Мағынасына қарай түрлері (мысал келтір)
|
1.
2.
|
Сын есім тудыратын жұрнақтар
|
|
Сын есімнің шырайлар атауы
(жасалу жолдары және мысал келтір)
|
|
Сын есімнің сөйлемдегі қызметі
|
|
І деңгей
« Алтын күз» деген тақырыпқа сын есімдерді қатыстырып мәтін құра.
Сан есім
ІІІ деңгей
Сан есім дегеніміз не?
Цифрмен жазылған сан есімдерді жазумен жазып, дара, күрделісін ажырат.
1, 12, 0, 5, 100, 1001, 525, 40, 896.
Берілген сан есімдерге сөйлем құра.
30 қазан, 10- сынып, 8 наурыз, 61- үй.
ІІ деңгей
Сан есімнің түрленуі туралы айт және мысалдар келтір.
Сан есімнің түрлері
|
1.
|
2.
|
3.
|
4.
|
5.
|
6.
|
Жұрнақтары
|
|
|
|
|
|
|
Мысалы
|
|
|
|
|
|
|
Сан есім мағыналық түрлеріне қарай нешеге бөлінеді? Қарамен жазылған сан есімдердің мағыналық түрін анықтап, құрамына қарай талда.
Жеті байлық
Әуелі байлық – денсаулық,
Екінші байлық – еркіндік.
Үшінші байлық- тіл байлық,
Төртінші байлық – қайрат –күш,
Бесінші байлық – ақ жаулық,
Алтыншы байлық – балаңыз,
Жетінші байлық – жүз саулық.
(Халық даналығы.)
І деңгей
« Менің сыныбым» тақырыбында сан есімдерді қатыстырып мәтін құрастыр.
ІІІ деңгей
Сан есімнің сын есімнен айырмашылығы неде? Мысал келтір.
Дара есімдерді бір бөлек, күрделі сан есімдерді бір бөлек жаз.
Бір, он екі, тоқсан, он бес, төрт, екі жүз елу, мың, қырық, жиырма үш.
Төмендегі сан есімдерді цифрмен жаз.
Он бес, екінші мектеп, бес, жүздей, бес- бестен, отызыншы қазан.
ІІ деңгей
Төмендегі мақал – мәтелдерді оқып түсін. Сан есім кездессе, сөйлемнің қандай мүшесі екенін және жасалу жолын айт.
Екі сегіз – он алты.
Екі жақсы ерікпес,
Екі жаман бірікпес.
Үйде бір күн ұрыс болса,
Қырық күн ырыс кетеді.
(«Ақылдың көзі» кітабынан.)
Сан есімдердің мағыналық түрлерін қатыстырып, «Математика сабағында» тақырыбына мәтін құра және сан есімдерге толық талдау жаса.
І деңгей
«Ұлық болсаң кішік бол» деген тақырыпқа өз пікіріңді жаз.
Есімдік
ІІІ деңгей
Есімдік туралы айтып, мысал келтір.
Жырдан есімдіктерді тап.
Туған ел
Туған жер қандай көркем мөлдіреген,
Желегі жермен бірге желбіреген.
Аралап күндіз – түні жүрсем - дағы,
Тыншымай ет жүрегім елжіреген.
Ыстық – ау бүлдіргенді өзендерің,
Саянда сайрап өскен өрендерің.
Мен едім соның бірі – қарыздармын,
Әлі де аз сіңірген өз еңбегін.
Қашан да қарыздармын, елім, саған,
Анамсың алыс жүрсем көп аңсаған.
Жүректің арнап ыстық махаббатын,
Туған ел, берерім көп менің саған.
(М. Ниязбеков.)
Жіктеу, сұрау, сілтеу есімдіктерін жазып, сөйлем құра.
ІІ деңгей
Кестені толтырып, есімдіктердің емлесі туралы айт.
2. Көп нүктенің орнына тиісті есімдікті қой, мағынасын аш.
а)..... елінде сұлтан болғанша, .. еліңде ұлтан бол.
ә) .... ор қазба - ... түсерсің.
б) Жақсы ... басынан көреді, жаман жолдасынан көреді.
І деңгей
«Туған жер – алтын бесігім» атты шағын шығарма жаз.
Етістік
ІІІ деңгей
Етістік туралы түсінік бер.
Өлеңді мәнерлеп оқы. Қимыл, іс- әрекетті білдіретін сөздерді тауып, оларға сұрақ қой.
Өмір заңы –дананы дана табар,
Қайдан тапсын дананы аласалар.
Абайды Мұхтар тауып, Мұхтарды Абай,
Халқын да даңқты етпек және солар.
Ұрпағын көп жаңарту ұшқыны дәл,
Қырындай көк жүзінде ұшып бұлар.
Қазақ деген бақытты ел жер бетінде,
Абай, Жамбыл, Мұхтардай үш шыңы бар.
( Ә. Дастанұлы.)
Етістіктің қанша ерекше түрі бар? Мысал келтір.
ІІ деңгей
Кестені толтыр.
Сұрақтары
|
|
Құрамына қарай
|
|
Тұлғасына қарай
|
|
Мағынасына қарай түрлері және мысал келтір
|
|
Сөйлемдегі қызметі
|
|
Сөйлемдегі етістіктерді тауып, қызметін анықта.
Қарабет болып қашқанша, қайрат көрсетіп өлген артық. (Б. Момышұлы)
Не мен жатырқаған шығармын, не сен өзгерген шығарсың.(С. Мұқанов)
І деңгей
Теледидардан көрсетілетін бағдарламалар туралы пікір жазып, ішіндегі
етістіктердің астын сыз.
ІІІ деңгей
Түсініп оқы. Көсемшелердің төмендегі жұрнақтарына мысал жаз.
ғалы, - гелі, -қалы, -келі.
Жігіттерге
Ғибрат ал жақсылықтан жақын жүріп,
Аулақ қаш жамандықтан сырттан шеттей.
Орынсыз батырлыққа арандама,
Әр істің мазмұнына көзің жетпей.
Жігіттер, мұнан ғибрат алмай болмас,
Адамға бірлік керек, болса жолдас.
Бірінің айтқанына бірі көнбей,
Істеген бәтуасыз ісің оңбас....
(М.Дулатов.)
2. Етістіктің есімдерден қандай айырмашылығы бар? Мысал келтір.
3. Төмендегі етістіктерден сөйлем құра.
Келе жатыр, сөйледі, жазда ойнап жүр, айтты.
ІІ деңгей
Көсемшенің түрленуі туралы айтып, оны мысалдармен дәлелде.
Кестені толтыр.
Достарыңызбен бөлісу: |