вакуумдық жағдайда іске асырғанда ерітіндіні буландыруды 20°С

Жануарлар  үйқыбезінен  бөлініп  алынған  инсулинмен  адам- 
дарды  емдегенде  оньщ  қосымша  зиянды  әсері  жағымсыз  салда- 
рға  әкелуі  мүмкін,  мысалы  кейбір  адамдарда,  әсіресе  балаларда 
көздің, бүйректің қызметі бүзылады, аллергия дамиды. Сондықтан 
дәрі  ретінде  адам  инсулинін  ғана  пайдалану  керек,  бірақ  адам- 
дардың  үйқыбезін  шикі  зат ретінде  алу  мүмкін  емес.  Жануарлар- 
дың үлпаларынан бөлініп алынған инсулинді адам инсулиніне ай- 
налдырудың  бір  жолы  жүзеге  асырылды.  Жануарлар  мен  адам 
инсулинінің  айырмашылығы  шамалы:  шошқа  үйқыбезі  инсу- 
линінің  В-тізбегінде  30-аминқышқылы  -   аланин,  ал  адам  инсу- 
линің В-тізбегінде -  треонин.  Химиялық реакциялар  арқылы  шо- 
шқа инсулинінің В-тізбегіндегі  30 аланин қалдығын треонин қал- 
дығына  ауыстырады,  яғни  шошқа  инсулині  адам  инсулиніне  ай- 
налдырылады.  Альшған  препарат  белсенді  және  адам  инсулині- 
мен  салыстырғанда  оның  үқсастыгы  көрсетілді.
1978  жьшы  адам  инсулинінің екі  полипептидтік тізбегі  гендік 
инженериялық  әдіс  арқылы  алынды.  Алдымен  адам  инсулинінің 
А және В-тізбектерін кодтайтын гендерінің химиялық синтезі іске 
асырылады.  Синтетикалық гендерді 
Е.соіі
 жасушаларына енгізеді 
де,  олардьщ  экспрессиясы  нәтижесінде  инсулиннің  екі  полипеп- 
тидтік тізбегі түзіледі.  1980 ж. АҚШ-та У. Гилберт әріптестерімен 
адам  үлпаларынан  инсулиннің  мРНҚ-лын  бөліп,  оның  негізінде 
кері  транскрипция  әдісімен  кДНҚ-ны  қүрды.  кДНҚ-ны 
рВК322 
плазмидаға енгізіп, одан кейін адам проинсулинінің гені клондалды. 
кДНҚ-ның  экспрессиясын  жүзеге  асьфып,  адам  инсулинін  алды. 
Инсулин — гендік-инженериялық әдіс арқылы алынған ең бірінші 
медициналық  препарат  (оның  коммерциялық  атауы  -   хемулин). 
Гендік-инженериялық  инсулин  алудың  артықшылығы  мьгаадай:
1
)  инсулин  өндірісі  шикі  заттьщ  жетіспеуіне  тәуелді  болмайды;
2)  адам  инсулинін  алуға  мүмкіндік  береді;  3)  Адам  инсулинді 
пайдаланғанда жануарлар  инсулині  сияқты  жағымсыз  салдарына 
әкелмейді  (аллергия,  бүйрек  қызметінің  бүзылуы  т.с.с).
3.3.2.  Гибридомалар  және  моноклонды  антиденелерді 
алу  технологиясы
.  Жануарлар биотехнологиясында сомалық будан жасушаларды, 
әсіресе  моноклонды  антиденелерді  синтездейтін  гибридомалар- 
ды  алу  үшін 
жасуиіалық  инженерияны
  қолданылады.  Жануар- 
лардың  сомалық  будан  технологиясының  дамуьша  келетін  бол-
130

сак,  алгаш  рет  XIX  ғасырдың  30-жылдарында ғалымдар  өкпе ту­
беркулез!, шешек, ұшпа шешек, қызылша сияқты ауыруға шалды- 
ғушылардың  ауыру  өзгерісі  туылған  ұлпаларынан  көп  ядролы 
жасушаларды  байқаған.  Сонымен  қатар  XIX  ғасырдың  70-жыл- 
дарында  ғалымдар  бақаның  қызыл  жасушасынан  да  (эритроцит- 
терден) көп ядролы құрылымдарды көрген. Бірақ сол кездегі ғылым 
мен  техниканың  дамуының  шектелуінен,  олар  мүндай  құбылыс- 
тың мәніне толық  назар  аудармаған.
1958  жылы  Жапония  ғалымдары  «Сендай»  деген  тіршіліктен 
айырылған вируспен ықпал етіп адамның құрсақ шеменін ісік жа- 
сушасына қосып табысқа жетті. Кейін келе ғалымдар тағы түрліше 
жануарлардың  дене  жасушасын  осындай  өлтірілген  вирустар 
ықпалымен қосып жаңалык ашты. Вирустың сыртындағы гликопро­
теин  мен  кейбір  ферменттер  жасуша  ферменттерімен  гликопро- 
теинмен әрекеттесіп,  жасушалар  өзара біріктірілді.  Әрі  карай  бу­
дан жасушаларды өсіреді. Әдістің ең маңызды жолы -  моноклонды
антидене даиындау, ал моноклонды антиденені алу үшін ғалымдар
и  
и
оелгілі  антигенді  жануарлар  денесіне  қаита-қаита  қүиып,  онан 
соң  жануарлардың  қан  сары  суынан  қажетті  антиденені  айырып 
алу әдісін қолданды. Осы әдіспен алынган антидененің өнім мөл- 
шері  төмен,  өзгешелігі  нашар,  тазалық  дәрежесі  томен,  реакция 
белсенділігі  жеткіліксіз  болды.  Бүл  қиын  мәселені  шешу  үшін, 
ғалымдар  көп  жылдар  бойы  зерттеп  лимфоциттерді  пайдаланды. 
Олар жануарларда иммунитеттің реакциясы пайда болу барысын- 
да денедегі В-лимфа жасушаларының көптігінен миллион түрлері- 
ден  асатын  өзгеше  антидене  бөліп  шығаратынын,  бірақ  әрбір  В- 
лимфа  жасушасын  жыныссыз  көбейту  яғни  клондау,  жасушалар 
тобын  қалыптастыруы  тиіс.
Дене сыртында,  яғни  сыртқы  ортада өсіру жағдайында бір В- 
лимфа жасушасының шексіз көбеюі мүмкін емес. Бұны Аргентина 
ғалымы Ц. Мильстейн мен неміс ғалымы Г. Келлер «тапқырлыққа 
ие»  тәжірибе  жобасын  жасау  арқылы  шешті.  Олардың  пікірінше 
сүйек миы мен көкбауырдан бөлініп алынған біртүрлі В лимфоцит- 
тер  және  оның  ағзадан  тыс  көбейтілген  түрлері  антиденелерді 
өндіруге  бейімді.  Ол  үшін  алдын  ала  тышқан  организміне  екпе 
антигені егілді, кейін көкбауырдан антидене өндіруші В лимфоцит- 
тері бөлініп алынды. В лимфоцитгері мен сүйек миының ісік жасу-
шаларының
өңделіп
алды
131
і

Будан жасушаларының жеткілікті мөлшерін алу үшін, оларды 
жасанды  өсіру  ортасында  немесе  тышқанның  қүрсақ  қуысында 
(асцидтік сүйықтықта) өсіреді.  Нәтижесінде ғалымдар моноклон- 
дық  антиденелер  алу  мүмкіндігіне  ие  болды.  Әрі  осы  екі  ғалым 
еңбегі үшін  1984 жылы Нобель сыйлығымен (медицина саласында) 
марапатталды.  Моноклонды  антиденелер  өздерінің  қасиеттері 
бойынша біркелкілікпен сипатталады және тек жалғыз ғана анти- 
генмен  байланысады.  Осыған  орай,  моноклонды  антиденелердің 
вирустар,  бактериялар,  саңырауқүлақтар, токсиндер,  аллергендер 
және  ісіктер  қоздыратын  ауруларды  тану  және  емдеу  үшін  прак- 
тикалық маңызы бар. Яғни практикалық медицинада қолдану жақ- 
тарынан  аурулардың  диагностикасын  жасау,  жүқпалы  аурулар- 
мен  күресу  үшін  ауруларды  емдеуде.  Қазіргі  кезде  клиникаларда 
зиянды,  уытты  заттарды,  әртүрлі  патогенді  микроорганизмдерді 
анықтау  үшін  моноклонды  антиденелерді  қолданады.
Негізінде 
антидене молекуласы (иммуноглобулин)
 2 жеңіл (ІД  
екі  ауыр  (Н),  ақуыз  тізбегінен  түрады  (
33-сурет
).  Олар  өзара 
сутектік байланыспен  байланысып, белгілі жерлерде дисульфидті 
көпіршелермен  орналасқан.  Ы-шеткі  бөліктері  (Ь  және  Н  тізбек) 
антигенмен  байланыстырушы  сайт түзеді.  Антидене  молекулала- 
ры  әртүрлі  функциялық  қызмет  атқарады.
с
с
А
В
А  -   антидене  молекула  (иммуноглобулин);  В  -   антидене-антиген
комплекстщ  түзілуі
33-сурет.
  Антидененің  қүрылысы  жөне  антидене-антиген
комплекстің  түзілуі  (Н.А.  Кузьмина,  1999)
132

Адам  мен  сүтқоректілердің  иммуноглобулиндердің  5  класы 
табылған: 
1§С, 1§А, 1%М, 1§Р, 1§Е.
 Иммуноглобулиндер түрлерінің 
айырмашылығы: молекулалық салмағына, жалпы зарядына, амин- 
қышқылдары  мен  көмірсуларының қүрамына байланысты.
І8 С
 
-  адамның қан сары суының иммуноглобулиндерінің негізгі 
түрі. Қан сары суының иммуноглобулиндерінің жалпы мөлшерінің 
70-75%-ын 
І%С
  қүрайды.  Антиген  ағзаға  қайта түскенде 
І§С
  көп 
мөлшерде (белсенді) түзіледі, комплемент жүйесін активтендіреді, 
антигеннің  фагоцитозына мүмкіндік тугызады.  Молекуласы  төрт 
полипептидтік  тізбектен  қүрылған,  молекулалық  салмағы  -   146 
кДа. Адамдарда 
І&С
 баланьщ жолдасы (плацента) арқылы ұрықтың 
ағзасына  енеді  де,  оның  неонаталды  кезеңінде  пассивті  иммуни- 
тетгің  қалыптасуына  жауапты.
І£м
 -   қан  сары  суының  иммуноглобулиндерінің 
10
%-ы 
І§М 
болып  табылады,  антиген  ағзаға  енгенде  ең  алдымен  түзіледі. 
Молекуласы,  пентамер  5  суббірліктен  қүрылады,  жалпы  молеку- 
лалық салмағы -  900 кДа. Әр суббірлігі 4 полипептидтік тізбектен 
түрады.
І§А
 
-  шырьшіты секретгерінің, соның ішінде сілекей, уыз және 
сүттің  иммуноглобулинінің  негізгі  түрі,  қан  сарысуының  имму- 
ноглобулнндерінің жалпы мөлшерінің  15-20%-ы 
І§А
 тиісті. Имму- 
ноглобулиннің  бүл  түрі  жергілікті  иммунитетті  қамтамасыздан-
дырады.
І&Е
 
-  қан  сары  суындағы  концентрациясы  өте  төмен,  барлық 
адамдардың базофил және бағаналы жасушаларының сыртқы мем- 
браналарында  орналасады. 
І%Е
  қызметі  көбінесе  аллергия  реак- 
цияларымен,  мысалы,  өкпе  демікпесі  мен  қызбамен  (лихорадка-
мен) байланысты.
1^0 —
 плазма иммуноглобулиндерінің жалпы мөлшерінің 
1
 %-ы
1%0
  тиісті,  В-лимфоциттер  цитоплазмалық  мембранасының  сыр- 
тымен  байланысқан түрінде кездеседі. 
І§ 0
-дің қызметі  әлі толық
анықталмаған /4/.
Адамның  перифериялық  қанының  В-лимфоциттерінің  көбі,
сыртқы  мембранасымен  иммуноглобулиннің  екі  түрімен  байла- 
нысады: 
І&М
 және 
І%Ә.
  Қан  айналымында 
І&С, І§А
  және /^Е-нің 
10%-дай  шамасында  В-жасушаның  мембранасымен  байланысқ- 
ан. Кейбір мүшелерде 
І&С, І§А
 және 
І§Е
 иммуноглобулиндері бар 
жасушалар  жиі  кездеседі.  Мысалы,  /^4-мен  байланысқан  В-лим- 
фоциттер  көп  мөлшерде  ішек  шырыш  қабығында  табылған.  Им- 
муноглобулиндердің қүрамында Ь-тізбегінің екі түрі табылған — к
133

(каппа) жэне л (лямбда),  Н-тізбегінің бес түрі  кездеседі: 
у,  ос,  Ц,
8 ,  е .
 
:  .  V  
•. 
Д ; -М  ’
Эр  түрлі  антигендерге  қарсы  түзілген  антиденелердің  Ь -  мен 
Н-тізбектерінде N-соңғы бөліктерінің аминқышқылдарының қүра- 
мы мен олардың кезектесіп орналасуы өзгеше, сондықтан қүбылма- 
лы  (V,  вариабелді)  бөліктері  деп  аталады.  Молекуланың  басқа 
бөліктері үқсас,  олар (С)  константты бөліктері.  Вариабелді  бөлік- 
терінде  антигенді  байлайтын  орталығы  орналасады.  Әр  иммуно- 
глобулиннің  вариабелді  бөлігінің  20-30  аминқышқылы  қалдық- 
тарынан  қүралған  соңғы  учаскесі  өзіне  ғана тән  ерекше  қүрылы- 
мына ие,  гипервариабельді (гиперқүбылмалы) бөлігі деп аталады. 
Бүл иммуноглобулиннің антигенмен тікелей байланысатын бөлігі, 
бір антигенді ғана танып, оны байланыстырады. Антидене молеку- 
ласының антигенмен  байланысатын  екі  үқсас  орталығы  бар.  Осы 
қүрылымына байланысты антиденелер 
2
 немесе бірнеше антиген- 
дік детерминанттары (эпитоптары) бар антигендермен әрекеттесе- 
ді, нәтижесінде үлкен агрегаттар түзіледі де түнбаға шөгеді. Имму­
ноглобулин молекуласының Н-тізбектеріндегі ортасына жақын бір 
пептидтік байланысы папаин деген ферменттің әсерінен үзілгенде
3  бөлік түзіледі:  2  Ғаб-фрагмент 
(Ғга§тепі апіщеп  Ыгі<1іщ\
  және 
1  Ғс-фрагмент 
(Ғга^һгепі сгузІаИігаЫе).
 ҒаЛ-фрагменттер молеку- 
ланың жоғары  жағында,  Ғс-фрагмент молекуланың төменгі  (аяқ) 
жағында  орналасады.
ҒаА-фрагмент  антидененің  иммунологиялық  ерекшелігіне 
жауапты.  Әр  Ғаб-фрагментте  бір  антигенді  байлайтын  орталығы 
орналасады.  Ғс-фрагмент  антигенмен  байланыспайды,  антидене- 
лердің барлығында үқсас. Ағзаға микроб түскенде оның антигенде- 
рі  антиденелермен  Ғаб-фрагменттері  арқылы  байланысады  да, 
микробты  толық  бүркейді,  ал  Ғс-фрагмент  антиген-антиденелер 
комплексінің  сыртына  қарап  орналасады.  Ғс-фрагменттерден  қү- 
рылған  сыртқы  қабықшасы  микробтардың  лейкоциттерімен  сіңі- 
руіне  көмектеседі.  Лейкоциттердің  мембранасының  сыртқы  жа- 
ғьшда  Ғс-фрагменттер  үшін  ерекше  қабыдцағыштар  орналасады.
Антиген  байланыстырушы  сайттар  үш  бөлімнен  түрады.  Ол 
антидененің  антигендік  комплементтілігін  анықтап,  вариабелді 
бөлігін  (ҮН  және  ҮЬ)  түзеді.  Әр  Ь  тізбекте  константты  бөлігі
ал  әо Н тізбекте -  3  константты
фрагмент
ферментпен өңдеген
134

дисульфидті  байланысқан  СН2  және  СНЗ  доменді  Н  тізбек. 
ҒаЪ- 
фрагменті  -   антиген  байланыстырушы  қасиеті  бар.  Антигеннің 
интакіі  антиденемен  байланысынан  кейін  келесі  иммунды жауап 
реакциясы басталады: комплемент жүйесі активтенеді. Ол жасуша- 
лык  мембраналарды  бұзады.  Нәтижесінде Ғс-бөлігі  антиденемен 
байланысып,  Ғс-рецептор  эффекторлы  бөтен  жасушаны  ерітетін 
бөлінді  шығарады.  Онымен  дене  молекуланың 
ҒаЪ
  бөлігі  байла- 
нысқан. Содан кейін 
ҒаЬ
 бөлігі ерігіш антиген Ғс-бөлігімен косы- 
лады.  Ол антиген-антидене комплексін бұзады.
Қазіргі  таңда  гибридома  алу  және  моноклондык  антиденелер 
алу  технологиясын  жетілдіріп  медицинада  және  ветеринарияда 
пайдаланады.  Арнайы  антигенге  қарсы  моноклонды  антидене 
(МКА)  алу  үшін  ВАЬВ/с  линиясының  тышқандарының  денесіне 
оны бірнеше рет егеді. Осының нәтижесінде тышқан организмінде 
антигеннің әрбір детерминанталарына қарсы бағытталған  В-лим- 
фоциттер түзіледі. Иммундеу аяқталған соң тышқанның көк бауы- 
рынан оның лимфацитерін бөліп алып, оларды ісік жасушаларымен 
араластырады.  Сонан  соң  бүл  жасушаларға  бір-бірімен  қосыла 
алатын дай жағдай жасайды.  Көп қолданатын органикалық қоспа- 
лардын бірі -  полиэтиленгликоль.  Бүл жасушалардың гибридиза- 
циясы электр тогінің әсерімен де іске асады. Олар жасуша мембра- 
насьга  тесіп  жасушалардың  қосылуына  себепкер  болады.  Деген- 
мен  араластырылган  екі  түрлі  жасушалардың  бірлігі  бірдей  бір- 
бірімен  косыла  бермейді.  Тек  кейбіреулері  гана  гибридомаларды 
түзейді.  Гибридомаларды  қосьшмаган  жасушалардан  бөліп  алу 
үшін,  қоректік ортага 
гипоксантин-амидоптерин-тимидин  (ГАТ) 
деген қарапайым қосылысты енгізеді.  Ісік жасушалары гипоксан- 
тин гуанинфосфорибозилтрансфераза (ГТФРТ) деп аталатын фер- 
ментті синтездік қабілетінен айырылган, ал В-лимфоциттері және 
басқада  сау  жасушалардагы  ГТФРТ  гипоксантинды  басқа  қосы- 
лысқа айналдырып отырады, жасуша ішіндегі гипоксантин өзгер* 
іске үшырамаса жасуша үшін  улы  зат  болып табылады.  Сондық- 
тан косылмай калган ісік жасушалары өледі, бірақ, будан жасуша­
ларымен В-лимфоциттері жогарыда айтылган ферменттің болган- 
дығынан тіршілік әрекетін сақтайды. В-лимфоциттер біраз уакыт- 
тан соң өзінен-өзі өледі, өйткені, ол жасанды ортада өсе алмайды, 
осылайша гибридомалар бөлініп алынады. Ісік жасушасымен лим- 
фоциттерді  бір-бірімен  косып,  ГАТ  коспасы  бар  қоректі  ортага 
отьфгызьшган  соң  эр  будан  жасушада  10-14  күн  арасында  клон 
пайда  болады  (
34-сурет).
135

Тышқанға антигенді
миелома жасушалары
I
гибридомалар
2
Г АТ ортасында нысана
антидене  культурасын  , , 
орналастыру
з 
Ш
гибридомаларды 
тышқанның асцит 
қуысында өсіру
жасаңды жағдаида 
будан жасушаларды
өсіру
6
4
клондаү
1-зертханалық  тышқандарының  денесіне  арнайы  антигенді  егу;  көк  ба- 
уырдан  лимфоцитерін  бөліп  алып,  оларды  ісік  жасушаларымен  араластыру; 
2 -   Полиэтиленгликоль  (ПЭГ)  әсерімен  В-лимфоциттері  мен  ісік  жасушалар- 
дың  қосылуы  және  гибридомалардың  түзілуі;  3-гибридомаларды  қосылма- 
ған  жасушалардан  бөліп  алу  үшін  ГАТ  қоспасы  бар  коректік  ортада  өсіру; 
4 -   ГАТ  қоспасы  бар  қоректі  ортаға  отырғызылған  соң  эр  будан  жасушадан 
10-14  күн  арасында  клондардың  пайда  болуы;  5 -   арнайы  клонды  сүрыптап 
алу  және  оны  қайта  көбейтіп  өсіру  (реклондау);  6 -   МКА  көп  мөлшерде  алу 
үшін  гибридоманы  тышкандардың  бүйір  қуысына  енгізіп  өсіру  -  
і п   у і у о  
өсіру  немесе  жасанды  жағдайда  өсіріп  сақтандыру  -  
іп 
у і і г о -
да  өсіру.
34-сурет .
  М оноклонды   антиденелерді  алу  технологиясы ны ң
кезеңдері  (Б.  Глик,  Д ж .  Пастернак,  2002  ж .)
таңдаған клонды
өсіру
(реклондау)
5
©
қажетп  клонды сүрыптап 
алу
136

Г Антигендерге  қарсы  антиденелерді  синтездейтін  клонданған 
будан  жасушаларды  иммунологиялык  тәсілдер  көмегімен  анық- 
тайдь*.  Клон тек  бір түрлі  жасушалар дан жэне  жасайтын  антиде- 
нелер  бір  текті  болғандықтан  осы  гибридома  өндіретін  иммуно- 
глобулиндерді 
моноклонды  антиденелер
  деп  а т а й д ы К А   көп 
мөлшерде  алу  үшін  гибридоманы  сингенді  тышқандардын  бүйір 
куысына  енгізіп  өсіреді.  Бір  тышқаннын  бүйірінде  көбейтілген 
гибридомадан 40-50  мг-ға дейін  МКА  алуға болады.
Соңғы  жылдарда  көп  түрлі  жаңа  қасиеті  бар  рекомбинантты 
антиденелер жасалынды: молекулаларының салмағын төмендетіп, 
антиденелерді  поливалентті  гибридті  (будан)  молекуларымен 
біріктіріп олардың антиденемен байланысу қабілетін жоғарлатады. 
Макромолекулаларды  керек жерге жеткізуін  қамтамасыздандыру 
үшін антиденелердің фрагменттерін гендік-инженериялық әдісте- 
рінің  көмегімен  әртүрлі  аминқышқылдары  тізбектерімен  бірік-
тіреді.
Осындай  гибридті  молекулаларының қүрамына,  антиденелер- 
ден  басқа,  генотерапияда  пайдаланатын  ферменттердін  әсерінен 
белсендіретін цитотоксикалық дәрі препараттар, токсиндер, вирус 
бөлшектерінің ақуыздары кіреді және химиотерапияның тиімділігін 
жоғарылату  үшін  өздері  липосоманың  қүрамына  енгізіледі.  Ре­
комбинантты антиденелердің негізгі қасиеті — белгілі бір антиген­
мен  байланысатын  өзіндік  ерекшелігі  бар.  Бүдан  басқа  рекомби- 
нантгы  антиденелердің  әсерлік  қызмет  атқаратын  кабілеттілігі
болу  керек.
Рекомбинатты антиденелердің әсерлік қызметіне олардың кон­
станты аймақтары жауапты. Адам организмде кең таралған имму- 
ноглобулиндердің 
І§С
 класы төрт топтарға (изотип) бөлінеді 
І§С1— 
І§С4.
  Изотиптердің  айырмашылығы  эффекторлық  жасушалары- 
ның (макрофагтардың, табиғи киллердің) сыртында әсерлік орна- 
ласқан Ғс-рецепторларымен олардың әрекеттесуіне және компле- 
мснтті бекіту қабілетіне байланысты. Рекомбинантты антидененің 
пайдаланатын изотипінің түрі шешілетін мәселеге тәуелді. Мыса­
лы, антиденелердің көмегімен нысана жасушаны (мысалы ісік жа- 
сушаны) жою  үшін  иммуноглобулиндердің 
І&С1
  изотипін  алады. 
Бүл изотип Ғс-рецептормен тиімді әрекеттеседі және комплемент- 
ті біріктіреді, сонымен киллер жасушаларды жүмылдырады. Анти­
денелер лиганданы рецептормен әрекеттесуінен сақтап қалу  үшін
кажет болса,  онда олардың 
І&С4
  немесе 
І&С2
  изотиптерін  алады. 
Осыған байланысты трансгенді тышқандардың бірнеше линияла-
137

Гендік
трансформация
Т ышқанға а 
I  д  гендерд*
адамның
моноклонды
антидене
35-сурет.

жүктеу/скачать 16,47 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: