-сурет. Кушингардағы Будда мүсіні 67

67
Буд да өзі нің ілі мін де жал ған дог ма лар дан, ді ни тә жі ри бе ден ау лақ 
бо лу ға ты ры са ды. 
Өмір дің со ңы не, өлім де ген не, мәң гі өмір бар ма?
де ген 
сияқ ты сұ рақ тар ға жауап бе ру ден бас тарт қан. Бұ лар шын дық қа жауап 
бе ре ал майт ын бос сұ рақ тар деп тү сін ді. Ол шын дық қа адам өз тә жі ри бе-
сі ар қы лы же те ді де ген ой түйеді. Шә кі рт те рі не: «Бұ ны Буд да айт ты деп 
ме нің айт қа ны ма се не бер мең дер, оны өз тә жі ри бе ле рің мен сы наң дар. Өз-
де рі ңе өз де рің жол ашың дар», – деп на си хат айт қан. Буд да азап ты өмір-
дің не гіз гі се бе бі – қай ғы деп біл ген. Адам қа ла ған нәр се сі не (бай лық, 
атақ, ден сау лық) же те ал май, қай ғы ға тү се ді. Оған жет кен дер ба ры мыз-
дан айыры лып қа ла мыз деп тағы уайымдай ды. Көп ші лік өмір үне мі өз-
ге ріп, құ бы лып тұ ра ты нын жә не ба қыт ты, тәт ті өмір дің бір кү ні өте ті нін 
бі ліп қай ғы ра ды. Адам ның қай ғы-қа сі рет ке тү суінің екінші се бе бі – ал-
дам шы үміт пен тоқ тау сыз құ мар лық қа са лы нуы де ді. Ол уайым-қай ғы-
дан ары лу ға бо ла тын жол – 
нир ва на
деп біл ді. Кейін Гаута ма қа лып тас-
тыр ған ілім за ман мен қо ғам ың ғай ына қа рай көп өз ге ріс тер ге түс ті де, 
буд да ді ні бас тап қы ілі мі нен көп ауыт қып кет ті. 
Дін та ну әліп пе сі нен
Нир ва на 
– қай ғы дан ары лу ға бас тайт ын жол. Іш тей ру ха ни ты ныш тық қа 
бө лен ген адам ның ерек ше күйін біл ді ре ді.
Буд да ді ні нің идея лық не гі зі – кө не үн ді ді ни ілімінен шық қан. Әсі-
ре се кар ма ту ра лы ілім көп әсер ет ті. Бі рақ буд да да ғы кар ма ның бас қа 
дін дер де гі ден айыр ма шы лы ғы бол ды. Мы са лы, кар ма брах ма низм мен 
джай низм де құ дай лар дың құ зы рын да ғы құ бы лыс бол са, буд да да адам ның 
өзі не бай ла ныс ты құ бы лыс са на ла ды. Кар ма ілі мі бой ын ша, адам өл ген нен 
кейін жа ны (дхар ма ла ры) ыды рай ды. Кейін нен ол бір тін деп қайт а жи нақ-
та лып қо сы ла ды. Дхар ма ның (жан ның) жа ңа дан жи нақ та луы кар ма мен 
анық та ла ды. Адам ның ал дың ғы өмі рі не ғұр лым дұ рыс өт кен бол са, жа ңа 
дхар ма ның жи нақ та луы жә не адам де не сі не енуі со ғұр лым жақ сы бо ла ды. 
Дхар ма буд да бой ын ша екі не гіз ден тұ ра ды: жан жә не тән. Адам ның 
жа ны, се зі мі, тә ні – бі рік кен дхар ма. Сон дық тан буд да ді нін де адам 
уа қыт ша өмір сү ре тін ма сыл де не сін ойла май, мәң гі өмір сү ре тін жа нын 
ой лау ке рек. Оны азап тан құт қа ру дың қа мын жа са ған дұ рыс де лі не ді.
Б.з.б. ІІІ ға сыр да Маур ди нас тиясы ның пат ша сы Ашо ка буд да ді нін 
мем ле кет тік дін деп жа рияла ды. Ашо ка пат ша бұл дін ді көп ке та ра ту үшін 
ел дің түк пір-түк пі рі не буд да мо нах та рын жі бе ріп отыр ды. Буд да ді ні үн ді 
елін де кең та ра лып, б.з.б. ІІ–І ға сыр лар да ал ғаш қы буд да лық мо нас тыр лар 
са лы на бас та ды. Мо нас тыр лар са лын ған нан кейін дін нің әр түр лі ағым да-
ры мен Буд да ға та бы ну дың бір не ше ғұ рып ы пай да бол ды 
(18­су рет)
.

жүктеу/скачать 3,82 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: