Д. Т. Кен же таев Ә.Ә. Сай лы баев Ө. О. Тұяқ баев зайырлылық ЖӘне дінтану негіздері негізгі орта білім беру деңгейінің 9-сыныбына арналған оқулық

108
Сопылық ілім неліктен кеңінен таралды? «Шеринг» тәсілі 
арқылы шеңбер бойымен жүре отырып, жүргізуші бастап, ке-
зекпен сопылық ілімнің идеясын талдап, төмендегі сызбаны тол-
тырыңдар. 
Сопылық ілім
«Сопылық ұстанымын жақтаушылар көп болды. Ол көптеген 
мемлекеттерге тарады» деген пікірді «4 сөйлем» тәсілі бойынша 
қоры тындылаңдар.
1. Пікір. Сопылық идеясын бір сөйлеммен жеткізіңдер.
2. Дәлел. Сопылық ұстанымнан мысалдар келтіре отырып, өз 
пікір леріңді дәлелдеңдер.
3. Өмірмен байланыс. Пікірлеріңді өмірмен байланыстырыңдар.
4. Қорытынды. Тақырып бойынша қорытынды шығарып, кө те-
ріл ген мәселенің әлеуметтік рөлі туралы сыни хабарлама жа-
зы ңдар.
Матуриди ілімінің өз кезеңінде халыққа тигізген пайдасына
баға беріңдер.
Талдау
Жинақтау
Бағалау

109
§18. Ислам, ғылым және мәдениет
Ислам діні ғылымға қандай баға береді? 
Ис лам ның ғы лым мен өр ке ниет та ри хын да ғы ор ны.
Ис лам ал ғаш 
ғы лы м мен өркениетті дамытушы дін ре тін де адам зат та ри хы нан орын 
ал ды. Бі рін ші ис ла ми ғы лым дар, со сын жа ра ты лы стану ғы лым да ры мен 
ау дар ма лар ар қы лы ис лам ғы лы мы мен өр ке ниеті бас тал ды. Тарихта 
750–870 жыл да ры ара сын 
ис лам ғы лы мы ның жап пай өр кен де ген дәуірі
деп атай ды. Бұл уақыт – ис ламдық Аб ба сид мем ле ке ті ба сын да Ман сұр, 
Ма мун, Мах ди, Һа рұн ар-Ра шид, Муғ та сим, Уа сық сияқ ты би леуші лер-
дің кезеңі. Мы са лы, сол ке зең де түр кі лер ис лам ді нін қа был дап, Та лас 
со ғы сы нан кейін осы ис лам өр ке ниеті нің құ ру шы ла ры қа та рын да бол-
ды. Са мар қанд та қа ғаз өн ді рі сі да мы ды. Ма мун ке зін де Бағдадта «Байт
әл-Хик ма» да на лар үйі ашыл ды. Ис лам фи ло со фиясы мен ғы лымдары 
жандана түсті. Әлем дік адам зат же тіс тік те рі араб ті лі не ауда ры ла бас та-
ды. Со ны мен қа тар бұл ор та лық тың та рих та жа ра ты лы стану ғы лым да-
ры, аст ро ло гиялық жә не ау дар ма жұ мыс та ры мен аты қал ды. Бұл ке зең де 
ис лам ғы лы мы на үлес қос қан қазақ жерінің аумағынан шық қан атақ ты 
ғұ ла ма лар болды. Ор та ға сыр да ма те ма ти ка ғы лы мы ның не гі зін сал ған 
әл-Хо резми (783–850) түркі то пы ра ғы нан шық қан. Фи ло со фия мен ло ги-
ка да Пла тон мен Арис то тельдің мұ ра ла рын ис ла ми рух та тұ жы рым дап, 
«екін ші ұс таз» аты мен әйгі лі бол ған әл-Фа ра би (870–950) қып шақ да ла-
сы нан шық қан да на бо ла тын. Ме ди ци на са ла сын да мұ ра қал ды рып, ең-
бек те рі әлі күн ге дейін «ме ди си на» ре тін де дә ріп тел ген, Фа ра би ді өзі не 
ұс таз тұт қан Әбу Әли ибн Си на – түр кі ис лам өр ке ниеті не өзін дік із қал-
дыр ған да на. Тү ркі ис лам мә де ниеті та ри хын да ғы ең ал ғаш қы уни вер си-
тет тер Са мар қанд, Бұ ха ра, Өз кент, Ба ла са ғұн, Йасы, Фа раб, Қаш қар да 
ашыл ған бо ла тын. Қаш қар да Са ма ни дің (1166) «Ки таб ал-Ан саб», Жа-
мал Кар ши дің «Мул каһат ас Су ра» ең бек те рі ар қы лы ис ла ми ғы лым дар: 
таф сир, ха дис, тіл, әде биет жақ сы да мы ған ды ғын кө ре міз.
Мах мұд Ғаз науи ке зе ңін де ашыл ған ал ғаш қы Ис лам ака де миясынан 

жүктеу/скачать 3,82 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: