Дархан қыдырәлі ұлы дала тарихы


Ру таңбалары 2.  Тайпалық



Pdf көрінісі
бет112/407
Дата27.04.2022
өлшемі13,38 Mb.
#32466
1   ...   108   109   110   111   112   113   114   115   ...   407
Байланысты:
udt

Ру таңбалары

2. 


Тайпалық (рулар одағы) таңбалары

3. 


Этно-саяси бірлестіктері (ел/мемлекет) таңбалары

4. 


Әулеттік (билеуші әулет) таңбалары

5. 


Отбасылық таңбалары

6. 


Билік иесінің (мемлекет билеушілері) таңбалары

200


 кездеседі. 

Мұндай  жіктелістің  пікірталасқа  ашық  болуы,  әсіресе  мемлекет,  билеуші 

әулет және билеуші таңбаларының бөлек, яғни бірдей болуы тақырыбындағы 

мәселені  тудыруын  атап  өтумен  бірге,  аты  аталған  зерттеуші  тарапынан 

айтылған бірқатар пікірлерге көзқарасымызды білдірейік. 

Таңбалардың қалыптасуы да түрлі себептерге жүгінеді:

1)  табиғи  түрде  бір  руға  тиесілі  болады.  Мұндай  таңбалар  ұзақ  замандар 

ішінде  қоғамның  мәдени  өмірімен  және  сенім  жүйесімен  байланысты  болып, 

ортаға шығады; 

2)  белгілі  бір  мақсатта  арнайы  таңдалған  немесе  белгілі  бір  адамның 

тарапынан  ұсынылған  таңбалар.  Мысалы,  саяси  одақ  (ру  одағы,  билеуші 

200


 Базылхан, 2014, С. 196-197.


ҰЛЫ ДАЛА тарихы

144 


әулет, империя) әкімшілік басқару шарасын жүзеге асырған кезде әкімшіліктегі 

бірліктерге арнайы таңбалар тағайындалды. Айталық, Шыңғыс хан өз империясын 

ұлдарына бөлек-бөлек ұлыс етіп үлестіргенде, олардың әрқайсысына әртүрлі 

таңбалар  берді.  Демек,  кей  кезде  таңбалардың  белгілі  біреудің  тарапынан 

руларға  немесе  адамдарға  берілу  дәстүрі  болған.  Алайда,  мифологиялық 

жайт  болғанына  қарамастан,  Оғыз  қаған  өз  ұлдары  мен  немерелеріне  жеке-

жеке қызмет пен таңбалар беруі туралы мәліметтердің бірқатар дереккөздерде 

сақталуы


201

бұл  дәстүрдің  тамыры  өте  ертедегі  дәуірлерге  тартатындығын 

дәлелдейді. Осылайша, Шыңғыс ханның ұлдарына түрлі таңбалар беруі қандай 

ереже мен дәстүрлерге сүйенгендігі, басқа түрк және түрк-моңғол әулеттерінде 

байқалған  осыған  ұқсас  құбылыстардың  негізінде  не  жатқандығы  болашақта 

зерттелуі керек тақырыптардың бірі. 

Көне түрктердің таңбалар жүйесі дәстүріне сәйкес, кейде таңбалар бірнеше 

бөліктен тұрады:

1) таңбаның негізгі бөлігі – «жүрек» (негізгі таңба / негізгі ру); 

2) жалғамалар – «құйрық» немесе «аяқ» (жалғамалы таңба / төмен ру)

202



3) таңбаның жанында орналасқан рәміздік нышандар (жарты ай, күн және 



сол сияқты әртүрлі молшылық пен билік рәміздері). 

Таңбалар  бастапқыда  бірнеше  шынайы  өрнектен,  мысалы,  тотем  немесе 

қасиетті жануар бейнесінен жасалады.  Мысалы, ашина тайпасының таңбасы 

киелі  жануар  саналатын 





Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   108   109   110   111   112   113   114   115   ...   407




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет