Бірінші дәріс Тіл білімі және оның зерттеу нысаны (объектісі) Тіл білімі және оның салалары
- дәріс Тақырыбы: ГРАММАТИКАЛЫҚ ҰҒЫМДАР
жүктеу/скачать 0,76 Mb.
|
| 7- дәріс
Тақырыбы: ГРАММАТИКАЛЫҚ ҰҒЫМДАР Тіл білімінің грамматика саласы Грамматикалық мағына Грамматикалық форма Грамматикалық категория Грамматика-тілдің құрылысын зерттейтін тіл білімінің саласы. Грамматиканың негізгі зерттеу нысаны - тілдің морфологиялық және синтаксистік жүйесі; оның ішінде грамматикалық форма, грамматикалық мағына, грамматикалық категория, бір тілдегі грамматикалық формалардың керіну амалдары мен сол арқылы айтылмақшы маңыналардың берілу тәсілдері, олардың байланысуы, тіркесу жолдары мен тәсілдері. Түрлері: тарихи және сипаттамалы.. Морфема дегеніміз-сөздің ары карай бөлшектеуге келмейтін ең кіші мағыналық бөлшегі. Құрамына қарай морфемалар үшке бөлінеді: түбір морфема, негіз морфема, аффикстік морфема. Аффикстік морфемалардың түрлері: префикс, постфикстер, инфикс, интерфикс, трансфикс, конфикс. Грамматикалық мағына грамматикалық форма арқылы беріледі.Грамматикалық мағына дегеніміз- сөздің лексикалық мағынасына үстеме мағына, сөздердің түрлі-түрлі қарым-қатынасын білдіретін қосалқы мағыналар. Грамматикалық форма дегеніміз - грамматикалық мағына туғызушы тілдік құралдар. Сөз формаларының екі түрі: синтетикалық және аналитикалық-грамматикалық мағыналар әр түрлі грамматикалық тәсілдер арқылы беріледі. Ол тәсілдер: аффиксация, ішкі фиксия, қосарлану, көмекші сөздер, сөздердің орын тәртібі, екпін, интонация. Грамматикалық категория-грамматикалық мағына мен грамматикалық формадан тұрады. Ол сөз топтарына қатысты болады. Түрлері: род, септік, көптік, жақ, шақ, рай етіс. Бақылау сұрақтары: Грамматикалық мағына жайлы баяндаңыз Грамматикалық форма жайлы баяндаңыз 3. Грамматикалық категория жайлы баяндаңыз Ұсынылатын әдебиеттер: Негізгі әдебиеттер тізімі: 1,5,6. Қосымша әдебиеттер тізімі: 3, 8,20,22,23 ,24,43, 47,50. 8 -дәріс Тақырыбы: ГРАММАТИКАНЫҢ САЛАЛАРЫ Морфология, сөзжасам, синтаксис салалары жайлы Сөйлемнің қарым-қатынас қызметі Грамматика салалары: морфология, сөзжасам, синтаксис. Морфология - сөз құрылымы, сөз табы туралы ғылым. Сөз таптары сөйлем мүшелерінен тарихи даму барысында жасалған. Сөз таптары-тарихи категория. Сөз топтастырудың үш принципі бар. Олар: лексикалық, морфологиялық, синтаксистік. Сөздер ең алдымен үш топқа бөлінеді: атауыш сөздер,одағай сөздер,көмекші сөздер. Қазақ тіл білімінде тоғыз сөз табы бар,олар: зат, сын, сан есімдер, есімдік, етістік, үстеу, шылау, одағай, еліктеуіш. Синтаксис сөз тіркесін, сөйлем мүшелерін, сөйлем түрлерін қарастырады.Синтаксистік байланыстың түрлері: қиысу. матасу, меңгеру, кабысу, жанасу. Құрамына қарай сөз тіркесі: 1) жалаң 2) күрделі 3) аралас болып белінеді. Сөйлем коммуникативті қызмет атқарады. Сөйлемге тән басты белгі-интонация. Беретін хабардың мақсатына қарай екіге бөлінеді: хабарлы және сұраулы. Сөйлемдер өзін құрастырушы компоненттердің сипатына қарай жай сөйлем және кұрмалас сөйлем болып екі топқа бөлінеді. Құрмалас сөйлемдер: I) салалас құрмалас сөйлем 2) сабақтас құрмалас сөйлем 3) аралас құрмалас сөйлем болып үш топқа жіктеледі. Бақылау сұрақтары: Морфология, сөзжасам, синтаксис салалары жайлы баяндаңыз Сөйлемнің қарым-қатынас қызметіне мысалдар келтіріңіз Ұсынылатын әдебиеттер: Негізгі әдебиеттер тізімі 1,5,6 Қосымша әдебиаттері тізімі 18,23,24,28,38.39,44,50 жүктеу/скачать 0,76 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|