Д. Б. Тойматаев Ғылым тарихы мен философиясы
жүктеу/скачать 1,15 Mb.
|
Д. Б. Тойматаев Ғылым тарихы мен философиясы-emirsaba.org
- Бұл бет үшін навигация:
- Термодинамикалық теңдік
| Диссипативтік
жүйе немесе диссипативтік құрылым - термодинамикалық теңдік өлшемнен алшақ тұратын ашық жүйе. Басқаша, тұрақты жағдай, теңсіздік ортада сырттай энергияның диссипация (жайылу) кезінде пайда болады. Диссипативтік жүйені кейбір кезде ашық стационарлық жүйе немесе теңсіздік ашық жүйе деп атайды. Диссипативтік жүйеге аяқ асты қиын, тəртіпсіз құрылымдар тəрізді. Оларға фазалық кеңістікте мөлшерді сақтау мүмкін емес, яғни Лиувилл теоремасын сақтауға қарсы себептердің үстемділігі айқын. Ең қарапайым мысалы - Бенар ұйымы. Ал, қиын мысалдарына лазерлер, Белоусов-Жибутискийдің реакциясы жəне биологиялық өмірдің өзі жатады. «Диссипативтік жүйе» атты терминді Илья Пригожин ұсынған. Термодинамикалық теңдік - жекеленген термодинамикалық жүйенің жағдайы, сол жағдайда əр химиялық, диффузиялық, ядерлік т.б. процестердің əр нүктесінде тіке реакцияның жылдамдығы керісіншесінің жылдамдығына тең. Термодинамикалық теңдіктерді физикалық процестердің типтеріне қарай келесі түрлерге бөлеміз: термиялық, механикалық, химиялық. Термодинамиканың нөлдік бастамасына қарай термодинамикалық теңдікке сыртқы əсерден жекеленген термодинамикалық жүйе тырысады. Практикада жекеленген шарты бойынша, жүйенің ішінде алмастыру процесі жылдам өтеді деген жағдай. Нақты процестерде толықсыз теңдік белгілі, бірақ олар мəнді жəне мəнсіз болуы мүмкін. Сонымен үш түрі мүмкін: 1) локалды теңдік - үлкен жүйенің бөлшектерінде теңдік болады; 2) жартылай теңдік - жүйеде өтіп жатқан релаксациондық процестердің жылдамдығы əртүрлі болған соң жеткіліксіз теңдік пайда болады; 3) қосымша - локалдық жəне жартылай теңдік мүмкін. Термодинамикалық энтропия S - энтропия деп аталады, химия мен термодинамикада термодинамикалық жүйенің жағдайының функциясы; оның болуы термодинамиканың екінші бастамасымен бекітіледі. Энтропияның термодинамикалық анықтамасы - энтропия ұғымын 1865 ж. Рудольф Клазиус еңгізген; термодинамикалық жүйенің энторопиясының өзгерісін ол қайталанатын процесте жылудың жалпы көлемдік өзгерісінің ΔQ абсолюттік температураға Т қатынасы деп түсіндірген. Рудольф Клаузиус S -ті «энтропия» деп атаған, грек. «өзгеру» (айналу, 197
энтропияның өзін анықтамайды. жүктеу/скачать 1,15 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|