Бизнес-ойлау психологиясы

Сіз стартапқа қандай шығындар қажет екендігі туралы түсінігіңіз бар. Сіз өзіңіздің стартаптың ресурстарын, негізгі қызмет түрлерін, өзіңізге тарту қажет серіктестерді қарастырған кезде оларды кездестірдіңіз. Бүгінгі сабақта біз шығындар туралы толық әңгімелесеміз

Шығасылар - бұл тауарлар мен қызметтерді өндіруге және сатуға байланысты шығындар. Әлбетте, шығасыға сіздің стартап шығындарының барлық айқын баптары кіреді: сіз кеңседе немесе өндірісте жұмсаған қызметкерлердің жалақысы, салықтар, материалдар, электр энергиясы және т. б. Бірақ балама шығындар да бар: акционерлер айырылған нәрсе. Егер бұрын бизнесменде жалға берген үй-жай болса, енді ол онда кеңсе ашып, ол жалдау ақысын толық ала алмайды. Егер кәсіпкердің банкте депозитте ақшасы болса және ол олардан пайыз алса, онда оларды бизнеске қатыстырған жағдайда, ол депозиттегі пайызын ала алмайды, бұны баламалы шығасы ретінде де қарастыруға болады.

Шығасыларды тұрақты және ауыспалы деп те бөледі.

Ауыспалы шығасылар (немесе Variable Costs, VC) - шығарылатын өнімнің көлеміне байланысты шығасылардың бір бөлігі. Өнімді қаншалықты көп шығарсаңыз, соғұрлым материалдарға, қызметкерлердің жалақысына және т.б. көп жұмсайсыз

Тұрақты шығасылар (немесе Fixed Costs, FC) – бұл өнім шығару көлеміне байланысты емес және өнім қандай да бір кезеңде шығарылмаса да болатын шығындардың бір бөлігі. Егер сіз бір ай ішінде өнім жасамасаңыз да, кеңсені немесе өндірістік бөлмені жалға алу, бағдарламалық жасақтама лицензиясы, жабдықты жалға алу және т.б. үшін ақы төлеуге тура келеді.

Таяқшадағы кәмпиттерді шығаратын компанияның үлгісін қарастырайық. Өз өнімін шығару үшін оған қант, таяқшалар, қаптама және өндірістік лицензия қажет. Бұл мысалда қандай шығындар ауыспалы және қайсысы тұрақты? Әлбетте, егер компания көп кәмпит өндіргісі келсе, оған көбірек қант, таяқшалар мен қаптамалар қажет болады. Сондықтан бұл шағасылар ауыспалы. Лицензия шығасылары - тұрақты, өйткені компания кәмпиттерді шығару көлеміне қарамастан оларды төлеуге мәжбүр болады, тіпті егер бір айда ол бірде-бір кәмпит шығармаса да. Лицензияны бір жыл мерзімге сатып ала отырып, сіз бірнеше кәмпит, көптеген кәмпит шығара аласыз, оларды мүлдем шығармайсыз, бірақ оны сатып алу шығындары сіздің шығындарыңызға кіреді.

Айталық. 2018 жылдың қаңтар айында компания қантқа 5000 теңге, таяқшаларға 250 теңге, қаптамаға 500 теңге және лицензияға 400 теңге жұмсады. 2019 жылғы қаңтарда бұл сандар 5000, 275, 400 және 500 теңгені құрады. Бұл материалдардың өзіне бағаның өзгергенін білдіреді. Лицензияларды сатып алу шығасылары өзгерсе де, олар сонда да "тұрақты" болып қала береді, өйткені мұнда уақыт өте келе бағалардың өзгеруі туралы емес, шығарылатын өнімнің көлеміне қатысты өзгерістер туралы сөз болып отыр.

Өндірістің шығасыларын өзгерту кестесі келесідей болады: тіркелген шығындар нөлдік өндіріс кезінде де өзгеріссіз қалады, ал ауыспалы шығындар жоғары болған сайын, өндіріс көлемі де соншалықты жоғары болады.

Жалпы шығасылар (Total Costs) – ауыспалы және тұрақты шығасылар сомасы.

TC = VC + FC

Біз жалпы шығасылар (TC) өндірілген өнімнің санына байланысты екенін айттық. Түсім (Total Revenue) сатуға байланысты – өнім көп болған сайын, пайда соғұрлым жоғары.

Шығасылар нөлге тең бола алмайды, себебі өндірістің нөлдік көлемі кезінде де компанияда тұрақты шығасылар бар. Сату болмаған жағдайда пайда нөлдік болуы мүмкін. Сондықтан өндіріс көлемі аз болған жағдайда компанияда шығынға бату тәуекелі де өте үлкен. Төмендегі кестеге қарайық:

Түсім = Total Revenue, Шығасылар = Total Costs, Өндіріс = Total Product, Сату = Quantity.

Пайдаға компания өндірістің белгілі бір көлемінен бастап қана шығады. Және бұл сәт "шығынсыздық нүктесі" деп аталады. Біздің кестемізде бұл тікелей TR және TC қиылысуы.

Осылайша, шығынсыздық нүктесі - бұл компанияға плюске шығу үшін қажетті сату көлемі.