БөЖ тапсырмасы: «Қайта Өрлеу Дәуірінің утопиялық теориялары: Т. Мор және Т. Кампанелла», «К. Поппер және оның «ашық қоғам» идеясы» тақырыбында шығармашылық жұмыс
жүктеу/скачать 25 Kb.
|
1 2
|
БӨЖ тапсырмасы: «Қайта Өрлеу Дәуірінің утопиялық теориялары: Т. Мор және Т. Кампанелла», «К. Поппер және оның «ашық қоғам» идеясы» тақырыбында шығармашылық жұмыс Утопиялық социализм - мүлік ортақтығына, жүрттың барлығы үшін міндетті еңбекке және игіліктердің тең бөлінуіне негізделген қоғам туралы ілім дамуының ғылымға дейінгі кезеңі. "Утопия" деген терминді мінсіз қоғамды білдіру үшін тұңғыш рет Томас Мор қолданды. Содан кейінгі жерде бұл термин ойдан шығарылған, өмір сүрмейтін қоғамдық тәртіптерді сипаттағанда қолданыла бастады. Жеке меншікке негізделіп өмір сүріп отырған құрылысты сынап, болашақ мінсіз құрылыстың көрінісін бейнелейтін, қоғамдық меншіктің қажет екенін теориялық түрғыдан негіздеуге тырысатын утопист-социалистер көптеген көреген идеялар мен болжамдар айтты. Сондықтан да ағылшын саяси экономиясы және классикалық неміс философиясымен бірге утопиялық социализм ғылыми социализмнің идеялық көздерінің бірі болып табылады. Жеке меншікті айыптау мен мүлік ортақтығын дәріптеуді Ежелгі Грекия мен Римнің кейбір жазушыларынан, орта ғасырдағы "еретиктерден", феодализм дәуіріндегі кейбір шаруалар көтерілістерінің бағдарламалары мен шаруалар идеологтарынан кездестіруге болады, мұның өзі антагонистік қоғамдағы теңсіздік пен адамды адамның қанауына табиғи көзқарас еді. Капитализмнің пайда болуы мен дамуына және пролетариаттың азды-көпті дамыған ізашарларының қалыптасуына қарай Утопиялық социализм барған сайын тарихи реализм сипатын алып, теория ретінде күрделене түседі, әртүрлі мектептер мен бағыттар құрып, тармақтана береді. Утопиялық социализмнің жүйелі дамуы капитализмнің туу кезеңінде, Қайта өрлеу және Реформация дәуірінде басталды (Я.Гуе, Мюнцер, Т.Мор, Т.Кампанелла). Ол Еуропадағы буржуазиялық революциялар кезеңінде қайта дамып, пролетариаттың ізашарларының идеологиясына айналды. Капитализм қауырт дамыған кезеңде буржуазиялық төңкерістер идеологтарының жалған үміттері сейіліп, ал капиталисттік қоғамның қайшылықтары барған сайын айқындала түскен кезде утопиялық социализм өз дамуының шырқау шегіне жетті (Сен-Симон, Фурье, Оуэн, тағы басқалар)- Карл Маркстің айтуынша, тек өндіріс әдісінде төңкеріс жасамай қоймайтын өндіргіш күштердің дамуы, капиталисттік қоғамның дамуы барысында ұйымдасқан өнеркәсіп пролетариатының пайда болуы социализмді утопиядан ғылымға айналдырудың тарихи мүмкіндігін жасайды. Карл Поппер Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде өзінің екі томдық «Ашық қоғам және оның жаулары» атты еңбегін жазды және оны нацизм мен коммунизмді жеңуге қосқан жеке үлесі деп санайды. Поппердің ойынша, ашық қоғам деген не? Бастапқыда ашық қоғам түсінігін Анри Бергсон тұжырымдады, бірақ Поппер осы тұжырымдаманы ашып, оны ХХ ғасырдағы саяси режимдерді сынға салуда белсенді қолданды. Сонымен, ашық қоғам дегеніміз - демократиялық қоғам, сыни тұрғыдан ойлау және дәстүрлілік пен табуларды қабылдамау. Өз кезегінде жабық қоғам, керісінше, дәстүрлі түрде тыйым сал нады, оның көзқарастары мен ережелері сыни көрініске ұшырамайды. Поппердің айтуы бойынша, ашық қоғам – бұл: «Демократиялық («буржуазиялық») қарапайым азаматтар бейбіт өмір сүре алатын, еркіндігі жоғары бағаланатын және ойлана және жауапкершілікпен әрекет ете алатын қарапайым нысаны, бұл жауапкершілікті қуанышпен қабылдайды.» Жауапкершілік - бұл Поппер шақыратын адамның негізгі қасиеті. Тек жетілген және жауапкершілікті адамдар қоғамдастығы ашық, тыйым мен қисынсыз көзқарастардан арыла алады. Демократиялық және либералды ашық қоғам, деп санайды Поппер, сондай-ақ капиталистік болуы керек. Алайда, бұл жерде ол Маркстің күресуге шақырған мүлде капитализм емес екенін баса айтады. Поппер өзінің орыс оқырмандарына жазған хатында (және бұл Ашық қоғамдағы жеке шағын бөлім) былай деп жазады: «Бейбітшілік пен еркіндікті өте жоғары бағалайтын бұл ашық қоғам бірқатар терең және түбегейлі революциялар нәтижесінде пайда болды. Бұл менің балалық шағымнан бері көп нәрсе өзгертті, бірақ кейбір марксисттер ғана емес, оларды «капитализм» деп те атайды, бірақ Маркстің қазіргі қоғамымен онша көп араласпады, тіпті онымен де аз болды. Маркс сипаттаған және оны «капитализм» деп атаған». Ашық қоғам капитализмі - Маркст сынға алған қатыгез эксплуатациялық капитализм емес, Смиттің өзін-өзі реттейтін нарықтық экономика. Кішкентай дигрессияны жасау керек. Әлбетте, индустриалды дәуірдің капитализмі, постиндустриалды дәуірдің капитализмі - екі түрлі әлеуметтік-экономикалық жүйе. Маркс 19 ғасырда көрген және сынға алған және бұл, ең алдымен, жұмысшыларды, соның ішінде балаларды қатыгез пайдалану, әлеуметтік кепілдіктердің болмауы және т.б., теорияның арқасында көп ғасырдың ішінде елу жылда өзгерді. Маркстің өзі және оның ізбасарларының әрекеттері. Бүгінде капитализм, бірқатар елдерді қоспағанда, кәсіподақтармен және жұмысшыларға әлеуметтік кепілдіктермен жеткілікті адамгершілікке негізделген жүйе болып табылады. Әрине, бұл жүйе идеалдан алыс және жетілдіруді қажет етеді. Алайда қазіргі заманғы капитализмді Маркс пен оның ізбасарлары бұдан жүз жыл бұрын жасаған көзқарас тұрғысынан сынға алу мүлдем дұрыс еместігі анық. Поппер тұжырымдамасының маңызды элементі сонымен қатар тарихизмнен бас тарту болып табылады, яғни қоғамдық дамуды табиғат заңдарына ұқсас кез келген объективті заңдармен реттелетін процесс ретінде қабылдау. Тарихи тұжырымдама, мысалы, тарихты қозғаушы принцип ретінде өзінің марксизммен таптық күресі; дегенмен, бұл нацистік идеология, мұнда таптар күресінің орнына - нәсілдер күресі. Поппер өзінің жеке, әйгілі «Тарихи кедейлік» атты еңбегінде бұл тәсілге неғұрлым егжей-тегжейлі талдау жасады. жүктеу/скачать 25 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2