Цитоплазма мен сыртқы ортада К+, Na+ иондарын белгілі бір арақатынаста ұстау


Нуклейнқышқылдарыменгенніңмедициналықмаңызы



бет213/351
Дата20.09.2022
өлшемі9,18 Mb.
#39619
1   ...   209   210   211   212   213   214   215   216   ...   351
Байланысты:
Цито Сарыағаш-2 2

Нуклейнқышқылдарыменгенніңмедициналықмаңызы


  1. АдамағзасыныңтіршілігіменоныңденсаулығыныңқалыптынемесепатологиялықжағдайларыДНҚ-ныңқұрылысыменқызметатқаруына байланысты.

  2. Геномдағы құрылымдық гендердің және ДНҚ-ның басқа да реттеуші жүйелерінің жұмысын,механизмдерін егжей-тегжейлі білу, олардың сыртқы ортамен қарым-қатынасын зерттеудіңүлкенмәні бар. Өйткені мұндай зерттеулер адам ағзасының қалыпты тіршілік процестерін қамтамасызететінметаболизмдікәрекеттердіанықтауға,адамныңтүрліауруларыныңпатогенезінашуға,олардыдиагностикалау,емдеужәнеалдын-алуға зормүмкіндік береді.

  3. Геномдықзерттеулердіңқолданылуы:

    1. Соттықмедициналықжәнеқылмыстықэкспертизада(сараптауда)мынамақсаттарда:

  1. а)ДНҚ-ныталдауарқылықылмыскерлерді,күдіктілерді,қылмыстыңжәнеапаттыңқұрбандарынидентификациялау;

  2. ә)биологиялықтуыстықты(әкелікті)анықтау,дәлеледеу.

    1. Табиғаттықорғаушараларында:

  1. а) Табиғатта сирек кездесетін және жойылу сатысындағы ағза түрлерін идентификациялаужәне сақтау;

  2. ә)қоршағанортаныластайтын,бактеряларды жәнебасқамикроағзалардытабу;

    1. Трансплантологиядагенотиптерібойыншабір-бірінесәйкескелетіндонорларменреципиенттердітаңдапалу.

    2. Тамақ өнеркәсібінде тағамдық өнімдердің жасанды емес, табиғи түрі екендігін анықтау,мысалы,шарап,балық уылдырығыныңөнімдеріндаярлаудат.б.










  1. 9 сабақтың тақырыбы: Тұқым қуалайтын ақпараттың жүзеге асырылуы. Репликация. Прокариоттардағы транскрипция.

  2. Тұқымқуалауақпаратыныңтасмалдануымолекулалықбиологияныңорталықдогмасыдеп аталады. Ол Ф. Криктіңкөзқарасына сай іске асырылатындықтанда оныКрикпостулатыдептеатайды.

  3. Крик тұқым қуалау ақпаратыныңбиологиялық жүйеде іске асырылу бағытын жәнеберілутиптерінанықтады.

  4. Крик постулатыбойыншатірі жүйедегі тұқым қуалау ақпараты тек бір бағыттаберіледі: нуклеинқышқылдарынан ақуызға, кері бағытта ешқашанда берілмейді (тыйымсалынған).

  5. Тұқымқуалауақпаратыныңберілуінің2типінажыратады:

  1. жалпығабірдейберілуі,кез-келгенжасушадаөтеді;

  2. арнайыберілуі,вирустармензақымданғанжасушалардажүреді.Ақпараттыңжалпығабірдейберілужолы:

  1. ДНҚ→ДНҚ(репликация).

  2. ДНҚ→а-РНҚ(транскрипция).

  3. а-РНҚ → ақуыз (трансляция).Арнайыберілуі:

  1. РНҚ→РНҚ(репликацияРНҚ).

  2. РНҚ→ДНҚ(керітранскрипция).

  3. ДНҚ→ақуыз(трансляцияДНҚ).

  1. ВирустардыңгенетикалықматериалыРНҚ. Оларғатемекі теңбілініңмозаикалықвирустары(ТТМВ),басқадаөсімдіктердіңвирустары,РНҚ–бактериофагтар,жануарлардыңкейбірвирустары,мысалы,полиовирустар жатады.

  2. ВирустардыңгеномдықРНҚ-сыбірнемесеекітізбектіболуымүмкінжәнеміндеттітүрде матрицалық РНҚ-данкомплементарлы РНҚ молекуласының түзілуінбақылайтынРНК–репликазаферментініңгендеріболады.ЖаңасинтезделгенРНҚмолекулаларықайтасинтезделетінРНҚкөшірмелерінеқалып(матрица)болады.АқпараттыңРНҚ-данДНҚберілуітеквирустардыңбелгібіртүрімензақымдалған жасушаларда ғана болады. Оларға ретровирус, гепатит В вирутарыжәне т.б.жатады.

  3. Ретровирустартардыңзақымдалғанбөлігіндекерітранскриптазаферментіболады, олфермент ДНҚ-ңқомплементарлы тізбегін синтездеу үшінбір тізбектівирустық РНҚ-ынқалып ретінде пайдаланады. Вирустық РНҚ тізбегіндегі ақпараттыбарДНҚкерітранскриптазаферментініңкөмегіменеселеніпқосспиральдыДНҚмолекуласынтүзеді.БұлқостізбектіДНҚегесініңхромосомасыныңДНҚ-наеніппровирусқа айналады. Мұндай жасушалар, мысалы, тауық эмбрионының жасушаларыңДНҚмолекуласыныңқұрамындағывирустықДНҚкөшірмесі(провирус)ісікжасушаларынатрансформацияланады.

  4. АқпараттыңтікелейДНҚ-данақуызғаберілуітеклабораториялықжағдайда,жасушағакейбірантибиотиктермен(стрептомицин,неомицин)әсеретуinvitroэкспериментіндебайқалады.Бұлкездеантибиотиктерәсеріненөзгеріскеұшырағанрибосомалар ДНҚтізбегінің біреуін ақуыз синтезіне қалып ретінде пайдалана бастайды.Табиғатта (табиғижағдайда) ақпараттыңарнайыберілутипісипатталмаған.

  5. АқпараттыңақуызданДНҚ-ғанемесеРНҚ-ғаберілуболмайдыжәнетыйымсалынғантүрінежатады.

  6. Репликация

  7. ГенетикалықақпараттыңДНҚ-данДНҚ-ғаберілуінрепликациядепатайды.

  8. Репликация – ДНҚ өздігінен еселенуі, жасушаның бөлінуінің алдында, интерфазаның Sкезеңіндеөтеді жәнежасушадағыхромосомаларсанының тұрақтылығынқамтамасызетеді.ХромосомалықДНҚмөлшерініңөтеүлкенболуынабайланыстыДНҚрепликациясыбірденбірнешежерденбасталады(полирепликонды)жәнеекібағыттакөршілісрепликациялықайырдыңбірігуінедейінжүреді.ПрокариотДНҚ-дажәне органоидтарында(митохондриялар жәнепластидтер) бір ғана инициациялық нүкте,біррепликон(монорепликонды)болады.Репликон-ДНҚрепликациясыныңбірлігі.

  9. Репликацияүдерісімынаұстанымдардыңнегізіндеіскеасырылады:

  • жартылай консервативті– ДНҚ-ның бастапқы тізбектерінің әрқайсысы жаңа тізбеккематрица (қалып)болады

  • комплементарлық – ДНҚ молекуласының жаңа тізбегі комплементарлық ұстанымғанегізделеді, аденин тиминмен, гуанин цитозинмен және керісінше байланысуарқылытүзіледі

  • антипараллельдік–ДНҚ-ныңжаңатізбектерібастапқыматрицалықтізбектергеқарама-қарсыбағыттасинтезделеді

  • униполярлығы- комплементарлы жаңа тізбектердің синтезделуі тек 5-3бағытындаіске асырылады

  • үзілмелігі – репликация ДНҚ молекуласының бірнеше жерінде бір уақытта басталадыда артынанбіртізбеккетізбектеледі.

  1. Репликациясатылары:инициация,элонгация,терминация.

  2. Репликацияинициациясы–ерекшенуклеотидтерқатарыбар,инициациянүктесінен,«репликациялықкөзшеден»басталады.СолжерденбастапхеликазаферментініңкөмегіменқосарланғанДНҚтізбектерітарқатылады,топоизомеразарепликацияланбағанДНҚбөлігініңалдындығысуперспиральдыажыратады,алSSBақуыздары – ажыраған бір тізбекті ДНҚ бөліктерінтұрақтандырады.ДНҚ синтезі текбір 5’3’ бағытында жүреді, ал ДНҚ тізбектеріантипараллельді, сондықтанда ДНҚ біртізбегі үздіксіз синтезделеді және онылидерлік (бастаушы), екінші тізбекті ілесуші (арттақалушы) тізбек, қысқа кесінділер (Оказаки фрагменттері), түрінде синтезделеді, соңынанбұлкесінділертізбектеліпжалғанады.

  3. Элогация - ДНҚ репликациясының ұзару үдерісі, ДНҚ жаңа тізбегінің синтезінебастамаберетінРНҚпраймазаныңқысқафрагменттіРНҚпраймерлерініңсинтезделуінен басталады. Содан кейін РНҚ праймерлерге ДНК-полимераза байланысадыда үздіксіз лидерлік тізбек синтезделеді. Ілесуші тізбектіңлидерлік тізбектен синтезделуерекшелігіДНҚ қысқа,Оказакифрагменттері түрінде синтезделеді.Ілесуші тізбектіңсинтезінебірнешепраймерлерқажет,кейіноларэндонуклеазакөмегіменалыныптасталынады,орныбосқалады.БосқалғанорындарДНК-полимеразаменкөмегіменкомплементарлынуклеотидтерментолықтырыладыдатізбектеліплигазаферментіментігіледі.

  4. Терминация-репликацияДНҚбөлігініңтерминациялықсайтдепаталатынарнайы нуклеотидтер қатармен аяқталады. Терминацияtusгенімен бақыланады,tusгенінің өнімі болып табылатынtus ақуызы терминациялық сайтты танып байланысыпүдерістітоқтатады.

  5. Репликация–көптегенферменттердіңқатысуыменжүретінкүрделіүдеріс.


  6. Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   209   210   211   212   213   214   215   216   ...   351




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет