Географиялық қабық –Литосфераның
жоғарғы бөлігі, атмосфераның төмеңгі бөлігі, гидросфера мен
биосфераның өзара күрделі байланысы мен әрекеттесуінің нәтижесі
Географиялық қабықтағы ең ірі табиғат кешендері: материктер
мен мұхиттар
Антропогендік табиғат кешендері: егістік, бау-бақша, саябақтар, қалалар,бөгендер, каналдар, т.б.
Географиялық қабықтың заңдылықтары:
1.
Географиялық қабықтың тұтастығы: жер қабықтарын құрайтын
табиғат компоненттерінің
өзара байланысы мен тәуелділігі
Табиғат компоненттері: геологиялық жыныстар - жер бедері - климаттық жағдайлар - су -
топырақ - өсімдік - жануарлар дүниесі
2.
Зат пен энергия айналымы – географиялық қабықтың аса маңызды заңдылықтарның бірі
болып табылады (су айналымы,
ауа айналымы, жер қыртысындағы зат айналымы
)
З
ат айналымы: Биосфера - шөгінді жыныстар - метаморфты жыныстар - магма
Биологиялық айналымдағы күрделі үдеріс: Хемосинтез
3.
Географиялық қабықтағы ырғақтылық – табиғат құбылыстарының
уақыт ішінде
қайталанып отыруы (күн мен түннің ауысуы, жыл мезгілдері, толысу және қайту, т.б.)
Ырғақтылық
екіге бөлінеді
1. мезгілдік (тәулік, жыл): күн мен түннің ауысуы, толысу мен қайту,
жергілікті желдердің
өзгеруі, жыл мезгілдерінің ауысуы
2. циклдік: (әр 11 жыл сайын): жерсілкінулер мен жанартаулардың атқылауы,
климаттың
суынуы мен жылынуы, қуаңшылық, су тасқыныдары
4.
Географиялық зоналылық: ендік зоналылық – табиғат зоналарының экватордан полюстерге
қарай ендік бағытта өзгеруі,
биіктік белдеулік – таулардағы табиғат зоналарының
биіктік
бойынша өзгеруі
азоналық белдеу: Жердің кейбір бөліктерінде ылғалдың таралуына байланысты зоналық емес,
меридиандық сипат алады. Мысалы: Ұлы жазық, Аустралия шығысы
Географиялық зоналық заңдылықты, ландшафт ұғымын негіздеген ғалым:
В.Докучаев
