Даму бағыттары Халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары Современная система дошкольного

316 

 

средствами  (звуковыми  средствами,  в  том  числе  интонацией,  лексическим  запасом, 

грамматическими формами). 

Звуковая культура речи является частью речевой культуры. Дети дошкольного возраста 

овладевают  ею  в  процессе  общения  с  окружающими.  Большое  влияние  на  формирование 

высокой культуры речи у детей оказывает воспитатель. 

О.  И.  Соловьева,  определяя  основные  направления  работы  по  воспитанию  звуковой 

культуры  речи,  отмечает,  что  «перед  педагогом  стоят  задачи:  воспитание  у  детей  чистого 

ясного  произношения  звуков  в  словах,  правильного  произношения  слов  согласно  нормам 

орфоэпии  русского  языка,  воспитание  отчетливого  произношения  (хорошей  дикции), 

воспитание выразительности детской речи». 

Часто воспитатели работу по формированию правильной речи у детей и предупреждение 

недостатков  речи  отождествляется  с  работой  логопеда  по  исправлению  недостатков 

произношения звуков. Но воспитание звуковой культуры речи не следует сводить только к 

формированию 

правильного 

произношения 

звуков. 

Формирование 

правильного 

звукопроизношения является лишь частью работы по звуковой культуре речи. 

Задачи развития звуковой культуры речи. 

Развивая  у  детей  правильную,  хорошую  звучащую  речь,  воспитатель  должен  решать 

следующие задачи: 

-формирования у детей правильного звукопроизношения, 

четкого и ясного произнесения слов в соответствии с языковыми нормами, 

-развития  голосового  аппарата  (умения  регулировать  громкость  произнесения  слов  и 

фраз), 

-выработки умеренного темпа речи, 

-обучение правильного речевого дыхания, 

-выработка  навыков  умелого  использования  интонационных  средств  выразительности 

(изменение в зависимости от содержания высказывания высоты и силы голоса, темпа речи и 

т. д.). 

-развитие слухового внимания и речевого слуха. 

Условия для выполнения задач по развитию звуковой культуры речи: 

-выбор оптимальных методов и приемов работы по развитию звуковой культуры речи с 

учетом физиологических и психологических возможностей детей; 

-наличие полноценной окружающей речевой среды; 

-организация работы над звуковой культурой речи в условиях   ДОУ; 

-для  организации  работы  по  развитию  звуковой  культуры  речи  группах  создаются  и 

эффективно используются речевые уголки. 

Где  собраны  и  пополняются  разнообразные  практические  и  наглядные,  а  также 

методические материалы для решения всех задач по развитию звуковой культуры речи. Среди 

них: 

-альбомы на разные звуки; 

-предметные картинки; 

-упражнения артикуляционной и дыхательной гимнастики с картинками; 

-картотеки чистоговорок, скороговорок, речевых игр и др. 

-разнообразные речевые игры; 

-книги; 

Логопед, кроме исправления речи, занимается пропедевтической работой, направленной 

на  предупреждение  недостатков  речи,  так  же  и  воспитатель  может  использовать 

логопедические приемы. 

 Воспитание звуковой культуры речи осуществляется одновременно с развитием других 

сторон речи: словаря, связной, грамматически правильной речи. Средства звуковой культуры 

речи(предметные и сюжетные картинки, жанры малого фольклора)  способствуют  решению 

задач по воспитанию правильного произношения, выразительности речи. 

317 

 

Работа  по  воспитания  звуковой  культуры  речи  осуществляется  по  двум  основным 

направлениям: 

-развитие  восприятия  речи  (слухового  внимания  и  речевого  слуха,  фонематический, 

звуковысотный, ритмический слух, восприятия темпа, силы голоса, тембра речи); 

-развитие  речедвигательного  аппарата  (артикуляционного,  голосового,  речевого 

дыхания)  и  формирование  произносительной  стороны  речи  (произношения  звуков,  четкой 

дикции и т. д.). 

Работа по звуковой культуре речи проводится в различных формах: 

-на  занятиях,  которые  могут  проводиться  как  самостоятельные  занятия  по  звуковой 

культуре речи или как часть занятий по родному языку; 

-различные  разделы  звуковой  культуры  речи  могут  быть  включены  в  содержание 

занятий по родному языку; 

-отдельные  разделы  работы  по  звуковой  культуре  речи  включаются  в  музыкальные 

занятия (слушание музыки, пение, музыкально-ритмические движения); 

-дополнительная  работа  по  звуковой  культуре  речи  вне  занятий  (различные  игры, 

упражнения в игровой форме и др.). 

Для воспитания звуковой культуры речи используются следующие методы: 

-дидактические игры; 

-подвижные или хороводные игры с текстом; 

-дидактические  рассказы  с  включением  учебных  задании  детям  (повторять  слова  с 

трудным звуком, менять высоту голоса и т. п.), 

-метод  упражнений  (заучивание  и  повторение  знакомых  скороговорок,  игровое 

упражнение «Подуем на пушинки» и др.), 

Применяются 

разнообразные 

приемы, 

непосредственно 

влияющие 

на 

произносительную сторону речи детей: 

-образец правильного произношения, выполнения задания, который дает педагог; 

-краткое или развернутое объяснение демонстрируемых качеств речи или движений речи 

двигательного аппарата; 

-утрированное  (с  подчеркнутой  дикцией)  произношение  или  интонирование  звука 

(ударного слога, искажаемой детьми части слова); 

-образное называние звука или звукосочетания (з-з-з - песенка комара, ш-ш-ш – песенка 

змейки); 

-хоровые и индивидуальные повторения; 

-обоснование необходимости выполнить задание педагога; 

-индивидуальная мотивировка задания; 

-совместная  речь  ребенка  и  воспитателя,  а  также  отраженная  речь(незамедлительное 

повторение ребенком речи-образца); 

-оценка ответа или действия и исправления; 

-образная физкультурная пауза; 

-показ артикуляционных движений, демонстрация игрушки или картинки. 

Учитывая физиологических и психологических возможностей детей задачи воспитания 

звуковой  культуры  речи  в  разных  возрастных  группах  усложняются,  распределяясь 

неравномерно. 

Так  в  младшем  дошкольном  возрасте  работа  больше  направлена  на  формирование 

навыков  правильного  произношения  звуков,  развитие  речевого  слуха;  в  старшем  возрасте 

больше внимание обращается на выработке четкой дикции, развитию интонационных средств 

выразительности, совершенствованию фонематического восприятия. 

При  переходе  на  ФГТ  работа  по  воспитанию  звуковой  культуры  речи  организуется  в 

процессе  свободного  речевого  общения  детей  с  воспитателем  в  детском  саду  и  другими 

взрослыми  дома,  и  в  учебной  деятельности  по  речевому  развитию  детей.    Взрослые 

исправляют ошибки детей в артикуляции звуков или в модуляции голоса при интонировании. 

318 

 

Речь  ребенка  развивается  в  общении  со  взрослыми  и  сверстниками  в  совместной 

деятельности.  Ведущей  деятельностью  детей  дошкольного  возраста  является  игровая 

деятельность.Так  игра,  организованная  определенным  образом,  оказывает  положительное 

влияние на взаимодействие и взаимообщение между детьми. Игры снимают психологический 

барьер, вселяют уверенность в собственных силах, улучшают общение детей со сверстниками 

и  взрослыми.  Среди  задач  ведущими  являются  формирование  навыков  правильного 

произношения и выработка хорошей дикции. 

Первоначально  восприятие  речевых  звуков  формируется  в  процессе  активного 

артикуляторного опыта, когда ребенок пытается подражать речевым и неречевым движениям 

взрослого. Поэтому одновременно с артикуляцией (то есть с движением и позициями речевых 

органов, нужными для произнесения звуков) ребенок усваивает и систему дифференциальных 

признаков, необходимых для различения звуков родного языка. 

Ребенок  с  хорошо  развитой  речью  легко  вступает  в  общение  со  взрослыми  и 

сверстниками,  понятно  выражает  свои  мысли  и  желания.  Речь  с  дефектами  произношения, 

наоборот, затрудняет взаимоотношения с людьми, задерживает психическое развитие ребенка 

и развитие других сторон речи. 

Воспитание  звуковой  культуры  речи,  одна  из  важных  задач  детского  сада,  так  как  

именно  дошкольный  возраст наиболее сензитивный. Систематическая работа над развитием 

звуковой  культуры  речи  поможет  ребенку  стать  успешным  в  школе.  Особое  значение 

правильного  звукопроизношение  приобретает  при  поступлении  в  школу.  Одной  из  причин 

неуспеваемости  учащихся  начальной  школы  по  русскому  языку  называют  наличие  у  детей 

недостатков  звукопроизношения.  Дети  с  дефектами  произношения  не  умеют  определить 

число звуков в слове, затрудняются в подборе слов. Не умеющие различать и выделять звуки 

на слух и правильно их произносить, затрудняются в овладении навыками письма. 

Что  позволяют  утверждать,  что  речь  ребенка  необходимо  развивать  в  дошкольном 

возрасте,  так  как  именно  в  этом  возрасте  речь  наиболее  гибка  и  податлива,  а  главное  – 

нарушения речи преодолеваются легче и быстрее. 

 

 

Используемая литература: 

1.

 

Максаков  А.И.  Воспитание  звуковой  культуры  речи  у  дошкольников.  Пособие  для 

педагогов дошкольных учреждений. 2-е изд 

2.

 

М.: Мозаика-Синтез, 2005. 

3.

 

Соловьева О. И. Методика развития речи в детском саду. 3 изд. М. : 1996 г. 

4.

 

Фимичева Т. Б. , Туманова Т. В. Дети с фонетико-фонематическим недоразвитием М.2000  

 

 

 

МЕМЛЕКЕТТІК ТІЛДІ ҮЙРЕТУДЕ ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ 

ТЕХНОЛОГИЯСЫНЫҢ МАҢЫЗЫ 

 

 

Ж.Е.Касымова 

қазақ тілі мұғалімі 

«Балбөбек» балабақшасы коммуналдық мемлекеттік қазыналық кәсіпорны 

 

 

Балаға аз ғана уақыт қимылдап, қозғалуға мүмкіндік  

берсеңіз, ол өзінің 10 минуттық зейінін сізге аударады, 

 егер сіз баланың 10 минуттық зейінін дұрыс пайдалансаңыз,  

ол бір апталық білімнің нәтижесін береді. 

К.Д.Ушинский 

319 

 

Қазақстан  Республикасы  Президенті  Н.А.  Назарбаев  Қазақстан  халқына  арналған 

«Қазақстан-2030.  Өркендеу,  барлық  қазақстандықтардың  қауіпсіздігі  және  әл-ауқатын 

жақсарту»  Жолдауында  медициналық  және  медициналық  емес  сипаттарды  құрайтын 

халықтың денсаулығын қорғау деңгейін жоғарылату қажеттілігін белгілейді: «Біз қоғам құру 

барысында,  біздің  азаматтардың  денсаулықтары  өмір  бойы  сау  болу  деңгейін 

жоғарылатуымыз қажет және оларды табиғи орта қоршауы тиіс» 

Балалардың  денсаулықтары  бүгінгі  таңда  өте  өзекті.  Соңғы  жылдардағы  статистика 

мәліметтері  бойынша    балалар  денсаулығы    күрт  төмендеп  кеткендігі  байқалып  отыр. 

Бұның  барлығы    балалар  денсаулығын  сақтайтын  технологияларды  оқу-тәрбие 

үрдісіне    қолдануын  туғызып  отыр.  Бүгінгі  таңда  барлық  мектепке  дейінгі  оқу 

орындарында  денсаулықты сақтайтын технологиялар қолданылады. 

Қазіргі таңда біздің елімізде әлемдік білім алуға бағытталған білім берудің жаңа жүйесі 

қарқын алуда. Бұл процесс педагогикалық теория мен практикадағы өзгерістермен қабаттаса 

жүреді:  яғни  мектепке дейінгі  мекемелер  баламен  жұмыс  істеудің  мазмұны  мен  оның  әдіс-

тәсілдерін  таңдау  құқығына  ие.  Қоғамдағы  қазіргі  даму  кезеңінде  мектепке  дейінгі 

мекемелердегі білім беру жүйесінде оқыту, тәрбие беру үрдісін технологияландыру  - басты 

мәселенің  бірі.  Осыған  орай  мектепке  дейінгі  мекемелердің  тәжірибесіне  оқыту  мен 

тәрбиелеудің  әр  түрлі  технологиялары  жасалып  енгізілуде.  Білім  беру  жүйесінде 

инновациялық    технологияны  қолдану  келешек  ұрпақтың  еркін  дамуына,  жан-жақты  білім 

алуына,  белсенді,  шығармашыл  болуына  жағдай  жасау  әрбір  педагогтың  міндеті  болып 

табылады. Сондықтан балабақшадағы оқыту, тәрбие беру қызметін ұйымдастыру мен балада 

рухани байлықтарды қалыптастыру біздің қоғамның табысты дамуына себепші болады. 

 Білім  беру  жүйесінде  қолданылып  жүрген  инновациялық  технологиялардың  бірі    - 

денсаулық сақтау технологиясы. Денсаулық сақтау технологиясы – денсаулыққа әсер ететін, 

баланың  өмір  сүру  жағдайы  мен    білім  алу  сипатын  есепке  ала  отырып,  бала  денсаулығын 

сақтау және нығайту бойынша шаралар жүйесі. Денсаулық сақтау технологиясын қазақ тілі 

ұйымдастырылған оқыту іс-әрекетіне енгізудің бағыты – баланың қазақ тілін үйренуге деген 

қызығушылығын арттыруға мүмкіндік туғызатын әдіс-тәсілдерді қолдану, шаршағандық пен 

жалығуды болдырмауға әкелетін эмоционалдық көңіл-күй құру.  

Бала шаршаған кезде ішкі тежелу пайда болады да, баланың зейіні әлсірейді, олар басқа 

нәрсеге алаңдап, сөйлесе бастайды. Аз уақытты жаттығулар мен ойындар ойналып, бала қысқа 

уақыт белсенді дем алса, баланың зейіні көтеріліп, оқу материалдарын қабылдау жақсарады, 

бала  ағзасын  белсендіреді.  Сондықтан  ақыл-ойдың  жұмысқа  қабілеттілігін  көтеру  үшін, 

шаршағандықтың алдын алу үшін мен сергіту сәттерін өткізе отырып, ұйымдастырылған оқу 

іс-әрекеті барысындағы психологиялық ахуалды анықтап, эмоционалдық бәсеңдету жүргізіп, 

баланың  дене  бітімінің  дұрыс  қалыптасуын  қатаң  қадағалай  отырып,  осыған  сай 

ұйымдастырылған  оқу  іс-әрекетінде  жұмыс  жүргізіп,  қимыл-әрекеттерді  алмастыру 

жұмыстарын  жүргіземін.  Сергіту  сәттерін  тиімді  өткізудің  міндетті  шарты-жағымды 

эмоционалдық  фон.  Егер  жаттығуларды  қызықсыз,  жалықтыратын  күйде  өткізсеңіз,  онда 

баладан өзің күткен нәтижені ала алмайсың. Педагогтың денсаулық сақтау жұмысының негізгі 

құрамдас бөлігі – оқу-тәрбие жұмысын тиімді ұйымдастыру.  

Оқыту-тәрбиелеу  жұмысын  тиімді  ұйымдастырудың  көрсеткіші:  оқу-тәрбие 

жүктемесінің көлемі – ұйымдастырылған оқыту іс-әреттері мен олардың жас ерекшеліктеріне 

сай ұзақтығы.  

Оқыту-тәрбиелеу жұмысының негізгі формасы – мұғалімнің шеберлігі мен осы мәселені 

шешуде  басқа  да  қорларды    пайдаланатын  ұйымдастырылған  оқу  іс-әрекеті.  Әрбір  жаңа 

ұйымдастырылған оқыту іс-әрекеті – тәрбиеленушінің дамуы мен білімінің баспалдағы, оның 

ақыл-ой  және  адамгершілік  мәдениетін  қалыптастырудағы  жаңа  үлес,  сондықтан  әрбір 

өткізілген оқыту іс-әрекетін құрастыру мен оны жүзеге асыру өте маңызды болып табылады. 

Менің  оқыту  іс-әрекетімнің  құрылымы:  сәлемдесу;  шаттық  шеңбері;  тілдік    дағдыларды 

қалыптастыру жаттығулары; рефлексия; қоштасу.  

320 

 

Ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінде жиі өткізілетін белсенді – қимыл сипаттағы сергіту 

сәттері, динамикалық үзіліс, аз қимылды ойындардың маңызы ерекше. Сондықтан денсаулық 

сақтау технологиясы педагогтың әрбір ҰОІӘ гі негізгі мақсат екендігін біліп, түсіну өте қажет. 

Қазақ тілі ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінде мадақтау әдісі де қолайлы, кез-келген баланың 

атқарған жұмысын мадақтап, оның қандай да жаттығуды орындай алатынына мүмкіндік беру 

керек.  Кез  –келген  оқу  іс-әрекетінде  баланың  жақсы  эмоциясын  оята  білу  керек.  Жағымды 

эмоция: қуану, сүйіспеншілік, жайдары, ақ жарқын, ал жағымсыз эмоция: қорқыныш, қайғы, 

үрейлену.                  

Ұйымдастырылған  оқу  іс-әрекетінде  балалардың  бойында  тек  жағымды  эмоцияларын 

қалыптастыру  қажет,  сонда  балалардың  сабаққа  деген  ынта  жігерлері  молайып, 

қызықғушылықтары арта түседі.  

Балалардың  бойы  әрдайым  шынығып  тұруы  керек.  Оқу  іс-әрекетінде  қанша  отырып 

жұмыс істесе, соншалықты қозғалыста болуы керек.  

Шынығу –ағзаның қорғаныш механизмін жоғарлатады, әр түрлі ауруларға, қарсы тұру 

қабілетін тұрақтандырады; 

жұмыс істеу қабілетін жоғарлатады; 

көңіл күйді жақсартады; 

сергек сезінуге көмектеседі; 

адамның жәгерлі қабілетін дамытады; 

мақсатқа жету мен дегеніне ұмтылуын қалыптастырады; 

ағзаның зат алмасу процесін жақсартады; 

Осы  шынығу,  әрдайым  қозғалыста  болу  адам  ағзасына  зор  ықпал  етеді.Тек  қазақ  тілі 

ұйымдастырылған  оқу  іс-әрекетінде  ғана  емес,  басқа  да  оқу  іс-әрекеттерінде  баланың 

денсаулығына аса мән беру керек деп ойлаймын. 

Оқу іс-әрекет барысында оқушылардың шаршауын болдырмау мүмкін емес. Әйтсе де, 

мұғалімнің міндеті  – баланы шаршататын әсерлерді  азайту, оқу іс-әрекетін ұйымдастыруда 

денсаулыққа  зияны,  әсері  тимейтін  әдістерді,  технологияны  қолдану.  Мұғалімнің  үлгерімі 

жақсы балалармен қарым –қатынаста олардың есімін атап, сөйлесетін жағдай жиі кездеседі. 

Ал керісінше үндемейтін, тұйық баланың бар – жоғын елемей, назарын аудармауы да балаға 

жайсыз әсер етеді, білім алуға деген ынтасын төмендетеді. Әр адам баласының жаратылысы 

әр түрлі, сол табиғатына қарай қабілеттері де әр түрлі болып жатады. Мұғалім баланың осы 

жаратылысына баса назар аударуы тиіс, кейбір бала мұғалімнің өзін елемегендігін өте ауыр 

қабылдауы  мүмкін,  ал  керісінше  екінші  бір  бала  мұғалімнің  өзіне  назар  аудармағанын 

пайдаланып,  өз  ісімен  айналысып  уақытын  бос  өткізеді.  Жалпы  денсаулыққа  зиянды  әсер 

ететін факторлар: 



 

Дұрыс тамақтанбау. 



 

Зиянды әдеттерге  үйірсектік. 



 

Әлеуметтік жағдайы төмен отбасы балалармен жұмыс 



 

Дене белсенділігінің шектеулілігі.  

Бала  денсаулығы  басты  мақсат  сондықтан  баланың  денсаулығын  нығайту,  жетілдіру 

үшін аянбай еңбек ету керек. Әрқашан жан –жақты ізденісте болып, баланың мінез-құлығына 

аса назар аудару керек. Балабақша ұжымы мен балалар қауымы салауатты өмір салты үшін 

күресе білуі қажет. 

Өзімнің тәжірибемнен түсінгенім, денсаулық сақтау технологиясы өзіне өте терең, өте 

күрделі көзқарасты қажет етіп, теория, технологияларды өңдеуді талап етеді. Педагогикалық 

денсаулық сақтау технологиясына релаксация, динамикалық үзіліс, жаттығулар (саусақ, көзге, 

демалуға  арналған),  қатынас  ойындары,  ертегітерапиясы,  психологиялық  жаттығулар, 

фонетикалық жаттығулар жатады. Өзімнің жеке тәжірибем көрсеткендей, оқытуға денсаулық 

сақтау  технологиясын  енгізу,  денсаулық  сақтау  технологиясының  кешенін  қолдану  мектеп 

жасына  дейінгі  балалардың  салауатты  өмір  салтына  деген  қызығушылықтарын  оятады, 

балалардың  науқастану  көрсеткішінің  төмендеуіне,  ұжымдағы  психологиялық  ахуалдың 

жақсаруына әкеледі. Осы технологияны меңгерген мұғалімдер өз жұмыстарын қызықты әрі 

321 

 

тартымды  өткізіп,  оқу  тәртібі  мәселесі  жойылады  және  мұғалім  басыбайлылықтан 

босатылады, оның алдына педагогикалық шығармашылығы үшін ақ жол ашылады.  

 

 

Қолданылған әдебиеттер: 

1.

 

Қ.Қадашева «Қазақ тілін оқыту әдістемесі» Алматы, 2002ж.  

2.

 

Н.Қ.Мухамадиева, Н.Ә.Үстемір «Қазақ тілін оқыту әдістемесі» Алматы,2002ж.  

3.

 

«Қазақ тілі мен әдебиеті орыс мектебінде» журналы, 2000 – 2006ж.ж.  

4.

 

Бөрібаев Б, Балапанов Е. Жаңа ақпараттық технологиялар. – Алматы, 2001. 

5.

 

Информационные технологии. – Москва, 2005. 

жүктеу/скачать 29,2 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: