130
§21. Қа зақ жы рау ла ры ның
мұ расында ғы ис лам дық ді ни
та ным. Қа зақ хан ды ғы тұ сын да ғы
зайырлы лық бас тау ла ры
Жыраулардың қазақ даласындағы ықпалы қандай еді?
Қа зақ да ла сын да ғы мұ сыл ман дін ие ле рі ишан дар жә не қо жа лар
бол ды. Сон дық тан олар қа зақ қо ға мын да жо ғар ғы топ ие рар хия сын
құ ра ған. Ишандар мен қожалар мұ сыл ман ді ні нің иман ды лық-тәр бие-
лі лік қа си ет те рін үгіт теп, ме шіт сал ды рып, мед ре се лер аш ты. Ишан дар
ту ра лы В.В.Бар тольд өз зерт теуін де: «...олар – су физм же тек ші ле рі, Түр-
кіс тан өңі рін де бұл атау «шейх, пір, ұс таз (оқы ту шы )» жә не оған қа ра ма-
қар сы «мү рид» (шәкірт) ма ғы на сын да қол да ныл ған», – деп жазады.
«Ишан» – Ор та Азия да ғы су физм же тек ші ле рі не бе рі ле тін атақ, ол
мұ ра гер лік ре тін де әке сі нен ба ла сы на өтіп отыр ды. Со лар дың ба сын да
Қо жа Ах мет Иа сауи ілімі тұр. Сопылардың хик мет, на қыл, жыр ла ры
ар қы лы қа ла мен да ла да бір дей ис ла ми құн ды лық тар та рай бас та ды.
Осы лай ша дін уа ғыз шы ла ры ис лам ды ха лық тың та ным-түй сі гі не қа рай
жыр ларымен, өнерлері мен на си хат та ды.
Қа ра хан дәу ірін де не гі зі са лын ған хик мет ілі мі жы рау лар дәу ірі не
ұла сып, олар дың на си ха ты мен қа зақ хал қы ис лам ға шын мә нін де мойын-
сұ на бас та ды. Осы тұр ғы да Сы пы ра жы рау, Асан қай ғы, Дос пан бет, Қаз-
ту ған, Шал ки із, Ақ там бер ді, Бұ қар т.б. жы рау лар еңбек сіңірді.
ХV–XVI ғасырлардағы қазақ елі үшін ең басты мәселе жаңа құрылған
мемлекетті күшейту мен қорғау болды. Қазақ хандығы дәуіріндегі әдебиет
сахнасына ақын-жыраулар шықты. Жыраулар мен шешендер өздерінің
құдіретті сөзімен де, үлгілі ісімен де Қазақ хандығының қалыптасуына,
дамуына, нығаюына үлкен үлес қосты. Жырау – ақын ғана емес, өз за-
манының ойшыл ғұламасы, ділмар шешені, хан атынан да, халық атынан
да билік айта білген рухани көсемі, қатал сыншысы, сарқылмас қазынасы.
Атақ ты жы рау ла р дың бі рі –
Достарыңызбен бөлісу: 
