Биотехнология

40-сурет.
  Қоянның  зиготасына  гендік  конструкцияны  енгізу
(микроинъекция  арқылы)
щі
жануарлар әртүрлі биологиялық активті заттарды синтездеу және 
бағалы белгілері (тұкымдылығы және өсу қарқындылығы жоғары, 
вирустық  ауруларға  төзімді  т.б.)  бар  малдардың  жаңа  түқымда- 
рын апу үшін қолданылуы мүмкін. Трансгеноз әдісімен бөтен генді 
эукариоттық  жыныс  жасушаға  енгізіп,  оньщ  жүмысын  бақылау
арқылы гендік инженерияның көптеген іргелі мәселелері шешше- 
ді, өйткені мұнда трансгенді эмбрионның жатырдағы даму ерекше- 
ліктерін  зерттеу  мүмкін  болады.  Бұдан  басқа  ген  жүмысы  меха- 
низмдердің түр  ерекшелік  дәрежесін  айқындауға  болады.
Трансгенді  жануарларды  алу  үшін  рекомбинантты  гендерді
микротүпкше және микрокапилярлар көмегімен үрықтанган ооци- 
тгің (жүмыртқа жасушаның) пронуклеусіне енгізу әдісі кең қолда- 
нылады 
(40-сурет).
 Трансгеноз әдісі  арқылы трансгенді тышқан- 
дар алу жақсы  зерттелген.  Мүның басты себебі тышқан  ооцитте- 
рі цнтоплазмасьгаьщ мөлдір болуы саналады. Басқа жануарлардың, 
соның ішінде малдың ооциттері мөлдір емес, сондықтан рекомби- 
нантты  ДНҚ-ны  пронуклеуске  енгізу  оте  күрделі  және  қиын  іс. 
Осыган  қарамай,  соңгы  кезде  әртүрлі  әдістемелік  жөне техника- 
лык  жетіддірулер  арқасында  трансгенді  қой,  сиыр,  шошқа  және 
қоян  алу іске асты.
149
і

Трансгеноз жұмысы көп жақты және бірнеше сатылардан түра- 
ды.  Алдымен,  екі  пронуклеус  (аталық және  аналық)  сатысындағы 
зиготаларды  алу  керек.  Бұл  үшін  синхронды  овуляция,  уақытылы 
қолдан  ұрықтау  немесе  шағылыстыру  керек,  осыдан  кейін  белгілі 
уақыт откеннен кейін зиготаларды хирургиялық жолмен алуга бола­
ды. Алынған зиготаларга бөтен ДНҚ-ны енгізбестен бұрын, оны 
іп 
у і і г о
 
жагдайында  әртүрлі  әдістер  мен  тәсілдер  арқылы  сактау  ке­
рек.  Енгізу кезінде зиготалар вазелин  майының астьшдағы  арнайы 
ерітіндінің тамшысына орналасады,  бұл сүйықтықтың кеуіп  кетуі- 
нен  сақтайды.  ДНҚ-ны  зиготаға  енгізу  үшін  диаметрі  0,5-2  мкм
аралығындагы  шыныдан  даиындалған  микротүтікшелер  қолданы- 
лады.  Микротүтікшенің  көмегімен  0,5  секундтап  2  минут  аралы- 
гында ең аз дегенде онньщ минус он бір дәрежесі (
10
~п) миллилитр 
ДНҚ-ны  зиготага микроскоптан бақылап енгізеді.
Микроиньекциялау  үдерісі  зиготалар  үшін  зиянды,  сондык- 
тан  олардың  біраз  мөлшері  жойылып  кетеді.  Микроиньекциядан 
кейін екі сагатқа жетпей жарамды зиготаларды (трансгенді) алдын 
ала,  арнайы дайындалган  аналық-реципиенттерге тасымалдайды. 
Бұл  кезеңде  де  зиготалардың  көп  мөлшері  зақымданады.  Аягын- 
да, трансгенді жануарлардьщ шыгуы  1% тең болады. Алайда,  мү- 
ның өзі трансформация және трансдукциямен салыстырганда өте 
жогары көрсеткіш болып саналады. Трансгенді малдарды алу зерт- 
теулерінде  тышқандардың  трансгеноз  әдісінің  үлгісі  икемделіп, 
қолданылады  (
қосымша
).
Жалпы 
трансгенді малдарды алу
 бірінің артынан  бірі  өтетін:
• рекомбинантты ДНҚ-ның молекуласын құрастыру және оның 
клонын алу;
•  трансгенозга жарамды  зиготалар  алу және олардьщ  пронук- 
леустерін  айқындау;
• рекомбинантты ДНҚ көшірмелерінің белгілі  мөлшерін зиго­
талар  пронуклеустеріне  (мүмкіндігінше  аталық)  микротүтікше 
арқылы енгізу;
I  зиготаларды  гормондық  дайындықтан  өткен  аталықтардың 
жыныс жолдарына тасымалдау;
• туылган малдардың генотипі және фенотипі бойынша багалап, 
трансгенді екендігін анықтау:  бөтен геннің жасуша ДНҚ-мен бай- 
ланысуын, рекомбинантты ДНҚ-ның экспрессиясын, ген өнімінің 
синтезделуін  анықтау;
I трансгенді малдардың жаңа қасиетінінің үрпаққа түқым қуа- 
лауын  бақылау  кезеңдерінен  түрады.
150

1980  жылы  Ф.  Раддел  және  оның  қызметтестері  алғаш  рет 
герпес  вирусының тимидинкиназа (ТК) генін тышқан  жасушасы- 
ның геномына енгізе алды. Трансгеноз нәтижесінде алынған жеті 
тышқанның  төртеуі  ТК  гені  бойынша  трансгенді  болып  шықты. 
Трансгенді  тышқандарды  алу  бойынша  кейін  жүргізілген  көпте- 
ген  зерттеулер  оның  тиімділігі  әртүрлі  факторларға  байланысты 
екендігін  дәлелдеді.  Рекомбинантты  генді  аталық  пронуклеуске 
енпзу  процесінде  трансгенді  жануарлар  жиі  шығатыны  белгілі 
болды  (Р.  Бринстер  және т.б.  1985,  К.  Гордон,  Ф.  Раддел,  1984  ). 
Бұдан басқа олардың пайда болу жиілігі ДНҚ-ның үшінші қүрылы- 
мына және оның мөлшеріне (түзу формалы ДНҚ-ның көп мөлшерін 
қолданғанда трансформация дәрежесі жогарылайды) байланысты.
Трансгендік жануарлар маңызды биохимиялық және морфоло- 
гиялык қасиеттері бойынша өзгерудің жоғары деңгейімен сипатта- 
лады, бұл кейіннен қалаған жануар түрін іріктеу қызметін арттыра- 
ды, ал бұл дегеніңіз селекцияның мақсаты больш табылады. Дүние- 
жүзінде  аз  уакыт  аралыгында  трансгендік  сиыр,  ешкі,  шошқа, 
қой  және  үй  қояндарының  шамамен 
20
-ға  жуық  түрі  жасалды. 
Олар  тіндік  плазминогендік  белсендіргіш,  моноклондык  антиде­
нелер,  эритропоэтин,  инсулинтектес  өсім  факторы,  интерлейкин, 
антитрипсин және баскалар сиякты бағалы фармацевтикалық зат- 
тарды өндірген. Арнайы векторларды пайдалану өзге гендік конс- 
трукцияны  генді  зигота пронуклеуска енгізген  кездегідей барлық 
жасушаларга емес, организмнің жекелеген  клеткалык популяция- 
ларға ықпалдасуына мүмкіндік береді. Ондай жануарлар (сиырлар, 
ешкілер, шошқалар) бүкіл Ресей мал шаруашылыгы институтынын 
биотехнология  бөлімінде  шығарылган.
Биотехнологияны дамытудың тагы бір өзекті багыты жасуша­
лардын және  мүшелердіц 
ксенотрансплантациясы
 үшін  жануар­
ларды  шыгару  болып  табылады.  Осы  тақырып  бойынша жүмыс- 
тар  Г.  Брем  профессорынын  тобымен  бірлесе  жүргізілуде  және 
алдын ала алынған нәтижелер биотехнологияньщ осы багытынын 
келешегі зор екенін растады. Қазіргі таңда осы саладагы зерттеулер 
бірнеше бағыттар:  мал шаруашылыгы түқымдардың түрлеріне тән 
емес  белоктарды  шыгара  алатын  жануарларды  жасау  (мысалы, 
адамның  интерферонын  шығаруға  қабілетгі  шошқаларды  алуға 
багытгалған  өзірлемелер туралы  хабарланды);  адамға  мүшелерді 
трансплантациялау  кезінде  донор  болып  табылатын  трансгендік 
жануарларды  жасау  бойынша  дамуда.
Трансгеноздың  тиімді  бағытгарының  бірі  сүтке  дәрі-дөрмск
151

затгарды  секреттей  алатын  сүтқоректі  жануарлар  -  «биореактор- 
ларды» жасау болып табылады.  Шотландия генетиктері Дж. Кларк 
және  тағы  баска  француз  биологтарымен  бірігіп,  қой  сүпнің  -  
лактоглобулин белогы генін микроинъекциялау арқылы трансгенді 
тышкандарды  алды.  Мұндай тышқандардың  сүт бездерінде  жаңа 
белоктын синтезі өтіп, сүттің сапасы  өзгерді.  АҚШ-та жануарлар 
биотехнологиясы саласының белгілі маманы Катерина Г ордон сүт 
бездерінде бағалы медициналық препарат -  адамның плазминоген 
белогы синтезделетін трансгенді тышқандарын алды. Қазіргі кезде 
трансгенді тышқандар зертханада іргелі ғылыми-зерттеулерге үл- 
кен үлес косуда. Алайда, оларды биотехнологиялық өнімдер өндіру 
мақсаты  үшін  қолданудың  белгілі  қиындықтары  бар.  Сондықтан 
1985 жылдан бастап, трансгенді мал алуда көптеген ғылыми жүмы- 
стар жүруде.  Трансгеноз  әдісі  ауылшаруашылық  малдары  ішінен 
алдымен  қойда айтарлықтай ғылыми  нәтиже  берді.
Австралия ғалымдары зиготаға өсу гормоны генін микроинъек­
циялау аркылы әлемде алғаш рет трансгенді қойлар алды. Зерттеу- 
шілер  тәжірибеде  тышқанның  метилтионин  промоторын  қойдың 
өсу гормонының қүрылымды генімен біріктірді. Бес аптадан кейін 
трансгенді қозыларға мырыштың аз мөлшерін енгізгенде рекомби- 
нантгы  ДНҚ  тізбегінің  реттеуші  бөлігі  яғни  промоторы  активте- 
ніп,  соматотропин  генінің  экспрессиясы  мен  синтезі  іске  асты. 
Осьшың нәтижесінде 2-4 жылдан кейін трансгенді қойлар өздерінің 
тірі салмағы бойынша «қүрдастарынан»  1,5 есе асып түсті. Қазіргі 
уакытта  Австралия  ғалымдары  қүрамында  күкірт  бар  амин  қыш- 
қылдарының синтезделуіне жауапты екі ферментті кодтайтін жаңа 
гендерді  қойларға  енгізу  жүмысын  жүргізуде.  Бишоф  бастаған 
зертгеушілер тобы адам қанының үю факторын трансгенді қойлар- 
дың сүтінен алу жобасын іске асыру үшін қызу ғылыми жүмыстар 
жүргізуде. Олар кой геномына қан үюының ІХ-факторының генін 
қойдың  В-лактоглобулин  промоторымен  біріктіріп,  енгізу  макса- 
тын алға қойды.  ¥ ю  факторы  қойдың сүт бездерінде синтезделіп, 
сүтке бөлінеді деп күтілуде. Зерттеу жүмысының бас кезінде қой- 
дың  лактоглобулин  белогы  тышканның  сүт  бездерінде  синтез- 
деліп,  сүтке  бөлінді.
Шотландия генетиктері  сүтінде адамның антитрипсин  А-1  бе­
логы бар трансгенді қойларды алды. Бүл қосылыстың  1  литр сүтгегі 
мөлшері  35  г. тен болды.  Медицинада оны өкпе ауруларын емдеу 
үшін  қолданады.  АҚШ  галымдары  (Р.Селтзер  және  т.б.,  1992) 
трансгенді ешкілердің 
1
  литр сүтінен адам қанының тромбыларын
152

ыдырататын плазминогеннщ 3 грамын алды. Ьолашақтағы гылыми 
жобаларда қойдың,  сиырдьщ немесе ешкі мен  мегежіннің сүт без- 
дерінен  интерферон,  инсулин  сиякты  өте  қүнды  дәрі  дэрмек  алу 
жолдарын  ойластыруда.  Бұл  мәселелер  тьпнқандарда  белгілі  дең- 
гейде шешімін табуда. Трансгенді шошқаларды алудын өзіндік қи- 
ындығы бар, өйткені мегежін зиготаларының пронуклеустерін тіпті 
контрасты  микроскоптан  көру  мүмкін  болмайды.  Оларды  центри- 
фугалау  арқылы  Р.  Хаммер  және  Г.  Брэм  зертханада  трансгенді 
шошқалар  алынды.  Р.  Хаммер  өзінің  қызметкерлерімен  адамның 
соматотропин  генін  (промотор  бөлігі  метилтионин
- 1
  генінен)  316 
зиготаларға  және  1719  қос  жасушалы  эмбриондарға  микроинъ- 
екциялады. Оларды реципиент -  мегежіндерге тасымалдап,  192 то-
трансгенді  болып  табылды
торайлардың
олардын  қанында  адамның  өсу  гормонының  көп  мөлшері  синтез-
пронуклеус
теріне  инъекцияланғаннан  кеиін  реципиенттерге  /о»  зигота іасы- 
малданды. Алынған жеті торайдың біреуі трансгенді болып шықты.
Жыл сайын трансгенді малдарды алу ғылыми жүмыстары үдей 
түсуде.  Қазіргі  кезде  әртүрлі  ғылыми  зертханаларда  трансгенді 
ірі кара мал, қоян және балықтар алынды. Трансгенді ірі қара мал 
алу  киындығы  биологиялык  жарамды  зиготалардың  жеткілікті 
мөлшерін алу проблемасы әлі толық шешілген жоқ.  Екінші жағы-
генетикалық
сиырлардан  үрыктанған  жыныс
алу олардын көбею функциясының
ланысты.
Бақылау  сурақтары:
Қандай  биологиялық  белсенді  заттарды  жасанды  жағдайында
өсірілген жануарлар жасушалар арқылы алады?
'л/2.
 Сомалық будандастырудын артықшылықтары қандай?
03.  Гибридомалар деген  не?
4
.  Гибридомаларды  алу тәсілі  неде? 
_  _
\К
у
5.
  Моноклонды антиденелерді алу технологиясынын негізгі кезенде-
рі  қандай?
Трансгенді  жануарларды  қандай  әдіс арқылы алады.
\^7. Жануарларды  клондау әдістері  қандай?
153
V

3 .4 .  К л е т к а л ы қ   б и о т ех н о л о ги я н ы   м ед и ц и н а д а
п а й д а л а н у
фармацевтикалық
өнімдердщ әлемдік нарық биотехнологиялық нарықтың жартысы- 
на жуығын құрайды. Дүниежүзінде тек ғылыми-зерттеу зертхана- 
ларымен қуатты өндірістік базаның өзара әрекеттесетін кешендері 
сыртқы нарыққа сапалы және бәсекеге қабілетті өнімдерді өндіре- 
ді.  Елде  іс  жүзінде  иммунобиологиялық  өнімнің толыққанды  на- 
рықтың және өзіндік өндірісінің жоқтығы, біздің әлемдік нарыққа 
шыға  алмауымызға  ғана  емес,  керісінше  к< 
импорттаушылар  болуымызға әкеліп  соғаді
әлеуетті
Қазіргі  уақытта
алынатын
тьщү
препараттардың бірі -  қан препараттары. Дон 
■інан медициналық препараттарды алу өнімді £ 
|  ЖҚТБ,  соз жүқпалы  аурулар  антигендеріме 
н бірге цитомегаловирус және Т-жасушалық
стандарттарымен  ретте
Алайда осындай қан препаратгарының 
ы заманғы талаптарына сай деп есепте
сапалы  қан  препараттарының  қүрамыңда  қабықсыз  вирустар  (А 
гепатиті,  В  19  паравирус  және  басқалар)  болуы  мүмкін.  Салыс- 
тырмалы  бірде-бір  жоқ  вирустарды  тасымалдауда  қан  факторла- 
рының рекомбинанттық концентраттары едәуір қауіпсіз деуге бо­
лады. Қазіргі уақытта рекомбинанттық та, плазмалық та тазартыл- 
ған қан факторлары өндірілмейді. Экономикалық жағдай жүқпалы 
болуы мүмкін қан препараттарының өндірісінде стандарттау кағиг 
даттарын жеткілікті шамада іске асыруға мүмкіндік бермейді(Бүл 
медициналық мақсаттар үшін олардың синтезі мүмкін емес немесе 
өте қиын табиғи  биореттеуіштер және биологиялық белсенді  зат- 
тар.  Қазіргі  уақытта  гендік-инженерлік  дәрі-дәрмек  препаратта- 
рының өндірісі биотехнологиялық фарминдустрияда жетекші сек-
Жаңа биотехнологиялық өнеркәсіп өнімдері- 
нщ  әлемдік  нарықта  үлесі  18%  қүрайтын,  ақшалай 
3
  млрд.  дол- 
лардан астам гендік-инженерлік инсулиннің өндірісі ең ірі өндіріс 
болып  табылады.  Соңғы  жылдар  ішінде  гендік-инженерлік  дәрі- 
дәрмектер нарық сауданың көш басы анемия, жүрек-қан тамырла- 
ры  және  онкологиялық  ауруларды  емдеу  кезінде  қолданылатын
Ш
 
ВІ
одификациялары,  рекомбинанттық
раттары
154

Өіе белсенді әзірленіп жатқан гендік-инженерлік өнімдер ара- 
сьшда цитокиндер тобыньщ препаратгары -  интерлейкиндер, сон- 
дай-ақ  антагонисттер  интерлейкиндер  рецепторлары  бар.  Бұл 
препаратгар ісік, асқынып кеткен аутоиммундық ауруларын, сон- 
дай-ақ  қан  ауруларының  ауыр түрлерін  емдеу үшін тиімді.
Қазіргі  кезде  мал  шаруашылығында  трансгенозді  іс  жүзінде 
қолданудың:  ауыл  шаруашылығы  өнімінің  сапасын  жақсарту, 
ауруларға түрактылық,  сүтге  және  басқа да биологиялық сүйық- 
тарда  рекомбинанттық  ақуыздарды  алу,  ксенотрансплантация 
үшін  шошқалардың  генетикалық  модификациясы,  жануарлар 
модельдерін  жасау  перспективті  мүмкіндіктері  қаралуда.  Гендік 
терапия және биоөндіріс үшін сомалык трансгенозді қолдану тал- 
кылануда.  Трансгендік  жануарларды  жасау  адамзат  тарихының 
барлық  үзақтығында  кақтығысқан  көптеген  мәселелерді  шешуге 
әсерін  тигізеді.  Бүл  ең  ал дымен  азык-түлік  өндіру  және  дәрі- 
дәрмек препаратгарын жасау және оларды жеткілікті көлемде алу 
мәселесі.  Трансгендік тышқандар, үй қояндары  және  маймылдар 
генетикалық  аурулар  модельдерін  жасау  және  гендік  терапия 
тәсілдерін  санауға  мүмкіндік  беретін  зертханалық  қүрал  болып 
табылады. Бүл «жаңғыртылған» жануарлар зерттеу ресурсы ретін- 
Де  канцерогенез табиғатын  түсінуді  жылдамдатуы  тиіс.
Диагностикалық щралдар.
  Бактериологиялық және  физика- 
химиялық талдауға негізделген дәстүрлі анықтау әдістері иммуно- 
логиялық және ДНК — анықтауымен белсенді ауыстырылуда. Экс­
пресс талдауды жүргізу және соз аурулары, гепатит, АИВ (ВИЧ), 
туберкулез  және  қатерлі  ісікті  коса  ауруларды  ерте  кезеңінде 
анықтау  бойынша  препараттарды  және  жабдықтарды  жасау  са- 
ласындағы  зерттеулер  тез  қарқынмен  дамуда.  Өзінің  барлык 
қолданылу мерзімі (18 ай) ішінде адамның сілекейін талдау бойын­
ша оның бойында АИВ антиденелерінің барын көрсетуге қабілетгі 
экспресс  анализаторлар  (биочиптер  мен  биосенсорлар)  сынақтан 
өтуде.  Өге  қарапайым  талдаудың  нәтижесі 
20
  минутган  кейін 
дайын,  оның  иактылығы -  99,6  %.  Акуыз  инженериясы  жасанды 
ақуыздарды алуға мүмкіндік туғызады.  Бүл жасанды  ақуыздарды 
тест-жүйелерді  жасағанда  биосенсор  ретінде  пайдаланады.  Био­
сенсор  көмегімен  аминкышқылдарды,  этил  спиртті,  глюкозаны, 
несепнәрді,  ацетилсалицил  кышқылды,  формальдегидті,  пести- 
цидгерді  және  баска  заттарды  әртүрлі  сүйықтарда  табады.
/_Жасушалык  инженерия  көмегімен  алынған 
моноклонды  ан- 
тиденелерді (МКА)
 практикалық медицинада пайдаланады, әсіре-
155

се аурулардың диагностикасын жасауда (мысалы,  жүқпалы  ауру- 
ларды:  «В»  гепатит,  бауырдың  қабынуы,  үшық,  ИТИС  (СПИД), 
хламидиоз,  легионеллез  ауруларды  анықтауда).  Сонымен  қатар, 
МКА жүқпалы аурулармен күресуде, ягни ауруларды емдеу үшін, 
патогенді  микроорганизмдерді  анықтауда  қолданылады.  Қазіргі 
күнде 
моноклондық  антиденелер:
1
) полипептидпк гормондарды, өсу гормоңдарды, пролактинді, 
тиреотропты  гормонды,  фолликуллостимулдау  гормондарды;
2
) ісік жасушаларының маркерді  /3 -интерлейкин;
3)  эпидермис  осу  факторының рецепторын;
4)  куық асты  безінің ерекше  антигенді;
1
5) цитокиндерді 
1
 
-8
  интерлейкиндерді  колонияларды стимул- 
дейтін  факторды;
6
)  дәрі-дәрмек  препараттарды  (теофиллин,  гентамицин,  цик­
лоспорин); 
, 
, 
.
7)  әртүрлі  затгарды  (тироксинді,  В р  витаминді,  ферритинді,
ферритин  ыдыраганда  түзілетін  онімдерді)  анықтау  үшін  қолда- 
ньшадыЛ
МКА  пайдалануы  иммуноферменттік  талдаудың  тиімділігін 
жогарлайды.  Моноклонды  анти  денелердің  негізінде  стандартты 
диагностикалық реагенттер жасалады. Сонымен, иммунодиагнос- 
тикада,  ісік  аурулар  терапиясында  және  басқа  да  ауруларды  ем- 
деуде қолданыс тапқан моноклондық антиденелер (МКА) әзірленіп 
жатқан биотехнологиялық өнімдер арасында жетекші орын алады.
Иммунологиялық әдістерді диагностиканы жасау үшін қолда- 
нады:
1. Иммундық жүйенің жасушаларының және олардың өнімдері- 
нің  санды  және  функционалды  сипаттамаларын  адамның  және 
жануарлардың иммундық жүйесінің жагдайын анықтау;
2
. Антиденелер мөлшерлерін (титрлерін) (серологиялық диаг­
ностика) талдап жүқпалы ауруларды және оларға резистентгілігін, 
ағзада  қоздырғыштардың  антигендерін  анықтау;
3.  Адам  және  жануардың  ағзасынан  бөлініп  шығарылған  ви- 
рустардың  және  бактериялардың  дақылдарын  серологиялық  те-
ңестіру; 
.  • 
щ
  , 
и 
и
^
4.  Иммунопатологиялық жагдайларды,  аллергияларды, транс-
плантациялық  және  ісіктерге  қарсы  реакцияларды  анықтау.
Иммунологиялық  әдістердің  негізінде 
серологиялық реакция- 
лар
 
және 
жасушалық реакциялар
 
жатады. Серологиялық реакция- 
ларды  қойғанда  антиденелері  бар  сарысуларды  (,
ъепіт
)
  қолдана-
156

ды.  Жасушалық  реакциялардың  негізінде  антигендердің  (аллер- 
гендердің) Т-жасушалармен қарым-қатынасуы жатыр. Серология- 
лык реакцияларда антигеннің және антидененің қарым-қатьшасу 
үдерісі  екі  фазада: 
өзіндік
 — антиденелердің  белсенді  орталықта- 
рының (паратоптар) және антигендердің эпитоптарының компле- 
ментарлы  қосылып  қатынасу  фазасы  өтеді.  Осы  фаза  бірнеше 
секунд  немесе  бірнеше  минут  созылады; 
өзіндік  емес
  -   көзге 
көрінетін иммунды кешендер жаратылатын фаза (бірнеше минут- 
тан  бірнеше сағатқа дейін  созылады).
Іп  тіго
  жағдайында өсірілген  жасушалардан  алынған  дәрілік 
заттар,  әдетте 
іп
  у/уо-да  аз  әсерлі  болады.  Олардың  мүшелерге 
немесе жасушаларға керекті концентрацияда жете алмауынан бел- 
сенділігі томен болады. Препарат мөлшерін көтеру мәселені шеш-
пеиді, өиткені ол кері эсер туғызуы мүмкін. дәршік затты  гікелеи 
мүшелерге дейін жеткізу үшін, оларға эсер етудің бірнеше әдістері
бар:
•  Дәрінің  манызды  бөліктерін  липосома,  липидті  кабыкшаға 
қосады;
•  Дәрілік  заттар  молекулаларын  моноклонды  антиденелерге 
қосады;
•  Белсенді  емес  формадағы дәрілік заттарды  қолданып, олар­
ды  ферменттердің  арқасында  белсенді  күйге  жеткізеді.  Ол  үшін 
дәрілік  заттар  керекті  мөлшерде,  тазартылған  болуы  тиіс,  жасу­
ша нысана ақуызбен байланысуы  қажет,  физиологиялык жағдай- 
да  түрақты  болу  керек.  Токсиндер  және  радионуклеотидтермен 
байланыскан  антиденелерді  терапияда  пайдаланады.  Антидене- 
лердін  көмегімен  зақымданған  нысана-жасуша  немесе  нысана- 
үлпаға улы заттар жеткізіледі.
Медицинада,  мал  шаруашылығында  жэне  қүс  шаруашылы- 
ғында  бактериялар  мен  саңыраукүлақтардың  жасушаларылары 
кокцидозга  қарсы  препараттарды  алу  үшін  пайдаланылады.  Бүл 
микробиологиялык препараттар гельминт пен буын аяқтылар себе- 
бінен пайда болған ауруларды емдеу үшін тиімді, сусамыр, семіз- 
дік, қанда майдын көбеюі, қанда холестериннің азаюы ауруларын 
емдеу  үшін  қолданылады.  Жасанды  жағдайда  өсіретін  пропион- 
дық бактериялар 
(РгоріопіЬасіегіит зр.)
 В
12
 цианкобаламинді син- 
тездейді,  оны  медицинада  каназдық  (анемия),  бауыр  циррозын 
емдеуде  колданылады,  өсу  себепкер  шарттары  ретінде  пайдала­
нылады,  ол  қан  түзеу  кызметіне,  акуыз  апмасуға  жағымды  эсер 
етеді, жемдік өндірісте салмақ косуды арттыру жөне ауылшаруа-
і -ІШІ 
1 - Шйй  Я

жүктеу/скачать 16,47 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: