Дерге ескерткіш орнатуымыз керек

                

www.alashainasy.kz

3

e-mail: info@alashainasy.kz

РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ АҚПАРАТТЫҚ ГАЗЕТ

№21 (932) 

12.02.2013 жыл, 

сейсенбі

САЯСИ БЮРО

МӘСЕЛЕ 

Мемлекеттік қызметтің мәнін кетіріп жүрген жоқпыз ба?

Тәуелсіз кәсіподақтар жұмысын жандандырудың қандай жолдары бар?

Оразәлі 

СӘБДЕН, 

академик: 

Талғат 

МЕКЕБАЕВ, 

Әл-Фараби 

атындағы ҚазҰУ 

қызметкерлерінің 

«Парасат» 

кәсіподағының 

төрағасы: 

? А Л А Ш Т Ы   А Л А Ѓ Д А Т Ћ А Н   С А У А Л

А Л А Ш Т Ы   А Л А Ѓ Д А Т Ћ А Н   С А У А Л

– Дүниежүзіндегі дамыған елдердің көпшілігінде – Польшада, Францияда 

кәсіподақтардың рөлі аса жоғары. Бұл мемлекетте кәсіподақ дегеніміз халықтың 

әр саладағы электорат жағдайын жасап, демократиялық жүйесін қалыптастырып 

отыр деуге болады. Біз қазір 2050 жылы 30 елдің қатарына қосыламыз деп 

отырмыз. Ол биікті бағындыру үшін кәсіпке мән беру, өндірісті күшейту қажет. Ал 

біздің кәсіподақтарымыз жұмысшының айлығынан жарнасын алғанымен, жұ мыс 

істемейді. Мұндай жайды болдырмау үшін алдымен кәсіп иелері интел лектуалды 

һәм кәсіби күшін біріктіріп, кәсіпорынды дамытудың, жұмысшылардың жайын 

жасаудың жолдарын қарастыруы керек. Екіншіден, бізде кәсіби азамат тық-

патриоттық белсенділік жоқ. Ол аздай, көптеген қызметкер заңды, өзде рінің 

құқығын, қызмет орнының жарғысында көрсетілген міндеттерді біле бер мейді. 

Үшіншіден, Парламент «ҚР Кәсіподақтар туралы» Заңын қайта қарап, кү   шей ту 

керек. Төртіншіден, біз кәсіподақтар жұмысын жандандырғымыз келсе, «Де меу-

шілер» заңын жасап, қабылдауымыз керек. Сол заң аясында халыққа кө мек тес-

кен, ғылыми жаңалық ашқан ғалымдарға қол ұшын созған т.б демеу ші лерді 

салықтан босату қажет. Сонда ғана біздегі адами белсенділік артып, кә сіп одақтар 

демеушілермен жұмыс істеу арқылы идеяларын жүзеге асырар еді.  

– Менің ойымша, біріншіден, 1993 жылы қабылданған кәсіп-

одақ   тарға қатысты заңды қайта қарайтын уақыт жеткен секілді. 

Яғни осы заңға өзгерістер енгізіп, оған «жұмыс беруші қызметкерді 

кә сіп о дақ тың келісімімен ғана жұмыстан шығара алады» деген бап 

ен гізуіміз керек. Осының нәтижесінде кәсіподақтарға деген көз-

қарас түзеліп, жауапкершілік артар еді. Екіншіден, белгілі бір ұжым-

да еңбек дауы тумауы үшін әр ұжым өзінің ұжымдық шартын жа-

сағаны жөн. Ол шартта жұмыс беруші мен жұмыс алушы 

арасын да ғы міндеттер айқын далуы қажет. Үшіншіден, әлеуметтік 

серік тес тіктің дамуына мүм кіндік туғызу жолын қарастыру керек. 

Мыса лы, біздің универси тетте басшылық пен кәсіподақ арасында 

әлеу  меттік серіктестік орна ған. Оның айғағы ретінде 2012 жылы 

мем лекеттік бағдарлама бо йын ша 118 қызметкерімізге әр шар шы 

метрі 350 АҚШ доллары тұра тын пәтер алып бергенімізді айтуға 

бо лады. Яғни біз әлеуметтік серік тестікке қол жеткізу арқылы осын-

дай кешенді жобаларды жүзеге асыру ға мүмкіндік алып отырмыз. 

Еліміздегі кәсіподақ ұйымдары да осын 

дай дәрежеге жетсе, 

кәсіподақтар жұмысын жандандыруды жол ға қойған болар едік.   

Камал 

БҰРХАНОВ, 

ҚР Парламенті 

Мәжілісінің 

депутаты:

Бүгінде қай мемлекеттік мекеменің 

есігін ашсаңыз, алдыңыздан үстіне жей-

десін жыртылардай тырыстыра ілген, 

бұты на шалбарын желімделіп қалғандай 

жа быстыра киген, мойнына қылғына галс-

тук таққан, мұрты әлі тебіндеп те үл гер ме-

ген жас балалар атып-атып шығады. Атып 

шыққаны былай тұрсын, тап бір сол ме-

кеменің тіреуі бір өзі секілді сыздана тіл 

қат қанда, баяғы «бюрократ тарыңызбен» 

жы лап көрісесіз. Қош. Айтпағымыз бұл 

емес. Айтарымыздың ауаны – әрбір сала-

дағы мемлекеттік қызметке алынып жатқан 

жастардың сол өзі нан тауып жеп отырған 

жұмысының мән-жайын анық біл 

мей-

тіндігі хақында. Мемлекеттік қыз мет тің қа-

ді рінің қалмай бара жатқандығы хақын да. 

КРЕСЛОҒА ҚҰМАРЛЫҚ 

ҚҰМАР ОЙЫН СЕКІЛДІ

Келешекте кресло иемденудің жалғыз 

һәм төте жолы екенін жете түсінген жас та, 

кәрі де бұл күні мемлекеттік қызметке әб-

ден әуес. Бір кездері Елбасы министрліктер-

дің «көкесінің», «акасының» балаларын 

жи нап алып, кілең жастармен улап-шулап 

отырғанын ашық сынады. «Балабақша» 

деді. Оны ел-жұрт әлі күнге дейін аузынан 

суы құрып айтады. Содан кейін азды-кем 

сең қозғалды. Министрліктегі «бөбектерді» 

өңірлерге бөле бастаған-ды. Алайда 

алғашқыда қарқыны күшті бұл шаруа кейін 

саяқ сыды. Оның асқынғаны соншалық, 

қа зір әрбір мемлекеттік мекеменің өзінің 

«балабақшасы» бар. Оң-солын әлі танып 

үлгер меген бозөкпелер – мемлекеттік қыз-

мет шілер. Әрине, бәрін бірдей қаралаудан 

ау 

лақ 

пыз. Бірақ бүгінгі жағдай оның 

басым бөлігі осындай екеніне шүбә кел-

тірт пейді. Қолына дипломын ала салысы-

мен я әкімдікке, не бір кез келген мемлекет-

тік мекемеге мүйізі қарағайдай бір маман 

етіп отырғызып қою, одан соң қас пен көз-

дің арасында одан «дөкей» шенеунік жа-

сау сынды кадр саясаты қазақтың көсегесін 

көгерт пейді. 

Осындайда кешегі келмеске кеткен 

кеңес кезеңі тағы тіл ұшына оралады (көзі-

мізді ашқалы көргеніміз сол болса, кай теміз 

енді). Сол кеңестіктер кадр да 

йын 

дау 

саясатында қандай амал-тәсілдер 

қолданғанын аға буын өте жақсы біледі. 

Сол мамандарды дайындауда миына құ-

йыл ған саясаттың, ұстанымның беріктігі 

сон ша, әлі күнге сол бағыттарынан жаза 

бас пай ды. Заман қанша аударылып, төң-

керіл се де, мыңқ етпейтін мықты кадрлар. 

Өйткені олар кадрлық саясаттың барлық 

өткелдерінен өтіп, ыстық-суығына әбден 

төселген. Олар бірден бастық я бірден 

маман болып шыға келген жоқ. Кеңестік 

саясат оларды біртін-біртін әрбір салада 

пісірді. Шикілері қалып, шыныққандары 

ірік телді. Басқасын былай қойғанда, сонау 

ок тябрят кезеңінен бастап, коммунист бол-

ған ға дейін оны талай ыстық-суыққа сал ды. 

Нәтижесінде елге өлшеусіз еңбек сіңір ген 

білікті басшы, білімді мамандар шық   ты. 

Ал бүгін біз кімді «өсіріп» отырмыз? 

Ше  неунік дайындаудағы бұл күнгі «қара 

дүр 

сін» тамыр-таныстық тәсілі қазақты 

пұш паққа жеткізбейді деп қара аспанды 

төндіруіміздің төркіні тереңде. Кезінде 

еңбек және халықты әлеуметтік қорғау ми-

нистрінің орынбасары Серік Әбжәліұлының 

«жұмыс сыз жүріп босанған әйелдерге қо-

сым ша жардемақы бере алмаймыз, адам-

дар балалы болмас бұрын жағдайларын 

ойланулары тиіс» дегенін әмбе жұрт естіді. 

Депутат Розақұл Халмұрадов: «Еңбек және 

халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің 

шенеуніктері көпбалалы аналардан жұрт 

алдында кешірім сұрасын! Ақшасы бол-

маса, көп бала тумасын дейтіндердің мем-

ле кеттік қызметте жұмыс істеуіне мораль-

дық құқығы жоқ», – деп талап қойғанын 

жә 

не білеміз. Бұл – бұл ма, кішігірім 

әкімсы 

мақ 

тардың халық алдында есеп 

беру кезін де трибунаға шығып алып, мұң-

за рын айтқан елге «жалқаусыңдар, масыл-

дыққа үйреніп алғансыңдар» деп 

ұрысқанын да көргенбіз. Қазір алып жүре 

алмайтын шоқпарды беліне байлап алып, 

өзі соған сүрініп-жығылған, кейде сол 

шоқпардың астында қалып қойып жат қан 

шенеунік көп. 

Сот орындаушылары – «спецназ» емес

Алқаны өткізу дәстүрі бойынша негізгі 

баян  даманы министр Берік Имашев жасап, 

был тырғы атқарылғандар мен биылдың басты 

ба ғыт тарына тоқталған болатын. Негізгі қызметі 

Пар 

ламентке заң жобаларын ұсыну болып 

табы латын министрлік 2012 жылғы жоспарды 

толық көлемде орындапты.  Әділет министрлігі 

мемлекеттік органдармен бірлесе отырып 48 

заң жобасын Мәжіліске жолдаса, соның 12-сі 

министрліктің тікелей өзінің қарамағынан 

өткен. Сонымен қатар 62 заңға Мемлекет бас-

шы сының қолы қойылып, күшіне енсе, Парла-

мент қарауына 61 заң жобасы  түсіпті. Сондай-

ақ министр былтырғы жылы әділет 

ор   ган   дары ның  барлық  күш-әлеуеті  Президент-

тің, Үкіметтің тапсырмаларын сапалы әрі уақ-

тылы орындауға, сондай-ақ министрліктің 

2011-2015 жылдарға арналған стратегиялық 

жос парында көзделген мақсаттарға жетуге ба-

ғытталғанын атап өтті.  

Заң жобалау жұмысынан бөлек, әділеттің 

құзыретінде басқа да маңызды бағыттар 

қамтылады. Соған орай, алқа алдында Сот 

актілерін орындау басқармасының бастығы 

Арман Әпиев саланың ұңғыл-шұңғылына, ең 

бастысы, ілгеріден келе жатқан қордаланған 

проблемаларға Үкімет басшысының назарын 

аудармаққа тырысқан еді. Бақсақ, басқарма 

бас тығының жыларман халін түсінуге де бола-

тындай – атқарушылық өндіріс жүйесі кешегі 

кел меске кеткен Кеңес Одағының деңгейінен де 

төменге құлдилапты. «Сот атқарушылары мем-

лекеттік биліктің толыққанды құралы бола ал-

ма ды, – деп налиды басқарма басшысы. – Сол 

соттардан, полиция мен прокуратурадан біздің 

айырмашылығымыз қайсы? Бірақ біздің қыз-

меттік керек-жарақтан құр алақан болғаны мыз 

былай тұрсын, кез келген мемлекеттік органға 

тиесілі қарапайым атрибуттардан жұрдай бо-

лып отырғандығымыз». «Бізде жеке кеңсе де, 

мұрағат та, қарапайым ғана техника құралы да 

жоқ. Қазір мемлекеттік сот орындаушысы 

нағыз әмбебап-пақырдың өзі, бір өзі он 

адамның қызметін атқарады: кеңсе жұмысын 

да, іс жүргізуді де, бағдарламаны да, архивпен 

жұ мысты да бір өзі атқара береді», – деді ол. 

Бас қар ма басшысының айтуынша, сот орын-

дау шыларының 90 пайызы мемлекеттің қыз-

метін мемлекеттік көлікте жүріп емес, қоғамдық 

авто көлікпен жүріп атқарады. Ал мұндай «әу-

пірім мен» жүрген мемлекеттік шара қалай ман-

дысын? Ондай жағдайдан не нәтиже күтуге 

бо ла ды? Масқара мәліметтің көкесі де сонда 

жатыр. Мысалы, Алматы қаласы бойынша сот 

актілерімен өндірілуі шарт 837 млрд теңгенің 

тек  6,8 млрд теңгесі ғана қазынаға һәм заңды 

иесіне қайтыпты. Қалған миллиардтар заң бұ-

зу шы ның қаперіне де кірместен қалтасында 

жа тыр деген сөз. Ал соның ішіндегі 600 млрд 

тенге, яғни 4 млрд доллар банктерге берілмеген 

берешектер көрінеді. Бұл бүткіл республиканы 

қойып, бір ғана Алматының басындағы кеп 

екенін ескерсек, арғы жағын түсіну де қиындық 

тудырмас. Ал сот шығарған үкімді өндірудің 

қорлық екенін үдеріске бір рет қатысқан, басы-

қасында болып қайтқандар бірден байқайды. 

«Бір ұйым заң бұзса да, соттың шешімін орын-

да маса да – баратын солар, аллимент төленбей 

жат са да – баратын солар, қазір тіпті олар банк-

тен несие алып, қашып жүргендерді де іздейді, 

үйге ипотека рәсімдеп, оны орындамағандарға 

бара тын да – сол сот орындаушылары. Банктер 

мен салық комитеті несие мен салық төлемей 

жүр гендерді ойлап, еш алаң болмайды да, 

бәрін біздің мойнымызға арта салған», – деді 

Арман Әпиев. Ал актісін алдыға алып, әрбір 

үй дің есігіне барғанда сот орындаушыларын не 

күтіп тұр? Заңды орындау құлқы мен мәдение-

тінің жоқтығы былай тұрсын, тіпті соңғы кездері 

әл 

гіндей орындаушыларды көрсе қолына 

шоқпар ала жүгіретіндер бой көрсете бастаған. 

«Қазір тіпті қоғамда «қорқақтар ғана ақша-

сын береді» деген теріс пікір қалыптасқандай. 

Біздің киіп жүретін арнайы формамыз бар, 

бірақ осы сөзге бола қызметкерлеріміз сол 

киім ді де киіп жүруге намыстанады», – дейді 

Ар ман Әпиев. Сот орындаушысының әрбірі 

500 айыппұл қағазы мен 150 банк ісін тарата-

тыны тағы бар. «Осының бәрін орындау уақыт 

жағынан да, бір адамның біліктілігі жағынан да 

еш мүмкін емес. Көп қызметкер мынадай 

ауырт па  лыққа шыдамай, жұмыстан жиі кетеді», 

– деп ағынан жарылды басқарма басшысы. 

Оның жанайқайына Үкімет басшысы да баса 

на зар  аударды. 

«Берік Мәжитұлы, мен осыдан бес жыл бұ-

рын тура осы мәселені тура осы қалыпта есті-

ген мін. Бұл қалай? Бес жыл бұрын олардың 

мате риалдық-техникалық базасын жаңғырту 

мен реформалар мәселесі айтылған болатын. 

Түк өзгерусіз. Содан бері ештеңе істелмегені кө-

рі ніп-ақ тұр, тек жаңа ғимарат салынғаны бол-

ма са. Сот орындау жүйесін реформалайтын 

уақыт жетті емес пе!? Күн сайын телеарналардан 

аллимент төлете алмай жылап жатқан аналар-

ды көреміз. Орындалмаған істер қаншама. 

Ұсы ныс болса, айтсаңыздаршы, Бас прокурату-

ра, Ішкі істер министрлігімен бірлесе отырып, 

қарап шығайық. Мысалы, Францияда жап-

жақ сы тәжірибе жұмыс істейді. Ресейде сот 

орын  даушы деген атақтың өзі дардай. Неге біз 

осын дай деңгейге түстік?» – деді Үкімет басшы-

сы. «Мен материалдық-техникалық базаны 

емес, жалпы осы саланы реформалау қажеттігін 

ай тып отырмын», – деді Премьер. 

Қанат ҚАЗЫ, 

Астана

 Дайындаған Қанат БІРЛІКҰЛЫ

АЛҚА МӘЖІЛІСІ

Қазақстанның сот атқарушы жүйесін тәртіпке келтіріп, реформалау қажет. 

Кеше Әділет министрлігінің жылды қорытындылаған алқа мәжілісінде 

Үкімет басшысы Серік Ахметов осындай қатаң тапсырманы жүктеді.

МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗМЕТКЕР 

«ТЕРМИНАТОР-РОБОТТЫҢ» 

ТУЫСҚАНЫ СИЯҚТЫ

Мемлекеттік қызметтегі дәл бүгінгі 

кадр саясаты білгір мемлекеттік қызметшіні 

емес, белгілі бір бұйрықты ғана орын дай-

тын «терминатор-робот» мамандарды 

шы ғару да. Ініне су құйып, суыр суырғандай 

әре кеттер  әсте  жарылқамайды. 

Әлбетте, бұл жастардың мемлекеттік 

қызметке баруына қос қолдап көрсеткен 

қарсылық емес. Бірақ қазақ «орда бұзар 

отыз, қамал алар қырық» деп бекер айтпа-

ған. Тағы бір мысал. Қазақ жас баланың 

қо лына жетіге келгенше пышақ, қайшы 

секілді қауіпті зат тар ды бермеген. Аңдау-

сыз да жазым болады дейді. Билік те сон-

дай. Қауіпті. Не өзін, не өзгені жазым етеді. 

Кей 

де ойлайсыз: «Сонау 30-жыл 

дары 

ұлттың қаймағын қалқып алып, зия лы-

ларды қырып тастаған «шолақ белсен-

ділер» осындайлардан шықты ғой» деп. 

Бая ғының «қой асығы демегін, қолыңа 

жақ са, сақа ғой» дейтіндері некенсаяқ... 

Кеңестік кезеңдегідей оларды бірнеше 

қай тара қайнататын саяси мәні зор «қазан-

дар» жоқ. Әттең, қажет-ақ. Әйтпесе екі 

ОЙ-КӨКПАР

Басы 1-бетте

Құрамына ірі кәсіпкерлерді тартпайынша, партиялар 

арасындағы бәсекеге қозғау сала аламыз ба?

– Меніңше, кәсіподақтардың аяқ-қолын шідерлеп бай лап 

қойған ешкім жоқ. Сондықтан да кәсіподақтардың жұмысын 

жандан дыру үшін Үкімет, жұмыс беруші және кәсіподақ біріге 

отырып, жұмыс жүргізуі керек. Бірақ бүгінгі кәсіподақтарды 

кеңестік кезеңдегі кәсіподақтармен салыс тыр мауымыз керек. Ол 

кезде кәсіподақтар тікелей партияның меңзеуімен жұмыс істейтін. 

Менің ойымша, бүгінгі кәсіподақтар заманға сай болуы қажет. 

Бір мысал айтайын. Біз жақында өңірлерді аралап келдік. Сол 

сапар барысында Алматы қаласындағы құры лыс нысандарында 

90 пайыз өзге елдің азаматтары жұмыс істеп жатқанын ес тідік. 

Біздің азаматтар жалақы аз деп жұмыс істе мей тін көрінеді. 

Мұндай мә селені болдырмау үшін кәсіподақтар сол нысан дар-

дағы жалақының азды ғын көтеруі керек қой. Тура осы мәселені 

қалалық әкімшілік, кәсіподақ ұйым дарының төрағалары, құры-

лыс компанияларының басшылары бірігіп шеш се, кәсіподақ тар-

дың беделі көтерілер еді. Мұны айтып отырған себе бім, кәсіп-

одақ тар жұмысын жандандырудың төте жолын сол кәсіподақтар 

өз дері табуы, сол бағытта жасауы қажет.    

жүктеу/скачать 10,74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: