Дархан қыдырәлі ұлы дала тарихы



Pdf көрінісі
бет140/407
Дата27.04.2022
өлшемі13,38 Mb.
#32466
1   ...   136   137   138   139   140   141   142   143   ...   407
Байланысты:
udt

№13. Яғлақар таңбасы 

.

Бұл  таңба  түгелге  жуық  зерттеушілер  тарапынан  түрктердің  яғлақар 

әулетінің  таңбасы  ретінде  мойындалған

285


.  Сондықтан  Ұйғыр  қағандығының 

құрушы  әулеті  династиясы  яғлақар  әулетінің  мүшесі  Ел  Етміш  Білге  қаған 

(Баян-чұр  //Моюн-чұр)  қағанның  (747-759  жж.)  құрметіне  көтерілген  тас 

жазбаның  (Шинэ-Ус  ескерткіші)  ең  жоғарыдағы  бөлігінде 

  түріндегі  таңба 

көрініп, Шивээт-улаандағы аталған таңбамен бірдей болып тұр. Сонымен бірге 

жақында Қытайдың Сиань қаласынан табылған қытайша және көне түрк тілінде 

жазылған Ұйғыр ханзадасы Қары чұр тегіннің (795 ж.) құлпытас жазбасында да 

дәл осындай таңба орын алған (X, 1-2 сурет). Осы тас жазбада аталған тегіннің 

Яғлақар  қан  «Яғлақар  хан»  әулетінен  болғанына  ерекше  көңіл  аударылуы

286


284


 Humphrey, 2010, P. 294, 300-302

285


 Osawa 2010, P. 343; Alyılmaz, 2013, S. 32; Rybatzki, 2014, S. 127.

286


 Alyılmaz, 2013, S. 32; Rybatzki, 2014, S. 127.


ҰЛЫ ДАЛА тарихы

166 


осы таңбаның Ұйғыр қағандығының алғашқы басшы әулеті яғлақар әулеті (745-

795 жж.) үшін «хандық билік таңбасы» ретінде қолданылғанын растайды. Қытай 

жылнамаларында Ұйғыр қағандығының алғашқы басшылықтағы әулеті 药罗葛 

Yüe-luo-ge (яғлақар) түрінде тіркелуі де осы көзқарасты растайды

287


Шивээт-улаан ескерткіші тұрғызылған дәуір – Көктүрктер қағандығы кезінде 

яғлақардың  ықпалды  ру  болғаны,  аталған  ескерткіште  оларға  тән  болған 

таңбаның  қарлұқ,  сыр  (қыпшақ),  ашида  секілді  алдыңғы  қатарлы  рулардың 

таңбаларының  қасында  орын  алғанынан  да  көруге  болады.  Онсыз  да  бұл 

рудың  саяси  және  әскери  жағынан  түрк  тайпасы  болғаны,  олардың  Көктүрк 

қағандығының ыдырауынан кейін қағандық билігін қолдарына алғандығынан да 

көрінеді.





Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   136   137   138   139   140   141   142   143   ...   407




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет