Бюллетень №1(17)/2014 №2(16)/2013 Ақпаратты әдістемелік



Pdf көрінісі
бет8/10
Дата06.03.2017
өлшемі4,22 Mb.
#8217
түріБюллетень
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10

 

Печерских В.Е. 

руководитель управления 



 

Информация, новости 

 

 

67 



информационно-методической работы 

Архива Президента РК 

 

Архив Президента – вузам Казахстана 

 

 

В  апреле  т.  г.  состоялась  передача  документальных  сборников  и  справочно-

информационных 

изданий, 

подготовленных 

Архивом 


Президента 

Республики  Казахстан  в  разные  годы,  в  дар  Ассоциации  вузов  Казахстана. 

Книги  будут  направлены  в  библиотеки  высших  учебных  заведений 

республики  для  дальнейшего  их  использования  в  учебно-воспитательном 

процессе. 

 

Это  следующие  издания:  Джандосов  У.  Документы  и  публицистика 



(1918–1937  гг.)  в  2-х  томах;  Казахстан  –  Украина:  дороги  и  перекрестки. 

1917  –  2008  гг.  Сборник  воспоминаний  и  документов;  Архив  Президента 

Республики  Казахстан.  Путеводитель:  Справочно-информационное  издание;  Из 

истории депортаций. Казахстан 1930-1935 гг. Сборник документов; Органы 

государственной  власти  Республики  Казахстан  (16  декабря 1991 г. – 1 января 

2001  г.):Справочник:  вып.  1;  Органы  государственной  власти  Республики 

Казахстан  (2001  –  2005  гг.):  Справочник:  вып.  2;  «Комсомольская  юность, 

никогда ты покоя не знала…» (К 90-летию ВЛКСМ). 

 

Общее количество книг составило около 2 тысяч экземпляров. 



 

Печерских В.Е. 

руководитель управления 

информационно-методической работы 

Архива Президента РК 

 

Целине – 60 лет  

 

 



14 марта 2014 г. в Астане, в здании Национальной академической 

библиотеки  РК  состоялась презентация историко-документальной выставки 

«Целине  –  60  лет»,  подготовленной  Архивом  Президента  РК  совместно  с 

Министерством  культуры  и  информации  РК  и 

Национальной 

академической библиотекой РК. 

Февральско- мартовский пленум ЦК КПСС (1954 г.) в своем постановлении «О 

дальнейшем  увеличении  производства  зерна  в  стране  и  об  освоении 

целинных и залежных земель»  выдвинул  задачу значительного расширения 

посевных площадей. 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 


 

Информация, новости 

 

 

68 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

Слово  «целина»  у  старшего  поколения  всегда  ассоциировалось  с 

такими  понятиями,  как  трудовой  героизм,  самоотверженность,  патриотизм, 

высокая  гражданственность.  Сотни  тысяч  целинников,  приехавших  в 

Казахстан  со  всех  уголков  Советского  Союза,  сделали,  казалось, 

невозможное:  за  короткий  срок  дали  стране  огромный  казахстанский 

каравай,  построили  сотни  новых  совхозов.  Они  с  честью  выдержали 

трудовой экзамен. 

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

Выступая  в  г.  Астане  в  феврале  2004  г.  на  торжественном  заседании, 



посвященном  50-летию  освоения  целинных  и  залежных  земель,  Президент 

Республики  Казахстан  Нурсултан  Абишевич  Назарбаев  отметил:  «Те  годы, 

которые сделали Казахстан хлебной житницей, большим аграрным краем, а 

золотой колос – неиссякаемым источником изобилия и благополучия, стали 

нашей достойной биографией». 

Сегодня то героическое время всё дальше уходит в историю. И узнать 

о нём теперь можно лишь из архивов, да из воспоминаний первоцелинников, 

которых остается всё меньше и меньше. 

 

На  выставке  экспонировались  наиболее  интересные  архивные 



документы  и  материалы,  хранящиеся  в  фондах  Архива  Президента  РК, 

 

Информация, новости 

 

 

69 



отражающие  основные  этапы  в  освоении  целинных  и  залежных  земель  в 

Казахстане.  Многие  из  них  демонстрировались  впервые.  Также  были 

представлены  книги,  журналы  и  газеты  по  данной  теме  из  фондов 

Национальной академической библиотеки РК. 

Выставка  состояла  из  6  разделов,  в  которых  были  представлены 

документы,  положившие  начало  освоению  целинных  и  залежных  земель 

(материалы Пленума ЦК КПСС, Постановление ЦК КПСС и ЦК Компартии 

Казахстана, заявления граждан из союзных республик СССР о направлении 

их  на  целину),  документы  и  фотоматериалы,  иллюстрирующие  основные 

этапы  освоения  целины,  первые  успехи  целинной  эпопеи  (первый 

казахстанский  миллиард),  развитие  инфраструктуры  села,  вклад  молодежных 

организаций  во  всенародное  дело,  посещение  Целинного  края  первыми 

руководителями  страны,  писателями,  общественными  и  культурными  

деятелями,  а  также  документы  и  материалы,  отражающие  возникшие 

трудности  в  обустройстве  и  бытовом  обеспечении  первоцелинников,  их 

воспоминания 

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

Документы  о  целине  –  это  не  только  «героика»  и  радужные  отчеты 



партийных  комитетов  о  высоких  урожаях.  Это  и  свидетельства  о 

допущенных  просчетах  и  серьезных  ошибках  в  организации  целинной 

эпопеи,  несоблюдении  агротехники,  приведших  к  ветровой  эрозии  почв, 

засорению  полей,  уничтожению  степного  ландшафта,  что  поставило 

целинные регионы на грань экологической катастрофы. 

В  презентации  приняли  участие  работники  Администрации 

Президента  РК,  депутаты  Парламента  РК,  представители  министерств  и 

ведомств,  видные  государственные  и  общественные  деятели  Республики 

Казахстан,  ветераны  войны  и  труда,  первоцелинники,  ученые,  историки, 

руководители архивных служб, музеев, библиотек, учащиеся школ.  

 

 

 



 

Информация, новости 

 

 

70 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 

История Казахстана в лицах 



 

 

71 



 

Сүлейменова Ә.Т. 

ҚР Президенті Мұрағаты

жеке қорлар 

басқармасының бас сарапшысы, т. ғ. к. 



ҚР Президенті Мұрағатына мемлекеттік сақтауға алынған 

Жұмағали Ысмағұловтың жеке қорының құжаттарына шолу 

 

Белгілі  қоғам  қайраткері,  журналист,  публицист-жазушы,  аудармашы, 

әдебиетші  ғалым,  Қазақстан  Республикасы  Мемлекеттік  сыйлығының  лауреаты, 

Республикаға  еңбек  сіңірген  мәдениет  қызметкері,  Қазақстан  Жазушылар  одағы 

(1958  ж.)  мен  Журналистер  одағының  (1969  ж.)  мүшесі,  филология  ғылымының 

докторы,  профессор,  Әлеуметтік  ғылымдар  академиясының  академигі,  Сарыкөл 

ауданының  құрметті  азаматы  Жұмағали  Ысмағұлов  192  ж.  17  сәуірде  Қостанай 

облысы Сарыкөл ауданының Соналы ауылында туған.  

Ата-анасы (әкесі Макин Ысмағұл, 1879 ж. т., анасы Макина Күлжау, 1883 ж. т.) 

Қазан төңкерісіне дейін  және одан кейінгі уақыт аралығында орта шаруа болған, ал 

1929 ж. 1941 ж. дейін жоғарыда аталған ауылдағы колхозға мүше болды. 

1946  ж.  Қазақ  мемлекеттік  университетіндегі  журналистика  факультетінің  1-

курсына  түсіп,  оқуын  ілгері  қарай  жалғастырды.  Аудандық  газетте  істеген  кездегі 

жұмыс  тәжірибесі  оның  оқуда  үздік  үлгерімге  жетіп,  студенттер  арасындағы 

қоғамдық жұмысқа  белсене қатысуына көмектесті. Сонымен бірге ол Алматыдағы 

әртүрлі  баспасөз  органдарының  жұмысына  қатынаса  бастады.  1949  ж.,  3  курсты 

аяқтар  кезде,  ол  Қазақстан  КП  ОК  теориялық  және  саяси  органы  –  «Коммунист» 

журналына  (кейін  «Қазақстан  коммунисі»)  бөлім  меңгерушілігі  қызметіне 

шақырылды. 

1951 ж. жоғары оқу орнын аяқтаған соң, осы журналда жұмысқа қалдырылып, 

сол  жылдың  қазан  айында  Қазақстан  КП  ОК  шешімімен  редакцияның  жауапты 

хатшысы және редакция алқасының мүшесі болып бекітілді. 

1952  ж.  қарашада  екі  тілде  шығарылатын  «Үгітші  блокноты»  («Блокнот 

агитатора»)  журналының  бас  редакторы  болып  жоғарылатылды.  Ал  1954  ж. 

желтоқсанда  Қазақстан  КП  ОК  аппаратына,  Үгіт  және  насихат  бөлімінің  баспасөз  

секторына нұсқаушы болып бекітілді. 

1958  ж.  Ж.  Ысмағұлов  КОКП  ОК  жанындағы  Қоғамдық  ғылымдар 

академиясына  ұсынылды  да,  конкурстан  ойдағыдай  өтіп,  Әдебиет  және  өнер 

теориясы кафедрасы бойынша аспирантураға қабылданды. Оқуын бітіргеннен кейін  

«Қазақ  әдебиетіндегі  ұнамды  кейіпкер  проблемасы»  бойынша  кандидаттық 

диссертация  қорғады.  Сол  зерттеу  жұмысының  нәтижесінде  1970  ж.  «Жазушы» 

баспасынан  орыс  тілінде  «Облик  современника»  деген  тақырыпта  монография 

шығарды. 

1961–1963 жж. республикалық «Қазақ әдебиеті» газетінің бас редакторы болып 

істеді.  Одан  кейін  біраз  жылдар  бойы  республиканың  партиялық  баспасөз 

органдарында  әртүрлі  жауапты  лауазымдар  атқарды.  Атап  айтқанда,  1963  ж.  – 

Қазақстан  Жазушылар  одағының  Қызылорда  облысаралық  бөлімшесінің  жауапты 

хатшысы;  1963–1964  жж.  –  Алматы  облыстық  «Коммунизм  таңы»  газетінің 

Идеологиялық  бөлімінің  кеңесшісі,  бөлім  меңгерушісі;  1965–1969  жж.  –  Шығыс 

Қазақстан  облыстық  «Коммунизм  туы»  газетінің  редакциясында  әдеби  қызметкер, 

идеология бөлімінің меңгерушісі, редактор орынбасары болып жұмыс істеді. 1969– 


 

 

История Казахстана в лицах 



 

 

72 



1973  жж.  Қазақстан  КП  ОК  жанындағы  Партия  тарихы  институтында  марксизм-

ленинизм классиктерінің шығармаларын аудару секторының меңгерушісі болды. 

 

1973  ж.  тамызда  Ж.  Ысмағұлов  ҚазКСР-і  Министрлер  Кеңесінің 



жанындағы  Мемлекеттік  ақпарат  агенттігі  (ҚазТАГ)  директорының 

орынбасары,  ал  1982  ж.  мамыр  айында  ҚазТАГ-тың  директоры  болып 

тағайындалды да, бұл лауазымды 1987 ж. маусымға дейін атқарды. 

1987  ж.  маусымда  Қазақстан  КП  ОК  желтоқсан  оқиғасына  қатысқан, 

ішінде  Қ.  Рысқұлбеков  бар  бір  топ  студенттерді  жазалау  жөніндегі  сот 

процесінен  берілген  хабарда  Алматы  облыстық  екі  газетте  солардың 

суреттері  басылғаны  үшін  ҚазТАГ  директоры  Ж.  Ысмағұлов  Орталық 

Комитеттің  кезектен  тыс  бюро  мәжілісінде  орнынан  алынды  және  оған 

партиялық  жолмен қатаң жаза қолданылды. Кейін, 1989 ж. бұл мәселе қайта 

қаралып,  бағынышты  қызметкерлеріне  қатаң  талап  қоя  алмағаны  үшін  ол 

қызметінен  босатылды.  1990  ж.  ақпанда  бұл  мәселе  Қазақстан  КП  ОК 

бюросында  қайта қаралып, Бюроның 1987 ж. 20 маусымдағы және 1989 ж. 

21 ақпандағы қаулыларының күші жойылғандығы туралы Қазақстан КП ОК 

хатшысы  Н. Ә.  Назарбаевтың қол қоюымен арнайы қаулы қабылданып, 

Ж.  Ысмағұловқа  тағылған  «КОКП  мүшесінің  есеп  карточкасына  жазылған 

қатаң сөгіс» түріндегі партиялық айыптаудың күші жойылды, ол толығымен 

ақталды. 

1987 ж. шілдеден бастап өмірінің соңына дейін Ж. Ы. Ысмағұлов Қазақ 

КСР-і ҒА М. О. Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институтында бірыңғай 

ғылыми жұмыспен айналысты. 

1992  ж.  ҚР  Президентінің  Жарлығымен  Ж.  Ысмағұловқа  «Қазақстан 

Республикасына  еңбек  сіңірген  мәдениет  қызметкері»  деген  құрметті  атақ 

берілді. 

Қоғамдық  негізде  Қазақстан  Журналистер  одағы  басқармасының 

хатшысы,  Жазушылар  одағы  басқармасының  жанындағы  Көркем  аударма 

қауымдастығы президенті міндеттерін атқарды. Халықтар достығы, «Құрмет 

белгісі»,  «Құрмет»  (2005)  ордендерімен,  Қазақ  КСР-і  Жоғарғы  Кеңесінің 

Құрмет грамоталарымен және Кеңес Одағының он медалімен марапатталды. 

Өмірінің  соңына  дейін  Ж.  Ы.  Ысмағұлов  М.  О.  Әуезов  атындағы 

Әдебиет  және  өнер  институтында  Абайтану  және  жаңа  дәуір  әдебиеті 

бөлімін басқарды. Оның ғылыми, әдеби-публицистикалық қызметі негізінде 

мынадай  шығармалары  жарық  көрді:  «Дыхание  целины»  (1965),  «Маржан 

мен махаббат» (1965), «Адам мерейі» (1968), «Облик современника» (1970) 

және т. б.  

Ж. Ы. Ысмағұлов 2011 ж.15 қаңтарда Алматы қ. қайтыс болды. 

Ж.  Ы.  Ысмағұловтың  жеке  мұрағатының  құжаттары  қор  құрушының 

жұбайы  Ф.  Ә.  Ысмағұлованың  тапсыруымен  2013  ж.  14  ақпанда  жасалған 

келісімшарт  негізінде  Қазақстан  Республикасы  Президентінің  Мұрағатына 

мемлекеттік сақтауға  қабылданды. 

Жеке  мұрағаттың  алғашқы  бөлімін  Ж.  Ы.  Ысмағұлов  өзі  көзі  тірісінде 

ҚР  Орталық  Мемлекеттік  мұрағатына  өткізіп  кеткен.  Оның  жеке  қорының 

құжаттарының  құндылығы    сараптамадан  өткізілген  соң,  ғылыми 



 

 

История Казахстана в лицах 



 

 

73 



ұйымдастыру  нәтижесінде 1950–2013 жж. аралығындағы 142 істен тұратын 

тұрақты сақталатын істер тізімдемесі құрастырылды. 

 

Құжаттар  құрамы  ескеріле  отырып  қордағы  істердің  төмендегідей 



сызбасы  пайдаланылды: 

1. Ж. Ы. Ысмағұловтың өмірбаянына қатысты құжаттар 

 

2. Ж. Ы. Ысмағұловтың мемлекеттік, қоғамдық және ғылыми қызметіне 



қатысты құжаттары 

2.  1.  Ұйымдастыру  комитеттерінің,  мемлекеттік,  ғылыми,  қоғамдық 

ұйымдардың Ж. Ы. Ысмағұловты ғылыми, қоғамдық іс-шараларға қатысуға 

шақырған хаттары 

 2. 2. Ж. Ы. Ысмағұловтың ғылыми, қоғамдық ұйымдармен, мемлекеттік 

мекемелермен,  таныстарымен,  әріптестерімен  жазысқан  хаттары,  хат 

алмасулары 

 2.  3.  Мемлекеттік  мекемелердің,  қоғамдық  ұйымдардың,  жоғары  оқу 

орындарының  Ж.  Ы.  Ысмағұловты  туған  күнімен,  мерейтойларымен,  түрлі 

мерекелермен құттықтаған хаттары, құттықтау адрестері 

 2.  4.  Ж.  Ы.  Ысмағұловтың  кандидаттық,  докторлық  диссертациялары, 

ғылыми жетекшілігімен, ресми оппоненттігімен қорғалған ғылыми еңбектер, 

ғылыми жарияланымдарға жасаған пікірлері 

 2. 5. Ж. Ы. Ысмағұловтың ғылыми зерттеулері, монографиялары 

 2. 6. Ж. Ы. Ысмағұловтың аудармалары 

 2.  7.  Ж.  Ы.  Ысмағұловтың  бұқаралық  ақпарат  құралдарына,  ғылыми 

басылымдарға жарияланған мақалалары, сұхбаттары 

 2.  8.  Ж.  Ы.  Ысмағұловтың  ғылыми  конференцияларда,  съездерде, 

халықаралық жиындарда, басқосуларда сөйлеген сөздері, баяндамалары 

 3. Ж. Ы. Ысмағұловтың өзін қызықтырған мәселелер бойынша жинаған 

құжаттары 

 4. Ж. Ы. Ысмағұлов туралы құжаттар 

Бірінші  тарауға  Жұмағали  Ысмағұловтың    Қазақтың  С.  М.  Киров 

атындағы  мемлекеттік  университетін  бітіргендігі,  КОКП  жанындағы 

Қоғамдық  ғылымдар  академиясында  білім  алғандығы,  еңбек  жолы, 

өмірбаяны,  Кітапқұмарлар  қоғамына  мүшелігі,  зейнет  демалысына 

шыққандығы,  «Қазақстан  Республикасының  еңбек  сіңірген  мәдениет 

қызметкері» құрметті атағымен марапатталғандығы, ҚР Әдебиет, өнер және 

сәулет  өнері  саласындағы  1996  ж.  Мемлекеттік  сыйлықтарын  алу 

конкурсына  жіберілгендігі  және  т.  б.  марапаттары,  1986  ж.  желтоқсан 

оқиғасына  қатыстылығы,  оның  жазалануы,  ақталуы  туралы  және  отбасы 

мүшелерінің  тұрмыстық  жағдайлары  сияқты  өмірбаяндық,  тұрмыстық 

негіздегі  құжаттары  топтастырылды,  сонымен  қатар  оның  қайтыс  болуына 

байланысты  бұқаралық  ақпарат  құралдарына  жарияланған  некрологтар, 

көңіл айтулар мен еске алулар да осы бөлімге енгізілді. 

Ж.  Ы.  Ысмағұловтың  мемлекеттік,  қоғамдық  және  ғылыми  қызметіне 

қатысты  құжаттары  екінші  тарауға  енгізілді,  құжаттар  құрамы  ескеріле 

отырып бірнеше тармақшаға бөлініп жинақталды. 



 

 

История Казахстана в лицах 



 

 

74 



Аталған  тармақшаларда  Ғ.  М.  Мүсіреповтың  мерейтойына  қатысты 

құжаттар 

(Ғ.  Мүсіреповтың 

өмірі 


мен 

қоғамдық-саяси 

қызметі, 

шығармашылығы туралы мақалалар, Ж. Ысмағұлов дайындауға қатысқан 

Ғ.  Мүсіреповтың  70  жылдық  мерейтойына  арналған  Қазақстан  КП  ОК 

жанындағы  Партия тарихы  институтының  басшылығының  құттықтауы, 

Ғ.  Мүсіреповтың  өз  мерейтойына  келген  қонақтарға  арнап  сөйлеген  сөзінің 

мәтіні),  70-тен  астам  зиялы  қауым  өкілдерінің  ҚР  Президентінің,  Премьер-

Министрінің, Парламент Сенаты мен Мәжілісі төрағаларының,  

 

 



депутаттарының  атына  бұқаралық  ақпарат  құралдарының  жас  ұрпақ 

тәрбиесіне, мәдени-рухани ахуалға тигізіп отырған жағымсыз әсері жайында  

жазған мәлімдеме-хаты, Қазақстанның Әлеуметтік ғылымдар академиясының 

елдің қоғамтанушыларына жолдауын және т. б. атап көрсетуге болады. 

Келесі  тарауда  «Ж.  Ы.  Ысмағұловтың  ғылыми  қызметіне  қатысты 

құжаттар»  деп  аталып,  онда  Ж.  Ы.  Ысмағұловтың  кандидаттық,  докторлық 

диссертациялары, ғылыми жетекшілігімен, ресми оппоненттігімен қорғалған 

ғылыми  еңбектер,  ғылыми  жарияланымдарға  жасаған  пікірлері,  ғылыми 

зерттеулері,  монографиялары,  Ж.  Ы.  Ысмағұловтың  аудармалары,  оның 

бұқаралық  ақпарат  құралдарына,  ғылыми  басылымдарға  жарияланған 

мақалалары, 

сұхбаттары, 

ғылыми 

конференцияларда, 



съездерде, 

халықаралық  жиындарда,  басқосуларда  сөйлеген  сөздері,  баяндамалары 

орналастырылды. 

Үшінші  тарауда  А.  Байтұрсыновтың  1911  ж.  Орынбор  қ.  басылып 

шыққан «Маса» атты өлеңдер жинағының нұсқалары, М. Дулатовтың 1914 ж. 

Қазан  қ.  басылып  шыққан  [«Бақытсыз  Жамал»]  романының  көшірмесі, 

Республикалық    бұқаралық  ақпарат  құралдарына  жарияланған  Шақшақ 

Жәнібек батырдың өмірі, Қ. Сәтбаевтың мерейтойының ЮНЕСКО деңгейінде 

тойлануы,  Б.  А.  Батырбековтың  ғылыми  қызметі,  С.  Адаевтың 

шығармашылығы,  Т.  Әбдіков,  Д.  Досжанов  және  т.  б.  ақын-жазушылардың 

жаңа  еңбектері  туралы  пікірлер  сияқты  өзінің  қызметі  мен  шығармашылық 

жұмыстарына қажеттілік бойынша жинастырған көптеген құжаттар бар. 

Төртінші  тарауға  Ж.  Ы.  Ысмағұлов  туралы  естелік  кітаптың 

шимайжазба, қолжазба нұсқалары енгізілді. 

 

Тулеуова Ш. О. 

эксперт управления фондов 

 личного происхождения 

Архива Президента РК 



Личный фонд Сагадата Кожахметовича Нурмагамбетова  

в Архиве Президента РК 

 

Документы  личного  фонда  С.  К.  Нурмагамбетова  были  приняты  в 

Архив Президента Республики Казахстан в феврале 2013 г. 

Сагадат  Кожахметович  –  участник  Великой  Отечественной  войны, 

Герой  Советского  Союза,  кадровый  военный,  первый  в  Казахстане 

удостоенный  высокого  звания  «Халық  Қаһарманы».  Он  один  из  тех,  кто 



 

 

История Казахстана в лицах 



 

 

75 



заслуженно  принадлежит  к  редкой  когорте  людей,  которые  при  жизни 

становятся легендами. 

На  торжественном  собрании,  посвященном  пятнадцатилетию 

образования Вооруженных Сил РК, Президент Республики Казахстан  

Н.  А.  Назарбаев  сказал  о  нём  следующее:  «Возглавляя  Министерство 

обороны с 1992 по 1995 год, Сагадат Кожахметович сыграл важнейшую роль 

в становлении нашей армии. Его опыт, высокий авторитет среди военных и  

безупречное  служение  Родине  оказались  необходимыми  в  непростое  время 

становления казахстанских Вооруженных Сил».  Говоря об этом, Президент 

РК Н. А. Назарбаев выразил признательность первому Министру обороны за 

его колоссальный труд.  

 

Сагадат  Кожахметович  родился    25  мая  1924  г.  в  с.  Трудовое, 



Алексеевского р-на Акмолинской области (с. Косым, Аккольского района  

Акмолинской области). После  окончания  средней  школы,  в 1940 г., 

С. К. Нурмагамбетов начал свою трудовую деятельность учетчиком полевой 

бригады  в  родном  селе.  В  1941  г.  он  поступил  на  курсы 

политпросветработников  в  г.  Акмолинске,  которые  не  успел  окончить  в 

связи с началом Великой Отечественной войны. 

В  первые  годы  войны  он  не  раз  обращался  в  военкомат  с  просьбой  о 

призыве  в  действующую  армию  и  в  1942  г.  его  направили  на  учебу  в 

Туркестанское  пулеметное  училище  в  г.  Кушка  (Туркмения),  после 

окончания которых, он получил направление на Северо-Кавказский фронт. 

В  течение  1943–1945  гг.  С.  К.  Нурмагамбетов  воевал  в  составе  1052 

стрелкового  полка  301  Берлинской  стрелковой  дивизии  5-й  ударной  армии 

Белорусского фронта, где был командиром стрелкового взвода, пулеметной 

роты, командиром стрелкового батальона.



 

Сагадат  Кожахметович  участвовал  в  освобождении  Краснодарского 

края,  Украины,  Молдавии,  Западной  Белоруссии,  Польши.  За  проявленный 

героизм  и  мужество  при  прорыве  упорной  обороны  противника  на 

территории  Польши  С.  К.  Нурмагамбетов  в  феврале  1945  г.  был  удостоен 

звания Героя Советского Союза. 

В  мае  1945  г.  он  вместе  со  своим  батальоном  участвовал  в  штурме 

рейхстага в г. Берлине. 

После  окончания  войны  с  1945  г.  по  1946  г.  С.  К.  Нурмагамбетов 

работал  инспектором  отдела  вузов  Степного  (Туркестанского)  военного 

округа (г. Алма-Ата). 


 

 

История Казахстана в лицах 



 

 

76 



Слева направо: С. К. Нурмагамбетов, Б. А. Ашимов. 

 

 

В  период  с  1946  г.  по  1949  г.  он  учился  в    Военной  академии  им. 



М.  И.  Фрунзе  в  г.  Москве,  после  успешного  окончания  которого  в  1950  г. 

Сагадат  Кожахметович  был  направлен  в  распоряжение  командования 

Туркестанского  военного  округа,  где  служил    старшим  офицером 

оперативного  отдела,  затем  командиром  мотострелкового  полка, 

начальником штаба 201-й мотострелковой дивизии. 

С  1961  г.  по  1969  г.  Сагадат  Кожахметович  работал  начальником 

Штаба Гражданской обороны КазССР.   

В  течение  17  лет  (1969–1981  гг.,  1984–1989  гг.)  он  был  первым 

заместителем командующего войсками САВО.  

С  1981  г.  по  1984  г.  С.  К.  Нурмагамбетов  занимал  пост  первого 

заместителя  командующего  Южной  группы  Советских  войск  (Венгрия). 

Будучи  на  военной  службе,  Сагадат  Кожахметович  дважды  повышал  свою 

квалификацию  на курсах Академии штаба Вооруженных Сил СССР. 

В  период  с  1990  г.  по  1992  г.  С.  К.  Нурмагамбетов  избирался 

председателем Казахского республиканского совета ветеранов войны, труда 

и Вооруженных Сил; был председателем Комитета Верховного Совета РК по 

делам ветеранов, инвалидов и военнослужащих. 

С 1991 г. Сагадат Кожахметович возглавлял  Государственный комитет 

обороны РК, и в связи с созданием Вооруженных Сил РК Указом Президента 

РК № 740 от 7 мая 1992 г. он был  назначен Министром обороны Республики 

Казахстан. 

В  1995  г.  С.  К.Нурмагамбетов  работал    советником  Президента  РК. 

После  ухода  на  заслуженный  отдых    Сагадат  Кожахметович  продолжал 

работать внештатным советником Президента РК (1995–2000 гг.). В период с 

2007 г. по 2009 г. – он был внештатным советником  Министра обороны РК. 

Сагадат Кожахметович избирался  депутатом Верховного Совета РК 8 

– 12-го созывов. 

Трудовая деятельность и боевые заслуги С.К.Нурмагамбетова во время 

Великой  Отечественной  войны  отмечены  государственными  наградами 

советского  руководства.  За  образцовое  выполнение  боевых  заданий 

командования 

на 


фронте, 

за 


проявленные 

отвагу 


и 

героизм 


С.К.Нурмагамбетов в 1945г. был  удостоен звания: Героя Советского Союза 

с вручением ордена Ленина и медали «Золотая Звезда».  

Сагадат  Кожахметович  был  награжден  государственными  наградами: 

званием  «Халық  қаһарманы»  с  вручением  медали  «Золотая  звезда»  №1; 

орденами:  Октябрьской  революции,  Красного  Знамени  (дважды), 

Отечественной  войны  1-й  и  2-й  степени,  «Знак  Почета»,  «Отан». 

С.К.Нурмагамбетов  награждался  орденами  зарубежных  государств: 

Болгарии, Польши, Украины, России. 

Он  также  награждался  более  50-ю  медалями  СССР,  Казахстана, 

зарубежных стран; Почетными грамотами Верховного Совета КазССР и ЦК 

ВЛКСМ. 


 

 

История Казахстана в лицах 



 

 

77 



С. К .Нурмагамбетов является Почетным гражданином Аккольского р-

на Акмолинской области,  гг. Алматы, Донецка. 

О  своей  многолетней  воинской  службе  Сагадат  Кожахметович 

рассказывает  в  своих   книгах  «Лицом  к  огню»  (1964  г.),  «Надежный  страж 

социалистических завоеваний» (1985 г.), «Мой передний край» (1995 г.),  

 

«А  в  памяти  нет  тишины»  (1999  г.),  «От  огненных  лет  до  суровой  армии» 



(2005 г.). 

Сагадат Кожахметович скончался  24 сентября 2013 г. 

 

 

В  личном  фонде  С.  К.  Нурмагамбетова  хранятся  биографические 



документы,  служебной,  научной  и  творческой  деятельности.Это  

автобиографическая  справка  С.К.Нурмагамбетова,  партийный  билет, 

мандаты  и  удостоверения  организационных  комитетов  по  проведению 

городских,  областных  партийных  конференций;  съездов  КП  Казахстана, 

выданные ему для участия в этих мероприятиях; документы об избрании его 

депутатом  Алма-Атинского  городского  Совета  депутатов  трудящихся, 

Верховного Совета КазССР. 

В делах хранятся документы о боевых заслугах С. К. Нурмагамбетова 

во  время  Великой  Отечественной  войны.  Это  благодарности  от  имени 

И.  В.  Сталина,  командования  57-й  армии  Юго-Западного  фронта  Сагадату 

Кожахметовичу «за отличные боевые действия при освобождении Донбасса, 

за  взятие    городов    и  крепости  Бендеры,  прорыве  сильной  и  глубокой 

обороны немцев на западном берегу р. Вислы»

1



Имеются  документы  об  участии  С.К.  Нурмагамбетова  в  работе  59-й 

сессии  Генеральной Ассамблеи ООН в г. Нью-Йорке. 

Среди  наградных  документов  С.  К.  Нурмагамбетова  имеются 

удостоверения  о  присвоении  ему  звания  Героя  Советского  Союза  с 

вручением  ордена  Ленина  и  медали  «Красная  Звезда»,  копия  Указа 

Президиума  Верховного  Совета  СССР,  наградной  лист,  а  также  

удостоверения и орденские книжки к другим наградам  С. К. Нурмагамбетова, в 

том  числе  к  орденам,  медалям    России,  Украины,  почетные  грамоты, 

благодарности государственных деятелей Республики Казахстан за большой 

вклад  в  укрепление  обороноспособности  суверенного  государства, 

подготовку  высококвалифицированных  офицеров  и  активное  участие  в 

общественно-политической жизни республики. 

В  личном  архиве  имеются  поздравительные  адреса,  телеграммы, 

письма,  открытки  командиров  частей,  руководства  САВО,  руководителей 

военных ведомств стран ближнего и дальнего зарубежья С. К. Нурмагамбетову в 

связи с присвоением ему очередных воинских званий, с праздниками. Среди 

них – поздравительные открытки, телеграммы Президента РК Н. А. Назарбаева, 

его однополчан – ветеранов Великой Отечественной войны. 

В  частности,  поздравительные  адреса  и  телеграммы  руководителей 

военных  подразделений  Министерства  обороны  СССР,  государственных 

деятелей,  начальников  штабов,  военных  институтов,  учреждений  и 

                                                           

1

 См. д. № 4, л 2,3. 



 

 

История Казахстана в лицах 



 

 

78 



общественных объединений Казахстана и др. С. К. Нурмагамбетову в связи с 

его юбилеями.  

В  фонде  имеются  также  поздравительные  адреса  и  письма 

руководителей 

военных 

ведомств 

Венгрии, 

Польши 


Сагадату 

Кожахметовичу в связи с его 60-летием со дня рождения.  

 

В  делах  размещены  пригласительные  билеты  ЦК  КПСС,  Президиума 



Верховного Совета и Совета Министров СССР, посольства Великобритании  

 

С.К  Нурмагамбетову  на  торжественные  мероприятия  по  случаю 



празднования  Дня  Победы,  окончания  войны  в  Европе,  годовщины 

Советской  Армии  и  ВМФ  в  гг.  Москве,  Лондоне.  Также  имеются 

пригласительные письма Чрезвычайного и Полномочного Посла Украинской 

Республики в Республике Казахстан В. В. Богатыря, Президента Республики 

Беларусь  А.  Г.  Лукашенко  на  юбилейные  мероприятия,  посвященные 

освобождению Украины, Беларуси в годы ВОВ.  

Особый  интерес  представляют  письма  солдат  –  однополчан  301-й 

стрелковой  дивизии  с  поздравлениями  по  случаю  присвоения  С.  К.  Нурмагамбетову 

очередных  воинских  званий;  сотрудников  музея,  группы  «Поиск»,  журналистов, 

школьников,  студентов  с  просьбами  к  нему  о  предоставлении 

документальных  материалов  и    воспоминаний  о  своем  участии  в  ВОВ. 

Сохранилось  письмо  командира  части  С.  Епанешникова  родственникам 

С.  К.  Нурмагамбетова  с  благодарностью  за  его  храбрость  и  мужество, 

проявленные  в  боевых  действиях  и  награждении  его  орденом  «Красной 

Звезды». 

В  делах  размещенытекстывыступлений  С.  К.  Нурмагамбетова  на 

мероприятиях,  посвященных  40-летию  создания  Организации  ветеранов 

войны СССР и 20-летию Республиканского Совета ветеранов войны и труда 

Казахстана,  во  время  церемонии  закладки  памятника  погибшим  воинам    в 

ВОВ в г. Астане, его на пленарном заседании Генеральной Ассамблеи ООН 

в г. Нью-Йорке по теме «Празднование 60-й годовщины окончания Второй 

мировой  войны».  Имеются  статьи,  интервью  С.  К.  Нурмагамбетова, 

опубликованные  в  СМИ  с  воспоминаниями  о  боевых  друзьях,  об 

увековечении  памяти  погибших  при  защите  Родины,  о  патриотическом 

восптитании молодежи. 

Особое  место  в  фонде  занимают  рукописи  книг  С.  К.  Нурмагамбетова: 

«Лицом к огню», « Мой передний край», «А в памяти нет тишины». 

 

В личном архиве хранятся статьи разных авторов о  С. К. Нурмагамбетове, 



как  о  человеке  с  большой  буквы,  талантливом  военачальнике,  настоящем 

генерале. 

Заслуживают  внимания    индивидуальные,  семейные  фотографии 

С.  К.  Нурмагамбетова  и  фотоснимки,  отражающие  его  служебную 

деятельность.  В  их  составе  –  фотографии  Сагадата  Кожахметовича  с 

Президентом РК Н. А. Назарбаевым, А. К. Кекильбаевым, К. К. Токаевым, 

С.  Зимановым  и  др.  государственными  и  общественными  деятелями 

республики. 



 

 

История Казахстана в лицах 



 

 

79 



Сохранились  фотографии  С.К.Нурмагамбетова  военных  лет.  В 

частности,  снимки  с  командованием  подразделений,  в    которых  он 

воевал. 

Хранятся  фотографии    С.  К.  Нурмагамбетова  в  группе  с  министрами 

обороны  США,  КНР,  РФ    У.  Перри,  Чи  Хо  Тянем,  П.  С.  Грачевым; 

Президентом Украины Л. Д. Кучма.  

Среди  фотографий  имеются  снимки  С.  К.   Нурмагамбетова  с  

Т.  Я.  Бигельдиновым,  М.К.  Алтынбаевым,  руководителями  военного 

ведомства,  высших  военных  учебных  заведений    во  время  посещения 

Министерства обороны РК, военных объектов республики.  

 

 

Документы личного архива С.К.Нурмагамбетова представляют научно-



историческую  ценность, как  источники  по  изучению  жизни  и деятельности 

государственного и общественного деятеля, внесшего значительный вклад  в 

становление Республики Казахстан. 



Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет