жақсылар үшін, ал, жамандар жамандар үшін...»

жақсылар үшін, ал, жамандар жамандар үшін...» (Нұр, 26)
Имам  Ғазали  Хазіреті  бұл  шындықты  баяндау  ретін-
де  тек  аурулар  мен  микроптардың  емес,  хал  мен  мінез-
қасиеттердің  де  жұқпалы  екендігін  нұсқап,  жақсылармен 
бірге болғандарға ізгілік, ал, жамандармен бірге болғандарға 
жамандық шағылысып, жұғатынын айтады.
Сондай-ақ хадис шәрифте былай айтылған:
«Жақсы  дос  пен  жаман  достың  мысалы,  әтір  тасушы 
адам  мен  (темірші  шеберханасында)  көрік  үрлеген  адам 
іспеттес.  Әтір  тасушы  не  саған  иісінен  береді,  не  болма-
са,  сен  онан  сатып  аласың.  Көрік  үрлегенге  келер  болсақ, 
не  киіміңді  өртейді,  не  болмаса  оның  жаман  иісі  саған 
жуғады!». (Бухари, Бүюғ, 38; Мүслим, Бирр, 116)
Халық  ауызында  аңызға  айналған  "Соқырмен  жатқан 
қилый болып, тұрады" сөзі Бұл ақиқатты тұжырымдайды. 
Сірә, энергикалық жаратылыстарда жұғу ерекшелігі бар.
Уа,  Раббым!  Бұл  өлемде  бізді  хикмет  пен  сыр-
лар  қазынасына  айналған  пенделеріңмен  бірге  өмір 
сүргізгейсің! Біздерді олармен бірге хашр еткейсің!
Әмин!

- 276 -
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
АНА ТУРАЛЫ
«Ана ақысына назар аудар! Оны төбеңде тасы! 
Сірә, аналар тууда қиналмаса, балалар дүниеге 
келуге жол таба алмас еді».
Хазіреті Мәуләнә
Әр  жандының  әу  бастағы  бірдей  қасиеті  -  әлсіздікпен 
дүниеге  келуі.  Осыған  орай  олардың  бұл  әлсіздіктерінен 
қүтылып, кемелдікке қарай ілгерілеулері үшін мейірім мен 
жан ашырлыққа мұқтаждығы бар. Ағаштың бүршіктенуінен 
адам баласына дейін күллі жандыларда жағдай бірдей.
Жанашырлық  пен  мейірбандық  ең  керемет  түрімен 
аналардың  көңілінен  орын  тепкен.  Адамзаттағы  аналық 
қасиеті  ешбір  мақлұқаттан  кездесбейтіндей  және  олармен 
салыстырыла  алмайтындай  дәрежеде  жоғары.  Өйткені, 
адам баласының тек заттық болмысына емес, сонымен қатар 
оның рухына ұсынылатын түңғыш қорек анада көрініс та-
бады. Ана - әлемнің Раббысына ең жақын болу қабілетімен 
жабдықталған - адамды туады. Пайғамбарлардан бастап, ең 
әлсіз адамға дейін бүкіл адамзат алғашқы заттық һәм руха-
ни  қорегін  анасынан  алады.  Аналар  -  Жаратушының  ұлы 
мархабатынан ең көп үлес алған тіршілік иелері.
Сонымен қатар аналық ұғымы бір өзі басына нөмірсіз ке-
зілдірік іспеттес. Шаянның өзі баласын арқалап жүргенде, 
туған баласын әрқандай бір себеппен, апарып бір бұрышқа, 
саябағына  тастап,  ұжданынан  айрылған  ананың  өзі  -  ана, 
ал, көтеріп туған баласын өмір сүрген бойы мейірбандығы, 
жанашырлығымен құшақтап, қорғаған ананың өзі де - ана!
Әйелдердің бақытты салтанаттары адал да ерекше ана бо-
луларынан бастайды. Әсіресе:

Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
- 277 -
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
ِت�َ���ُ�ْا ِماَ�ْ�َا َ� ْ�َ� ُ��� َ�ْ�َا
«Жәннат – аналардың аяғының астында!»,- деген хадис 
шәрифі  -  аналар  туралы  ең  күшті  шәһәдәти  Мұхаммедие. 
Яғни,  аналардың  қасиетті  тұлғалығына  Пайғамбарымыз 
куәлік беріп тұр.
Әлемнің мақтанышынан (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм)  
бастап,  арифтер  мен  Аллаһ  досы  әулиелер  ата-анаға,  тіпті 
анаға деген сый-құрметтің ең зор үлгілерін көрсеткен.
Әлемнің  мақтанышы  (саллаллаһу  апейһи  уәсәлләм)  сүт 
анасы  «Халимәтүс-Сағдийиәні»  (радиаллаһу  анһә)  зиярат 
етіп, ез шапанын жерге жайып, оны отырғызатын. Сүт ана-
сы  ішке  кіріп-шыққан  сайын  түрегеліп,  құрметін  білдіре-
тін.
Ұлы әулие Имам Ағзам (рахметұллаһи аләйһи) Бағдаттың 
зындандарында  зұлымдықтың  ащы  қамшыларының 
тауқыметін тартып, жатқанда:
«Айналайын,  бұл  жағдайымды  анашым  естімей-
аққойсын, күйіп кетеді! Оның қиналғанына да, мен шыдай 
алмаймын!»  -  деп,  анаға  деген  махаббаттың  жанды  мыса-
лын ұсынған.
Руханият 
жолының 
ұлыларының 
және 
дара 
мүршидтерімізден  (ұстаз)  Шах  Нақшыбәнд  Мұхаммед 
Баһауддин  Бұхари  Хазіретінің  өсиет  ретіндегі  мына  тап-
сырмасы иләһи бір шындықты көз алдына қояды. Хазіреті 
Пір былай бұйырған:
«Қабірімізді  зияратқа  келгендер  алдымен  анамыздың 
қабірін зиярат етсін!»
Сондай-ақ  күнімізде  Шах  Нақшыбәндтің  қабірін 
зияратқа барғандар алдымен анасының қабіріи зиярат ете-
ді. Абдұррахман Жәми (құддисә сирруһ) былай дейді:
«Мен  анамды  қалай  сүймеймін?!  Ол  мені  бір  уақ  өз  де-
несінде,  ұзақ  уақ  құшағында,  өлгенге  дейін  де,  жүрегінің 
мейірім аспанында көтерді. Оған құрметсіздік көрсетуден 
артық жамандықтың не екенін білмеймін!»

- 278 -
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Айдан  анық  ақиқат  -  адал  да  ерекше  аналар  ең  биік 
құрмет, аса терең және нәзік бір махаббат орнында болуға 
тиіс.
Әкенің  шаршағанын  басатын,  балалардың  жалықты-
ратын  бұзыктықтарын  қойдыратын  сабыр  мен  абзалдық 
гауһары - тек ана жүрегі.
Ана - иләһи құдіретпен кеңейтілген рахмет құшағы.
Отбасының  бақыты  ананың  күлімсіреуімен  басталады. 
Отбасындағы  қандайда  болмасын,  барлық  қиыншылықтар 
ананың  мейіріміне  толы  назарымен  жойылады.  Балаларға 
шынайы  емір  мен  бақыт  жолын  сілтейтін  ана  жүрегінен 
жұқа,  аса  терең,  тым  сезімтал  екінші  бір  жүрек  бар  ма 
екен?!
Сондай-ақ,  ана  жүрегіндегі  ыстық  қүшақ  бар  ма  деген-
дей,  сол  ыстықтыққа  деген  іңкәрлігін  Нәжіп  Фазыл  мына 
шумақтарында керемет баяндаған:
Жылаңдар! Су көтерілсін!
Бәлкім, кұтылар кеме...
Анашым, жайнамазыңды өкелсін,
Бізге дұға етші, бола ма!
Ананың 
рухында 
жиналған 
шетсіз 
де 
шексіз 
мейірбандықтың  шегін  белгілей  алатын  өлшеу  бар  ма 
екен?!
Жемей,  жегізген...  кимей,  кидірген...  ұйықтамай, 
ұйықтатқан... Өмірдің дауылдарынан бізге бір шаң тимесін 
деп,  бүкіл  болмысын  атаған  ата-аналарымыздың  ақысын 
төлеу мүмкін бе?!
Бір анадан айырылып қалдық.
Жан ашырлық, мархабат, ар-ұят, әдептілік, дұрыстық, 
жомарттық, ойлау мен сезімталдықтың шыңындағы бір 
ана!
Өміріне  дәулетті  бір  отбасында  бастағанымен,  қа-
рапайымдылығы және ғаріптерге деген мейірімді көңілімен 
шыңға шыққан бір ана!

Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
- 279 -
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Қожайынының  қызметін  орындап  жүргенде  кішкен-
тай  балаларын  көңілімен  көзінен  тыс  қалдырмай,  Қуран 
Кәрімді  бастан  аяқжаттап  алған  қайраткерлік  пен  бас 
тартудың үлгісі бір хафиза ана!
Тазалық  пен  тәртіпте  аса  уқыпты  болғанымен,  ай-
наласында  болып  жатқан  қателіктерді  ашуланбай,  қош 
көрушілікпен бағалай алған бір ана!
Ішінде  өмір  сүрген  қоғамының  ұлы  Ислам  дінін  келеке 
етіп,  қорлаған  кезінің  өзінде  діни  міндеттерін  балалық 
шағынан  бастап,  орындау  барысында  кемшілігі  мен 
қателігі болмаған бір ана!
Басым  көпшілігін  өз  қүшағындағы  балапанына 
арнағанымен,  жан  ашырлығы  мен  мейірбандығын  өзі 
көрген, көрмеген барлық бейшараларды қамтитындай, кең 
жайған,  дұғасы,  қобалжуы  және  іс-әрекеттерімен  бүкіл 
мақлұқатты  құшақтасам  деген  ниет  пен  бейімге  толы 
бір ана!
Оның  ілтипаты  да,  ескертуі  де  өлшеулі  еді.  Ең 
жақынының өзіне шындықты айтудан тартынбайтын. Іші-
сырты  бірдей  еді.  Шынайылығына  әркім  кез  жеткізгенді-
гінен  ешкім  оған  ренжімейтін.  Мәрттікті  жақсы  көретін. 
Өкпелеп, ренжігеннің не екенін білмейтін.
Жетім-жесірлерді,  ешкімі  жоқтарды  қуанту  -  оған 
рахаттың  қайнар  көзі  еді.  Түрмысқа  шықпақ  болған 
қыздарға,  өзіне  тартылған  сыйлықтардан  әзірлеп  беру  - 
оның зауқы еді.
Ол сараңдықты жек көріп, көңіл сарайынан әркімге сый 
беруді қалаған бір ана еді.
Сұхбатынан  фәйз  таратылатын.  Кішкентай  бала-
лармен  жүргізген  сұхбатында  олардың  деңгейіне  еніп, 
Расулұллаһтың  (саллаллаһу  аләйһи  уә  сәлләм)  хадис 
шәрифтерін  еңкөркем  жолмен,  олардыңтүсініктеріне  сай 
түсіндіретін.  Исламның  ішкі-сыртқы  эстетикасын  өз  бой-
ында  жинаған  еді.  Оның  Бұл  халі  -  Хазіреті  Пайғамбар 

- 280 -
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
(саллаллаһу  аләйһи  уә  сәлләм)  мен  әулиеуллаһ  махабба-
тынан  шағылысқан  хал  еді.  Олардың  рухани  дүниелері 
мен  олар  туралы  қиссаларды  түсіндіргенде  бет-әлпетіндегі 
көркем,  пәк,  нәзік,  нүрға  толы  күлімсіреуі,  айналасымен 
махаббатқа толы қатынасы, таусылмас төзімділігі, шынайы 
мүминге тән терең, жұқа нәзіктігі көпшілікке өнеге еді. Ол - 
кішіден үлкенге, барлыққа қалай сейлеу керек, оның әрісін 
білетін ана еді!
Оның  өмірі  мен  сұхбаттары  сирек  кездесетін,  әтір  иісті 
раушан көшеті секілді еді. Ең жақсы гүлдер мен хош иістер-
ді Онан табу мүмкін еді.
Оған  «ба'сү  ба'дәл  мәут»  туралы  яғни,  елім  мен  ақирет 
жайлы айтқанымда:
«Мені қорқытпашы! Раббым - мархабат иесі!» - дейтін.
Бәлкім, оның бұл халі оныңХазіреті Мәуләнәға деген ма-
хаббатынан жұққан еді. Мәснәуидегі хикаяларды тым жақсы 
көретін.  Менің  өзіме  Хазіреті  Мәуләнә  мен  әулиеүллаһқа 
махаббат  пен  рухани  бейімділік  зауықын  алғашқы 
үйреткендердің бірі - Ол. Ол – Мәснәуи Бақшасынан деген 
мақалаларымның  ең  ынталы  оқушыларының  бір  еді.  Бе-
ріліп оқитын. Бірақ, «Айнадағы жалған» атты мақаламды 
оқығанда, ұзақ ойланды да, «аһ» деп:
«Неткен шындық!» - деді.
Бір мезгілден кейін:
«Маған әлгі мақаланы тағы оқышы!» - деді.
Оның Бұл дүниемен қоштасуы - бізге «Айнадағы жалған» 
деген  мақаланың  жаңадан  деректі  бір  үлгісі  болды.  Сірә, 
адамзат  Адамнан  (аләйһиссәләм)  қияметке  дейін  ылғи 
осы  «Айнадағы  жалғанның»  ішінде  арлы-берлі  шайқалып 
тұрады!
Онымен ақ кебінге оранған халінде соңғы рет қоштастық. 
Кебіні  оған  бейне  бір  сәби  балаға  оралған  құндақ  іспет-
тес.  Өмірі  бойы  қолынан,  көңілінен  түсірмеген  Құранның 

Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
- 281 -
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
нұрынан  жамылып,  жарқырап тұрған  еді.  Ақ  түсті  киімді 
жақсы  көретін.  Қазір  ішінде  болған  ақ  болса,  өзгеше  бір 
ақтық еді. Бейне бір Оған ақиреттің Вұслат күлімсіреуіндей 
еді. Артта қалғандарына, сол ақ ішінде:
«Сәлем болсын!» - деп жатқандай еді.
Ол  -  менің  04.03.1997  күні  жерлеп,  Аллаһтың  рахметі-
не  тапсырған  анам  еді.  Менің  анашым  еді!  Менімен  бірге 
барлық мүминдердің қайғысы мен қуанышын ортақтасып, 
бөліскен баршамыздың анасы еді.
Уа,  Раббым!  Ол  -  өкеммен  бірге  мені  кішкентай  кезім-
нен бастап, қалай тәрбие еткен болса, Сені танытып, Сенің 
жолыңа бағыттаған, сондай-ақ Сенің достарыңды сүйдірген 
болса, Сен де кеңшілігің мен жақсылығыңмен ата-анамды 
мархабатыңа қарық қылғайсың!
Бұл  шығарманы  оқыған  мұсылман  бауырларымыз-
ды  жүрекгері  иләһи  нұрға  толып,  жарқыраған,  мағрифат 
теңізінен  нәсібін  алған,  ілтипатың  мен  жомарттығыңның 
керіністеріне  жеткен  құлдарыңның  қатарына  қосқайсың! 
Ей, мейірімділердің ең мейірімдісі Раббым!
Әмин!
Оларды  таныған  немесе  мына  қарапайым  жолдар 
арқылы танитын барлық мүминдерден олардың азиз рух-
тарына фатихалар бағыштауын өтінемін!

- 282 -
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
Хикмет
баспа үйі
МАЗМҰНЫ
АЛҒЫ  СӨЗ ................................................................5
Хазіреті Мәуләнә, Шәмс және Шәби Арус .................... 12
БІР  ҚҰМЫРА  СУ .................................................... 26
Көңіл айнасынан ...................................................... 38
Ләйләні ренжітесің ................................................... 58
Ләйләнің аумағының сақшысы ................................... 73
Айнадағы жалған ..................................................... 87
Махаббат және дұшпандық ........................................ 96
Мейірімнің берекеті ................................................ 105
Адам бол, адам! ....................................................... 115
Залымның жақсылығы ............................................ 124
Тұтқындықтан еркіндікке ........................................ 134
Нәпсі құтырған арыстан сияқты ............................... 148
Нәпсінің жаратылу хикметі ..................................... 163
Иләһи қаһар ........................................................... 173
Жаратылыс қамалы ................................................ 187
Бұл ақшам Үндістанда ............................................. 205
Әлем, Құран және Адам ........................................... 212
Хақ жаршысы ........................................................ 221
Аллаһтың табиғаттағы заңдылықтарынан
тыс нәрселердің хикметі .......................................... 229
Әлемдегі бірлікке деген бейімділік ............................ 239
Тасаввуф пен Ләдүн ілімі ......................................... 248
Қайғылы айт-мереке ............................................... 263
Қатынастағы үйлесім .............................................. 268
Ана туралы ............................................................ 276