РНҚ ... Ц У Г Ц Ц У А А Г У Ц ... . ААА ... поли А (+РНҚ)
Кері транскрипция (Кері транскриптаза)
... Г А Ц Г Г А Т Т Ц А Г ... 5´
кДНҚ ....ТТТ... олиго dT (–ДНҚ)
Комплементарлы ДНҚ 3´ ДНҚ полимераза
... Г А Ц Г Г А Т Т Ц А Г ...
... ААА ... (–ДНҚ)
к ... Ц Т Г Ц Ц Т А А Г Т Ц ...
ДНҚ
(+ДНҚ) Нуклеаза S1
... Г А Ц Г Г А Т Т Ц А Г ... 3´ 5´ Қос тізбекті қ ... Ц Т Г Ц Ц Т А А Г Т Ц ... т-кДНҚ комплементарлы ДНҚ 5´ 3´
8-сурет.Ретровирус генінің жұмысы.
3. Эукариот геномының ерекшеліктері
ХХ ғ. 70-жылдары эукариот ДНҚ-сының едәуiр бөлiгiнiң коделеу функциясы жоқ екенi айқын болды. Сөйтiп С-парадокс пайда болды. Бұл парадокстың басты себебi – барлық эукариоттардағы ДНҚ-ның артықшылығы.
Геномның нуклеотид жұптары арқылы көрсетiлген мөлшерiн бiр генге сай келетiн нуклеотид сандарына бөлiп, адамның ген санын анықтауға болады. Әдетте, нәруыздың толық молекуласы орта есеппен 300-ден артық амин қышқылынан құралған болса, онда бiр генге шамамен 1000 нуклеотид келедi (300·3) деп есептелiнедi. Ондай болса адам генiнiң саны 3,5 млн 3,5 млрд/1000 болуы керек едi. Тiптi геннiң орта өлшемi 10 000 н.ж. тең болғанының өзiнде шын мәнiнде барлық белгiлi гендердiң аумағынан асып түседi, олардың гендер саны 300 мыңнан кем болмауы керек. Бұл мүмкiн емес, мысалы сүтқоректiлердiң гендер саны анық болмаса да, оның саны жүздеген мың емес, ондаған мыңмен есептелiнедi. Сүтқоректiлер, оның iшiнде адам генiнiң саны 70 мыңнан аспайды. Прокариоттарғаколинеарлық принцип сай келедi: ген нуклеотидтерiнiң тiзбектелуi нәруыздың амин қышқылдарының тiзбектелiп орналасуына дәл келедi (7-сурет). Басқаша айтқанда геннiң копиясын көшiрiп алған иРНҚ-ның триплеттерi өзiнiң өнiмiне толық сәйкес келедi. Эукариот геномының қызметiнде колинеарлы емес принцип (9 және 10-сурет) байқалады.
Эукариот геномы ДНҚ тiзбегiнiң екi типiнен – экзон және интрондардан құралған. Экзон дегенiмiз нәруыздың амин қышқылдар тiзбегi туралы ДНҚ-ның информациялық бөлiгi. Интрон – ДНҚ-ның генетикалық информация жоқ бөлiгi. Яғни эукариот геномының құрылысы үзiлмелi: әдеттегi гендер (экзондар) интрондармен бөлiнген.
Үлгі есеп: Эукариот геномының бөлігіндегі екі экзон үш интронмен шектелген. Берілгені: ... Г Т Ц А А Т Г Ц Г ... ... Ц Т А Г ... ... Т Т Т Т Т Т Г Ц ... ... Т Ц Г А А ... ... Т Т А Т Г Ц ...Ген жұмысының үлгісін бейнелеу керек. Эукариот генінің үлгі есепте берілген бөлігіндегі ген қызыметі 10-суретте көрсетілген. Оның нәтижесін талдайтын болсақ мынадай қорытындыларға келуге болады
