Цитоплазма мен сыртқы ортада К+, Na+ иондарын белгілі бір арақатынаста ұстау
жүктеу/скачать 9,18 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Медицинадажасушалықбиологияныңмаңызы
- 2. Сабақтың тақырыбы
| Аралық филаменттер–цитоплазмаға енетін қатты және тығыз ақуызды талшықтар. Олармикротүтікшелерден жіңішке,микрофиламенттерден жуан болып келеді.Олар әсіресе,механикалықжүктемелергеұшырайтынжасушаларқұрамындаатапайтқандаэпителилальды, бұлшық ет жасушаларында көп. Аралық филаменттер құрамына кератин,виментин, және оған қатыстылар: нейрофиламенттер, ламиндер кіреді. Адамның эпителийжасушаларында20 әртүрлі кератиндер бар. Мысалы,біздің шаш пен тырнақ құрамындаауыр кератин бар.Вимент тәріздіақуыздарфибробласттар,эндотелилады жасушалардакездеседі. Аралық филаменттер жасушаның серпімділігін және оның механикалық әсергетұрақтылығын қамтамасыздандырады. Мутация кезінде кератин гендеріндемеханикалықәсерге жасушалардың сезімталдығы күшейеді. Бұзылыстар кезінде аралық филаменттердеауру–көпіршікпайдаболады.Бұл,науқастерісіндеәртүрлікөпіршіктердіңпайдаболуыменсипатталады.
Жасушадамембраналыжәнемембраналыемесорганеллаларданбасқажасушақосындылары болады. Қосындылар – бұл жасушаның тіршілік барысында пайда болыпжәне жойылып тұратын жасушаның тұрақсыз құрылысы. Оларғаақуыздың, көмірсудыңжәнемайдыңденешіктеріментамшыларыжатады.Соныменбіргекристаллдыққосындылардакіреді(органикалықкристаллдар,жасушалардаақуыздар,вирустар,қымыздыққышқылыныңтұздары,бейорганикалықкристаллдар,кальцийтұздарыныңтастары). Органоидтарға қарағанда бұл қосындылардың мембраналары жоқ, кезеңді түрдесинтезделіп, шығындалып отырады.Олар көбіне цитоплазмада,кейде ядрода да кездесіптұрады.Олардыңхимиялықтегіәртүрлі.Қосындыларсипатыбойыншажасушалықметоболизм өнімдері.Олар гранула, тамшы, кристаллдар түріндежиналады.Бірнешетүрлерін ажыратады: Трофикалық–олардың арасындамайлар,көмірсулармаңызды рөлатқарады.Сирек жағдайларда ақуыздар қолданылады.Секреторлық- без жасушаларындажиналатын арнайы өнімдер.Экскреторлық – оларжасушаөміршеңдігініңсоңғы өнімі.Пигментті(гемаглобин,меланин,ретинин,липофусцинжәне т.б.) Липоидтержасушалардаұсақтамшылартүріндежиналады.Сүтқоректілердемайтамшыларыарнайыландырылғанмай жасушаларында, дәнекер тіндерінде болады. Жиіжағдайдамай қосындыларының едәуір мөлшерде жинақталуыпатологиялық үрдістернәтижесінде болады. Полисахарид қосындыларыжиі,түрлі мөлшердегранулатүріндеболады. Жануарлар мен қарапайымдардыңжасуша цитоплазмасындагликогентүріндежиналады.Мысалы; жолақ көлденең бұлшық ет талшықтары, бауыр жасушалары меннейронжасушаларындабайқалады.Ақуызқосындыларысиреккездеседі.Жұмыртқажасушасы менбауыр жасушасыбелок гранулаларына бай.Пигмент қосындыларынамысалретіндекөптегенжасушатиптеріндекездесетінлипофусцинпигменті,олқартаюбарысында жиналады. Ретинин пигменті көз торының көру пурпурасыныңқұрамындакездеседі. Қызылтүстігемоглобинпигменті қанныңэритроциттеріндекездеседі.Меланин пигменті жануар тіндерініңмеланофораларында кездеседіМедицинадажасушалықбиологияныңмаңызы.Жасушатекағзаныңбірлігіретіндебілуменқатар,патологиялықөзгерістердіңбірлігіретіндедебілуқажет.Себебібарлықаурулартіндерменоргандартүзетінжасушақұрылысының,қызметтерініңбұзылуыменбайланыстыболады.Біржасушаныңқұрылысыменқызметініңбұзылуы,аурудыңбастапқыбелгілерініңпайдаболуынаәкеліп,арықарайағзадапатологиялықөзгерістерқарқындыдамибастайды. Патологиялық өзгерістерге жасушалардыңқұрылысыныңбұзылыстары,митохондриялардың,лизосома,жәнебасқадаклеткаішіліктүзілімдердіңөткізгіштігінатауғаболады. №2. Сабақтың тақырыбы: Жасушаның генетикалық аппараты Генетикалық аппаратының орналасуы бойынша жасушаларды екі негізгі типкеажыратады: прокариотты және эукариотты. Прокариоттар жасушаларында ДНҚмолекуласы бактериалық хромосоманың негізін құрайды. Бактериалық хромосомасыорналасқан жасуша бөлігі нуклеоид деп аталады. Эукариоттық жасушаларда генетикалықматериалының ДНҚ-ның негізі ядрода сызықты хромосома құрамында, ал ДНҚ-ныңаздаған бөлігі ядродан тыс орналасқан. Цитоплазмада ораласқан тұқым қуалайтынматериал жасушалардың органоидтарында – митохондрия мен пластидтерде орналасқанжәне өзін-өзі екі еселей алады. Олар сақиналы ДНҚ түрінде болады. Цитоплазмалықтұқымқуалаушылық ядролық ДНҚ бақылауында болады және анасы арқылы біржақтытұқым қуалау ерекшелігі тән. Белгілер жұмыртқа жасушасының цитоплазмасы арқылыберіліпотырады. 19-ғасырдың 80-жылдары эукариоттық жасушалардың ядросынан жіп тәріздіқұрылымдар-хромосомалар табылды. Хромосоманың негізгі қызметі тұқым қуалауақпаратынсақтаужәнеұрпақтан-ұрпаққажеткізу. Хромосоманықұрайтынматериалхроматиндепаталады.Хроматинқұрамынакіреді: а)жалпыхроматинқұрамының,40%жуығыДНҚмолекуласы; б) 60% жуығы ақуыздар. Хроматин құрамындағы ақуыздар гистонды және гистонды емесдепбөлінеді. Гистонды белоктар хроматин құрамына кіретін белоктардың 40%-дан 80%-ға дейінгімөлшерінқұрайды. Хроматин РНҚ-сы ДНҚ-ның 0,2 ден 0,5% құрайды. Хромосомалар құрамынанметалл иондарын табуға болады: Mg++, Ca++ және Fe++. Олар хромосома құрылымыныңұйымдасуынқамтамасыз етеді. Аталған химиялық қосылыстардың хромосомадаорналасуыжәнежинақталуыәлітолығыменанықталмаған. Митоздықхромосоманыңморфологиясынзерттеугееңқолайлысәтолардыңқаттыконденсацияланғанкүйде,митоздыңметафазасынданемесе анафазаныңбасында. Хромосомаларжуан,таяқшатәрізді,түрліұзындықтағыкүйдеболады.Хромосомалардыекіиыққабөлетінбіріншіліктартылыстыкөпшілікхромосомадантабуғаболады. Біріншілік тартылыс аймағында кинетохор орналасқан центромера болады. Оғанмитоз кезінде бөліну ұршығының микротүтікше жіпшесі бекініп, центроилдергебағытталып орналасады.Микротүтікшелер өсінділері митоз кезінде хромосомалардыңжасушаполюстерінежылжуынқамтамасызетеді.Кейбірхромосомалардаекіншітартылыстары болады. Бұл тартылыстар әдетте, хромосоманың дисталды ұшына жақынорналасып, спутник деп аталатын кішкене аймаққа бөледі. Сонымен қатар, екіншіліктартылыстар осы аймақтарда интерфазада ядрошықтар түзілетіндіктен ядрошықтықұйымдастырушылардепте аталады.Осыжерде ДНҚорналасқан.Хромосомаиықтарыныңшеткібөлігі-теломерменаяқталады.Хромосоманыңтеломерлікұштары басқа хромосомаларменнемесеоныңүзінділеріменбайланысуғақабілеттіемес.Центромераныңорналасуынақарайхромосоманың 5типінажыратады: жүктеу/скачать 9,18 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|