мазмұны
 
    
Дидактикалық  үдеріс
 
 
 
Мұғалім
 
Басқару органы
 
Бала
 
 
Түлек
 
Ата
-
ана
 
Әлеуметтік
 
сұраныс
 
«Шығу» критерийі      
«Құзырлылық»
 
 
«Кіру» критерийі
 
«Дайындық»
 

98 
 
сүйенбейді, ол толық түпнұсқалық стимулдардан айырылған» деген дәстүрлі білімге қатысты 
тұжырымдары кімді болса ойландырмай қалуы мүмкін емес. 
 
Үлгіде
 
пайдаланылып  отырған  «дайындық»  критерийі  оқушының  ӛзінің  алдына  қойған 
мақсатын  білім  мазмұны  арқылы  дидактикалық  үдеріс  барысында  жүзеге  асыру 
мүмкіндіктерін  айқындай  алады.  Ал,  «білім  беру  жүйесінен  шыққан  түлек  мүмкіндіктерін» 
немен, қалай айқындаймыз деген жалпы сұраққа әр түрлі жауап беруге болады, бірақ жауап 
бермес бұрын, сұрақтың
 
«білім беру жүйесінен шыққан» деген жерлеріне назар аударарлық. 
Түлектің стандартталған білім жүйесінен  кейінгі  әлеуметтік  ортадағы келесі  бір жүйеге  енуі, 
түлек  үшін  де,  ата
-
ана  үшін  де  оның  тек  ӛзіне,  ӛзінің  құзырына  байланысты  шешім 
қабылдауды талап ететін жаңа ситуация болып табылады.
 
Сондықтан  да  нәтижеге  бағдарланған  білім  беру  жүйесінен  күтілетін  нәтиже  –
 
түлек 
болса,  оның  сапасы  қандай?  Нәтижеге  бағдарланған  білім  жүйесінен  қандай  түлектер 
шығады?  деген  сұрақтардың  жауабын  педагогикалық  категория  ретіндегі  құзырлылық 
категориясынан іздейміз. Ӛйткені, құзырлылық табиғаты оқу нәтижесінен бастау алғанымен, 
ол негізінен іс
-
әрекеттік, тұлғалық тәжірибелерінің ӛз бетімен ұйымдастырылуында, адамның 
ӛздік  дамуының,  ӛздік  ӛсу  сатысына  кӛтерілуінің  салдары,  құзырлылық
 
жеке  пәндер 
жетістіктерінің емес, білім беру жүйесінің нәтижесі деген тұжырымдарымызға сәйкес түлектің 
нәтижелілігін,  тиімділігін  айқындаушы  «шығу»  критерийі  рӛлін  атқарады  деген  түйінге 
тоқталамыз. 
 
«Құзырлылықтың»  педагогикалық категория ретінде дамуын әлеуметтік орта сұранысы 
мен  білім  алушы  арасындағы  және  мақсат  пен  нәтиже  арасындағы  байланыс 
заңдылықтарына сүйене отырып қарастыру бүгінгі заманауи талаптары деп ойлаймын. 
 
 
 
Пайдаланылған әдебиеттер
: 
1. Назарбаев Н.Ә. Еркін елдің ертеңі –
 
кемел білім мен кенен ғылымда //Егемен 
Қазақстан. –
 
2004, қазан –
13. 
–
 
№ 225. –
 
Б.1
-27  
2. Қазақстан Республикасындағы білім беруді дамытудың 2011
-
2020ж.ж. 
арналған Мемлекеттік Бағдарламасы.
- 
Астана.
- 2010 
3.Абай.
 
Қара сӛздері. –
 
Алматы: Ӛнер, 2006. –
 
124 б.
 
4. «Әлеуметтік
-
экономикалық жаңғырту –
 
Қазақстан дамуының басты бағыты» 
Қазақстан
 
халқына Ұлт кӛшбасшысы –
 
Президенттің жолдауы
.- 
2012 жыл 27 қаңтар
. 
5.Кудайбергенева К.С. Құзырлылық білім сапасының критерийі: әдіснамалық
 
және 
ғылыми
-
теориялық негіздері.
- 
Алматы, 2008.
-
328 б. 
 
6.Захаров Ф.И. Философия и методы научного познания. –
 
М.: Лениниздат, 1972. –
 263 
с.
 
7.Андреев  В.И.  Педагогика:  учебный  курс  для  творческого  саморазвития.  2
-
е  изд. 
- 
Казань: Центр инновационных технологий, 2002. –
 
17 с.
 
8.Лернер  И.Я.  Теория  современного  процесса  обучения,  ее  значение  для  практики 
//Современная педагогика. –
 1989. 
–
 
№ 11. –
 
С. 1
-17. 
9.
Подласый И.П
. 
«Педагогика». –М.: «Владос»
, 1999. 
–
 
Т
.1. 
–
 574 
с.
 
10.Білім туралы. ҚР 2007 ж. 27 шілдедегі № 319
-
ІІІ Заңы. Қазақстан Республикасындағы 
білім туралы заңнама. Заң актілерінің жиынтығы. –Алматы: ЮРИСТ, 2008. –
 
216 б
 
11.Узнадзе Д.Н. Экспериментальные основы и психологические установки. –
 
Тбилиси. 
Изд
-
во АНТССР, 1961. –
 
210 с.
 
12.Хмель Н.Д. Теоретические основы профессиональной подготовки учителя 
(педагогика для учителя). –
 
Алматы: Ғылым, 1998. –
 
320 с.
 
13.Дьюи Дж. Демократие и образование: /пер. с англ. –
 
М.: Педагогика
- 
Пресс, 2000. –
 
384 с
 
14.Кудайбергенева  К.С.  Формирование  готовности  учителей  общеобразовательных 
школ к профессиональной самореализации (инновационный
   
аспект): дис. ... канд. пед.наук. 
–
 
Алматы, 2002. –
 
145 с.
 
 

жүктеу/скачать 2,66 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: