Дандай ысқАҚҰлы рухани толғамдар алматы «ДӘСТҮР» 2015

137

маларын қазақ тіліне негізгі аударушылардың бірі Шерхан Мұртаза: 

«Шын дүниеде Шыңғыс енді Манас бабасымен табысқан шығар. Бұл 

Шыңғыс енді бұдан шамада 900 жыл бұрын жасаған Шыңғыспен де 

табысқан шығар. Ол жарты әлемді қылышпен жаулап алса, бұл Шың-

ғыс  бүкіл  әлемді  қаламмен  баурап  алды.  Рухтары  мәңгі  сөнбейтін 

алыптар екі дүниеде де жарқырайды» – деп, тебіренді.

Олжас Сүлейменов: «Қазақ табиғаты, далалықтар бейнесі Әуезов-

тен кейін барынша планеталық тұрғыда Айтматовтың романдарында 

көрінді... Шыңғыс Айтматов феномені туралы әлі көп айтылатын бо-

лады. Өзін Еуразияда мыңжылдықтар тоғысында танылуы кездейсоқ 

болмаған осынау тұлға қандай екенін оның бүкіл болмысын ой елегі-

нен өткізіп, түсіну үшін уақыт қажет» – деп жазды.

Ш.Айтматов алғашқы әңгімелерінің біріне пікір айтқан Әбіш Кекіл-

баев:  «...Шыңғыс  Айтматов  барда  арқамыз  жарға  сүйеулі  еді  ғой. 

Алайда,  өзі  ортамыздан  кетсе  де  әлемдік  әдебиет  кеңістігінде  Ала-

тау баурайында тігілген тойлы ауылдай қақырайып, Айтматов әлемі 

қаз-қалпында  тұр.  Сағынсақ,  соны  аралап,  мауқымызды  басамыз. 

Дағдарсақ, кітабын ашып, ақ пейіл ұстазбен ақылдасамыз. Қан базар-

дай қымқуыт біздің заманымызда адамзатқа, бір-біріне тонның ішкі 

бауындай жақын біздің халықтарға Айтматовтай данагөй берген тағ-

дыр мен тарихқа тәубе дейік!» – деп, мазасызданған жүректерді са-

бырға шақырады.

Жазушылар Төлен Әбдіков пен Әлібек Асқаров: «Өкінбейтін жал-

ғыз  нәрсе  –  Шыңғыс  Айтматов  шығармаларының  бізден  кейін  де 

талай-талай  ұрпақтың  жанына  ізгілік  шуағын  төгіп,  тазалық  пен 

мейірімділіктің,  елге,  өнерге  деген,  адам  баласына  деген  сүйіс-

пеншіліктің өмірден өшіп кетпеуіне қорған болып, адамзатпен бірге 

жасайтындығы» – деп, тәубе етті.

Шыңғыстың  ұзақ  жылдар  қасында  жүрген,  рухани  інісі  Мұхтар 

Шаханов Айтматов шығармаларында көркемдікпен көтерілген адам-

зат алдында тұрған ауқымды проблемаларды, оның ішінде мәңгүрт-

тену мәселесінің барынша шынайы көрініс тапқандығын айта келіп, 

«Қырғыз топырағындағы Манастан кейінгі ұлы тұлға Шыңғыс Айт-

матовтың  сан  миллион  тілектестерінің  рухын  тасытып,  бірен-саран 

қызғаншақтардың мінезін жасытатын дара ғұмыры – екінші ғұмыры 

басталды» – деп толғанды.

Академик  Рымғали  Нұрғали  «Сонда  біз  Айтматов  арқылы  күллі 

түркі  жұрты  үшін,  бүкіл  мұсылман  әлемі  үшін  мақтанатынбыз», 

С.Абдрахманов: «Адамзат Айтматовынан айырылғанда ет жүректі әр 

адам қалай аһ ұрмасын, көкірегін күрсін қалай кернемесін?!» – деп, 

тебіренді.

Шыңғыстың тағы бір рухани інісі Нұрлан Оразалин «Иә... Шыңғыс 

Айтматов  есімі –  бір  ұлттың,  бір  халықтың,  бір  аймақтың,  бір  құр-

лықтың  үрдіс-үлгісін  танытар  ұғымдармен  шектелмей,  ғасырмен, 

ғасырлармен безбенделер,  жалпыхалықтық, жалпытүркілік, жалпыа-

138

дамзаттық өлшеммен бағаланар мәңгілік биігіне көтерілген ұғым» – 

деп, адамзаттың Айтматовы рухы алдында басын иді.

«Қазақ әдебиеті» газетінің 2008 жылғы 13 маусым күні №24 саны-

ның  бірінші  беті  «Түркі  дүниесінің  тау  тұлғасы  құлады»  деген  та-

қырыппен ашылған. Онда «Қазақтың игі жақсылары» «Шықаң» деп 

әспеттеп,  қасиеттеген  Шыңғыс  Айтматов  дүниеден  озғанын  естіген 

мезетте ет бауыр жақыныңнан айрылғандай бөлекше күйді басымыз-

дан өткергеніміз рас... «Өкпеге қиса да өлімге қимайтын» азаматынан 

қазақ қауымы да айрылып отырған жайы бар, ендеше» деген жолдар 

бар. Ақын Ш.Сариев:

жүктеу/скачать 3,03 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: