№22. Қытан (Қарақытай) таңбасы

.

Шивээт-улаан  ескерткішінің  төменгі  бөлігінде  орналасқан  таңбалардың 

  түрдегі  белгі  Орхон  жазуларында  қытан  (қытай), 

қытай  жылнамаларында  Ци-тань  түрінде  келіп,  Көне  түрк  қағандығының 

Қиыр  Шығыстағы  тәуелді  жерлерінің  бірі  ретінде  сипатталған

323

  бұл  таңбаны 

 User, 2009, S. 159-160

317

 Golden, 2002, S. 127

 Рашид-ад-дин, 1952, С.88

319

 Васильев, 1983, C. 94

 Махмуд ал-Кāшгари, 2005, С. 93

321

 Рашид-ад-дин, 1952, С. 89

 Самашев., Базылхан, 2010, С. 149

323

 Зуев, 1960, С. 101-102; Ölmez, 2013, S. 82, 95

ҰЛЫ ДАЛА тарихы

171 

қарақытайлармен байланыстыруымыз төмендегідей дәлелдерге негізделеді: 1) 

Қытай жылнамаларында Ци-тань деп келген, 

 түрдегі таңба пішімі жағынан 

аталмыш Шивээт-улаан таңбасына өте ұқсас ( XII сурет) «Тан хуэй яода» 

 

түрде  берілген

324

Ци-тань  таңбасының  да,  дәлме-дәл  болмаса  да  аталған 

таңбалармен ұқсастығы бар: bkz. 

 -   - 

 . 

Көне  түрк  және  Ұйғыр  қағандықтары  кезеңінде  Моңғолияның  солтүстік-

шығысы  мен  Манжұрияда  саны  жағынан  көп  тайпа  ретінде  белгілі  болған 

қытайлар бұл кезеңде 8 тайпадан құралып, Си-жин (көне түркше еркін) атақты 

қағандыққа тәуелді басшылар басқарған

325

. Қытай/хытай немесе қарахытай 

атымен бастапқыда Қытайда (907-1125 жж.), кейін Орталық Азияда (1128-1213 

жж.) үлкен империя құрған бұл тайпаның басында моңғолша сөйлегені, кейін 

түрктеніп кеткендігі айтылады

326

.

жүктеу/скачать 13,38 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: