Дархан қыдырәлі ұлы дала тарихы



Pdf көрінісі
бет113/407
Дата27.04.2022
өлшемі13,38 Mb.
#32466
1   ...   109   110   111   112   113   114   115   116   ...   407
Байланысты:
udt

тау  ешкісі    бейнесімен,  ашида  (аждаһа/айдаһар) 

тайпасы таңбасы 

 

айдаһар бейнесімен, қай тайпасының таңбасы олардың 

өз  тотемі 



 

жылан  бейнесімен  байланысты.  Бірақ  басқа  бірқатар  түрк 

тайпаларының таңбаларын өзге хайуан бейнелерімен байланыстыру біршама 

қиын. 

Мұнымен  бірге,  бірнеше  тайпа  таңбасының  әрқашан  өзара  ұқсас  пішінде 



бедерленуі,  әсіресе  кейбір  тайпаның  тотемі  болған  белгілі  бір  хайуанды 

сипаттаған  бейненің  әртүрлі  пішіндерде  суреттелуі  аңғарылады.  Мысалы, 

көктүрктердің  одақтас  билеуші  тайпасы  ашиданың  рәмізі  болған  айдаһар 

түріндегі таңба мынадай әртүрлі пішіндерде жазбалардан ұшырасады: 

 - 



 -  -   - 



 (VII, XI, XVIII суреттер)

203



Басқа жағынан алғанда, кез келген бір таңбаның белгілі бір бөлігінің де бірнеше 



тайпа  үшін  негізгі  таңбаның  міндетін  атқара  алатындығы  әңгіме  тақырыбына 

айналды.  Мысалы,  Тоныкөк  бітіктасының  үстіңгі  бөлігінде  орналасқан 

 

пішінді таңба ашида тайпасын білдіріп, шындығында ол 



 

пішінді «айдаһар» 

таңбаның  басқа  бір  пішіні  немесе  оның  бір  бөлігін  танытатын  бейнесі  болып 

шығады. Ашида таңбасынан басқа Орхон бітіктастарында

 

 

пішінінде көрінетін 



201

 Базылхан, 2014, С. 198.

202

 Yatsenko, 2013, P. 10-11



203

 Қыдырәлі, Бабаяр, 2015, 31-43 б.






Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   109   110   111   112   113   114   115   116   ...   407




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет