Ғылым субъектісі-бұл ғылыммен айналысатын, ғылым объектісін, бағыттарын анықтайтын және осы объект туралы білім жиынтығын құратын адамдар (ғалымдар) ғылым пәні. Олар рухани құндылықтарды ашылулар, өнертабыстар, ғылыми теориялар, тұжырымдамалар түрінде жасайды. Ғылым субъектісі тек ғалымдар ғана емес, сонымен қатар ғалымдар бірлестіктері, ұйымдар (Қазақстан Ғылым академиясы), халықаралық ұйымдар (Нобель сыйлығын тағайындау комитеті) деп аталады.
3. Ғылымның функциялары
Ғылым маңызды әлеуметтік функцияларды орындайды.
Мәдени-дүниетанымдық функция: ғылым адамға әлем туралы білім береді, оларды жүйелеуге көмектеседі және дүниетанымды мәдениеттің ажырамас бөлігі ретінде қалыптастырады.
Танымдық-түсіндірме функциясы: ғылыми қызмет барысында адам әлемдегі құбылыстар мен процестердің мәнін түсінеді, оның құрылымын түсіндіреді, табиғат пен қоғамның даму заңдылықтарын ашады.
Өндірістік функция: ғылымның жетістіктері адамның қызметін, өндірістік процестерді үздіксіз жетілдіруге ықпал етеді.
Болжамдық функция: қоршаған әлемдегі себеп-салдарлық байланыстарды анықтай отырып, ғылым оқиғалардың болашағы мен ықтимал салдарын болжауға, жағымсыз және қауіпті тенденцияларды анықтауға мүмкіндік береді.
Әлеуметтік-трансформациялық функция: ғылым қоғамның дамуына тікелей қатысады.
Дамуы барысында ғылым идеялар мен тұжырымдамалардың басым жүйесінде — парадигмалардың ауысуында революциялық өзгерістерге ұшырайды.
Парадигма-жалпыға бірдей танылатын және ғылыми қызметтің бағытын анықтайтын ғылыми жетістіктердің, теориялар мен ұғымдардың жиынтығы.
4.Ғылым классификациясы
Белгілі бір критерийлер негізінде ғылымдарды жіктеудің әртүрлі тәсілдері бар. Таным объектісі мен әдістері бойынша:
табиғатты және оның заңдарын зерттейтін жаратылыстану ғылымдары (физика, химия, география, геология, астрономия, топырақтану, экология, генетика);
сандарды, сандық қатынастарды және заңдылықтарды зерттейтін нақты ғылымдар (математика, информатика);
механизмдерді зерттейтін техникалық ғылымдар (механика, баллистика, машина жасау, робототехника, радиоэлектроника);
адам өмірінің әлеуметтік саласын зерттейтін әлеуметтік ғылымдар (философия, тарих, әлеуметтану, саясаттану, заңтану, экономика, антропология, мәдениеттану, этнография);
адам мен қоғамның рухани өмірін зерттейтін гуманитарлық ғылымдар (өнер, этика, психология).
Бұл жіктеу шартты: көптеген ғылымдарды жатқызуға болады адам білімінің бірнеше салаларына (психология – әлеуметтік немесе Гуманитарлық ғылымдар, физика – дәл, техникалық немесе табиғи және т.б.). Сонымен қатар, соңғы онжылдықтарда ғылыми қызмет саласында пәнаралық интеграция процестері жүруде: танымның әртүрлі салаларының қиылысында жаңа ғылымдар пайда болды.
Танымдық және іс жүзінде тиімді функциялардың арақатынасы бойынша:
1. фундаментальды (іргелі) ғылымдар (танымның теориялық деңгейі, құбылыстардың мәнін түсіну);
2. қолданбалы ғылымдар (ғылыми таным нәтижелерін практикада, өндірісте және әлеуметтік-түрлендіруші қызметте қолдану).
Достарыңызбен бөлісу: |