Дәріс №14 тақырыбы: Асқорыту жүйесінің бөліктері. Асқорыту түтігінің құрылысы. Тістің құрылысы. Сүт тістер және тұрақты тістер. Тілдің қызметі мен құрылысы. Пирогов-Вальдейер лимфоидты сақинасы Ішкі ағзалар
жүктеу/скачать 152,77 Kb.
|
| Құрылысы. Айырша без қапшықпен жабылған, одан бездің ішіне қалқалар шығып, оны үлестерге бөледі. Әр кішкене үлесше қыртыс және милы заттан тұрады. Қыртыс заты эпителий жасушаларынан тұрады, оның ілмектерінде айырша бездің лимфоциттері бар. Ал милы затында эпителий жасушалары жалпақтанып және мүйізденіп, айырша без денешіктерін түзеді. Лимфоциттер қан тамырларымен келетін қанның дің (бастапқы) жасушаларынан дамиды.
Қызметі. Лимфоциттер (Т) айырша безде түрлі зақымдану салдарынан организмге бөгде болып кететін жасушаларға қарсы қорғаныс реакциясын іске асырады. Айырша безі қызметінің ерте жоғалуынан иммундық жүйе қызметі әлсірейді. Үлесшелердің эпителий жасушалары лимфоциттердің бездің өзінде өзгеруін реттейтін гормон жасап шығарады. Кейде толысқан жаста айырша без бен басқа да лимфа ағзаларының патологиясына байланысты иммундық үрдістердің ерекше бұзылуы байқалады, бұл операция кезінде наркоз бергенде кенеттен өліп кетудің себебі болуы мүмкін. Айырша без – иммундық жүйенің орталық ағзасы. ДӘРІС №40 ТАҚЫРЫБЫ: Сезім ағзалары жалпы сипаттамасы.Көз алмасы.Көз алмасының қабықтары және ішкі ядросы.Көздің қосалқы ағзалары.Көз жасының аппараты. Жарық анализаторының өткізгіш жолдары.Сыртқы,ортаңғы және ішкі құлақтың құрылыстары.Дыбыс сезу және тепе-теңдік ағзалары өткізгіш жолдары Сезім ағзалары немесе анализаторлар деп нерв жүйесінің сыртқы ортадан, сондай – ақ дененің өз ағзаларынан тітіркенулер алатын және бұл тітіркенулерді сезімдер түрінде қабылдайтын ағзаларын айтады. Сезімдік таным үрдісі адамда 6 өзек бойынша іске асырылады: жанасу, есту, көру, дәм сезу, иіс сезу, жердің тарту күшін сезу. Осы мүшелер адамға оны қоршаған ортадағы дүние туралы жан – жақты мәлімет береді. Ол мәлімет адам санасында субъективті образдар, сезімдер, түйсіктер және жадындағы түсініктер түрінде бейнеленеді. Біз түрлі тітіркенулердің әсерінен болатын нерв қозуларын түрлі түйсіктер түрінде қабылдаймыз. Түйсік дегеніміз – сезім ағзасына әсер ету нәтижесінде сыртқы дүние заттары мен құбылыстарының адам санасында бейнеленуі (В.И.Ленин). Сезім мүшелері - мидың құралдары (Ф.Энгельс). Мәселен, жарық энергиясы көздің торлы қабатына әсер етіп, нерв импульстарында пайда болып, олар нерв жүйесі арқылы беріліп, санамызда көру сезімін тудырады. И. П. Павлов бойынша әр анализатор 3 бөліктен тұрады: 1) рецептор - тітіркенуді нервтік үрдіске айналдырушы (трансформатор), 2) кондуктор - нерв қозуын өткізуші, 3) анализатордың қыртыстық шеті. Сол жерде қозу сезім түрінде қабылданады. Сезімдердің 2 тобы бар: 1) Қоршаған сыртқы материялық дүниенің заттары мен құбылыстарын бейнелейтін сезімдер; 2) Дененің жеке бөліктерінің қозғалыстары мен ішкі мүшелерінің жағдайын бейнелейтін сезімдер: қозғалыс сезімдері, дененің тепе – теңдігі, мүшелерді сезу. Осыған байланысты барлық сезім мүшелері 2 топқа бөлінеді: 1.Нерв импульсын экстероцептивті алаңнан алатын сыртқы сезім мүшелері – экстероцепторлар. Олар алтау: жердің тартуын сезу (гравитация ), тері арқылы сезу мүшелері, есту, көру, дәм сезу, иіс сезу мүшелері. 2.Ішкі сезім мүшелері: а) проприоцептивті алаңнан импульстар алатын (бұлшық ет – буын сезімі, ол жердің тарту сезімімен тығыз байланысты) – проприоцепторлар, ә) интероцептивті алаңнан (ішкі мүшелер мен тамырлардан) нерв импульсін қабылдайтын мүшелер - интероцепторлар. Сезім мүшелерін 2 топқа бөлумен қатар И.П.Павлов тағы да 2 сигналдық жүйеге бөледі:
жүктеу/скачать 152,77 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|