Д. Т. Кен же таев Ә.Ә. Сай лы баев Ө. О. Тұяқ баев зайырлылық ЖӘне дінтану негіздері негізгі орта білім беру деңгейінің 9-сыныбына арналған оқулық



Pdf көрінісі
бет106/194
Дата18.10.2023
өлшемі3,82 Mb.
#118474
түріОқулық
1   ...   102   103   104   105   106   107   108   109   ...   194
Байланысты:
Зайырлылык жане динтану 9 каз УЧЕБНИК

Ді ни синк ре тизм
қа лып тас ты, яғ ни ис лам ді нін ұс та ну да ес кі 
ді ни на ным дар да ғы кей бір тү сі нік тер сақ тал ды, әсі ре се ани мизм, ша-
ман дық, ата-ба ба ру хы на си ыну эле ме нт те рі сақ та лып қал ды. Осы лай ша 
ис лам ға дей ін гі на ным дар дың эле ме нт те рі сақ тал ған дәс түр лі ис лам кең 
жай ыл ды. Ді ни бас шы лық тың имам, мол да жә не өз ге де рес ми құ ры-
лым да ры қа лып тас ты.
XVI–XVII ғғ. Қа зақ стан да ис лам ның та ра лу ына қа зақ хал қы ның 
ор та азия лық ха лық тар жә не Еділ та тар ла ры мен ты ғыз эко но ми ка лық
мә де ни бай ла ныс та ры да ық пал ет ті.
Қазақ мемлекетін нығайтуға кімдер үлес қосты?
Қа зақ мем ле кет ті лі гі нің қа лып та су ын да ғы ис лам ді ні нің
, со ның 
ішін 
де Қо 
жа Ах 
мет Иа 
сауи ілі 
мі 
нің ор 
ны ерекше. Иасауи туралы 
тарихи жазбаларда атақты Әлішер Науаи өзінің «Насаим әл Муххабба» 
еңбегінде: «Қожа Ахмет Иасауи түркі халықтарының құбыласы іспетті 
еді», – дейді. Мәшхүр Хәкім ата Сүлеймен Бақырғани болса: «Шайхым 
Ахмет Иасауи – даналардың данасы», – деп өзінің жырларына қосқан. 
Міне, сондықтан да қазақ халқында «Мәдинада Мұхаммед, Түркістанда 
Құл Қожа Ахмет» деген мәтел бар. 
Қа зақ мем ле ке ті жә не ру ха ни құн ды лық тар.
Қа зақ мә де ниеті мен мем-
ле кет ті лі гі нің қа лып та су ын да ис лам ді ні нің рө лі өте жо ға ры бол ды. Қа зақ 
хал қы ның ұлт тық дің ге гі бо лып са на ла тын салт-дәс тү рі, әдет-ғұр пы, адам-
гер ші лік ұ станым да ры, салт-са на сы ис лам ның не гі зін де қа лып тас ты.
ХV ға сыр дың екін ші жар ты сын да та рих сах на сы на шы ғып, көп ұза-
май Ор та лық Азияда ғы қуат ты мем ле кет тің бі рі не ай нал ған Қа зақ хан-
ды ғы жүз дік, ру лық жүйе ден тұр ды. Әр жүз дің, әр ру дың ру ха ни бас-
шы сы, биі бол ды. Қа зақ аңыз да ры мен жыр-қис са ла рын да ру бас та ған 
би-бек тер мен қол бастаған ба тыр лар дың ді ни ұ станы мы, ді ни та ны мы 


126
ту ра лы мә лі мет тер мол. Ұлан-байт ақ жер де бір тіл, бір дін, бір дәс түр дің 
қа лып та су ына ис лам ді ні нің ти гіз ген әсе рі жай лы де рек тер ауыз әде-
биеті мен қа тар, жаз ба де рек тер де де рас та ла ды. 
Қа зақ тың «ке мел адам», «шы найы адам» ұғым да ры әл-Фа ра би дің «Ба-
қыт ты қа ла тұр ғын да ры» трак та ты нан, Жү сіп Ба ла са ғұнидың «Құтадғу 
бі лік» ең бек те рі нен бас тау ал ды. Он да да ел би леуші нің, ру ха ни кө сем нің 
бойы нан та бы лу ке рек жақ сы мі нез дер, қа сиет тер на си хат тал ды. 
Бұл шы ғар ма лар да ғы үгіт-на си хат ел би леуші ле рі нің дін ге жа қын бо-
лу ына, ис лам құн ды лық та рын те рең ұғы ну ға сеп ті гін ти гіз ге ні анық. Өйт-
ке ні мұн дай шы ғар ма лар тек түр кі лер де ға на емес, жал пы шы ғыс әле мін де 
хан дар мен сұл тан дар ға, би лер мен уә зір лер ге әдейі ар нап жа зы ла тын.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   102   103   104   105   106   107   108   109   ...   194




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет