Д. Серікбаев атындағы шығыс қазақстан мемлекеттік
жүктеу/скачать 0,73 Mb.
|
История и философия науки. Методические указания
| Сопылық дүниетаным - исламда 13-9 ғғ. пайда болған діни-мистикалық ілім. Сопылық ілімнің ислам ілемінде кең таралуы Джами, Руми, эл Фараби, эл-Газали, Хафиз, О.Хайям секілді исламның классикалық кезеңінің ойшылдарына байланысты. Сопылық ілім адамды жетілдірудің жеке-дара діни-мистикалық жүйесі болғасын, онда эзотерикалық сипат басым. Сопылық жолға түсу алдымен ұстаз табудан басталады. Кейін ұстаздың бақылауымен мурит психофизикалық жаттығуларға көшіп, сопылық танымның ілімдік негіздерін ұғынуға көшеді. Сопылық тәжірбие арқылы күнделікті білімнің сыңаржақтылығын түсініп, шәкірт дуниені өзгеше тани бастайды: әртурлі заттардың, дүниенің төрт бұрышының қарама-қайшылығы сыдырылып, бірлігі айқындала береді. Бұл бірліктің негізі ретінде сопымен байланысқа түскен Ақиқат корінеді. Сопылық жолға түскендер танымның үш сатысынан өтеді: шариатты тану, тарихатка түсу, хақиқатқа жетіп, «фана» болу. Орта Азияға кең тараған Қожа Ахмет Иасауидің ілімі бойынша, сопылықтың төртінші сатысы бар, ол - мағрипатқа жету. Христиан дінімен салыстырғанда, исламның Құдайы тұлғасыз болғандықтан, сопылықта микрокосм макрокосмда жоғалады. Эл-Халладж, эл-Бистамилар өздерін Хақпен теңеген. Бірақ сопылық тұрғысынан «фана» - буддизмдегідей жолдың ақыры емес, адам жанының мәңгі ғумырға көшуі. Сопылық жолының өзге діндермен ұқсатығы оның көп мәдени ықпалдан өтуін айғақтап, көптеген философиялық және танымдық сауалдар туындатады. Қазіргі араб ғалымдары Еуропадағы көптеген рыцарлық, масондық (касиетті Августин, Ассиздік Франциск, Фома Аквинский, Дуне Скотт және т.б.) христиан философтарын еуропалық сопылық дәстурге жатқызады. Орта Азия мен Қазақстанда ортағасырдан бepi сопылықтың Иасауи және накышбандиалар бағыттары таралған.
Софистика - даму үстіндегі объектінің кездейсоқ бip жағын, белгілі бip қасиетін негіз етіп алады да, сол арқылы пікір түйіндейтін әдіс. Антикалық философияда бұл әдіс - ақталуда және даулы мәселелерді шешуде қате пікірлерді, яғни софизмдерді пайдаланып, формальды шындық ретінде көрсетуге қолданылды. Софистер (Протагор, Горгий, Гиппий, т.б.) риторикаға (әдемі сөйлеу өнеpi) үйрететін ұстаздар болған. Олардың басты кағидасы - өз позицияңды дәлелдей білу. Софистер объективтілік ақиқатқа ұмтылған жоқ, осы үшін Сократта, Платонда оларды сынға алды. Протагор «Адам - барлық заттардың мөлшері деп санаған. жүктеу/скачать 0,73 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|