Д. Т. Кен же таев Ә.Ә. Сай лы баев Ө. О. Тұяқ баев зайырлылық ЖӘне дінтану негіздері негізгі орта білім беру деңгейінің 9-сыныбына арналған оқулық

180
ашуына айт ар лық тай үлес қос қан). Осы мед ре се ні аяқ та ған нан кейін бір-
не ше жыл ба ла оқы ту мен айна лы са ды.
Мәш һүр Жү сіп Кө пей ұлы ның ар тын да қал дыр ған шы ғар ма ла ры 
13 том дық жи нақ бо лып жа рық көр ді. Дін ту ра лы Мәш һүр Жү сіп «Шай -
тан ның сау да сы», «Со қыр, са ңы рау жә не жа ла ңаш», «Жар ты нан хи-
каясы», «Мәш һүр дің 46 жа сын да сөй ле ге ні», т.с.с. үгіт өлең дер жаз ды. 
Ис лам ді ні нің мә ні ха қын да осын дай көр кем туын ды лар жа зу мен бір ге 
Мәш һүр Жү сіп дін нің ақи қат еке нін дә лел деп, ғы лы ми ең бек тер де қал-
дырған. Ол осы орай да «рух», «нәп сі» ұғым да рын: «Адам ның де не сін де 
іш кен-же ген қо рек тің ғай ып ты лы ғы нан, ба рып тұр ған та за сы нан жиы-
лып бір арна ға топ та лып, жү рек те бір рух жа са ла ды. Мұ ның атын: «Рух 
хайуаны», – дей ді. Сон дай бо ла тын ды ғы үшін қа зақ жұр ты та мақ ішер-
де: «Жү рек жал ғайық, жан ша қы рай ық», – дей ді. Бұл сөз дер дің мә ні-
сі – та мақ кү ші нен жиы лып бо ла тұ ғын нәр се екен. Құ дай дан кел ген жан 
бас қа, бұл бас қа», – деп тү сін ді ре ді. 
Мәшһүр Жүсіп мұраларынан ханафи құқық негіздері мен Матуриди-
дің діни танымын, Иасауидің ар ілімін терең меңгерген, қазақ мұсыл-
мандық негіздерінің тарихи сабақтастығын жалғаушы дана екендігін 
тануға болады. Ол ислам дінінің этикалық, моральдық, дидактикалық 
мәселелерін зерттеді. М.Жүсіп былай деді: «Құдайдан сыпыр-сыр алып, 
айтқан әулиелер болған. Мәснәуи-шариф, Қожа Хафиз, Хамса, Науаи, 
Сопы Аллаяр, бұлардың сөйлегені – әдебиет. Қыран қате ұшса да, бұлар 
дәнеме (дінке) қате (хыты) ұшпайды. Не сөз осылардан болса, ұста!
Еуропа жұртының үлгі-өнеге алып, ғылым-білім алып жатқан үлгі-
лері – осылардың сөзі. Біздің мұсылманды қорлықта қалдырып тұрған – 
«Қал» ғылымында жүрген, қалғандардың сөзі. Тоқсан ауыз сөздің түйме-
дей түйінін ұстап, күллі Еуропа адамдыққа жетті. Онан біздің мұсылман-
дардың ғылым-білімге жетілгендері переводтап алып, бізге тәркі-тәржіме 
қылып түсіндіреді. Молда аттарына қанық болған: Лермонтов, Салтыков, 
Толстойлар біздің мұсылманнан шыққан, жұрттан озған жүйріктердің 
сөзінен үлгі-өнеге алып сөйлеген. Онысын өздері сөйлеген сөзінен білдіріп 
кеткен. Мұнан келіп біздің мұсылманның жүйріктері переводтап алып, 
бізге сөйлеп жатыр. Біздің бұған жылдам түсінетініміз: «Құраннан алған 
жерін – Құраннан көр!», – деп біліп тұрмыз. Хадис шарифтен алған жерін 
Хадис шарифтен көріп, біліп тұрмыз. Қай кітаптан алған болса, сол кітап-
тардың сөзі біздің қолымызда даяр. Сондықтан сөзге сөзі үйлес келген соң, 
олардың сөзіне: «Қылша мойыным –мұнша!» – дейміз».

жүктеу/скачать 3,82 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: