Иіс және дәм сезу мүшелері
Иіс сезу ағзасы, organum olfactus, сезімтал иіс сезу жасушаларынан тұрады. Мұрын қуысы иіс сезу ағзасы ғана емес, сонымен бірге жоғарғы тыныс жолы болып табылады, иісі бар заттар ауамен бірге мұрын қуысына келіп, иіс сезу ағзасының арнаулы сезімтал элементтерін тітіркендіреді.
Бұл сезімтал элементтер, иіс сезу нейросенсорлық жасушалары мұрынның шырышты қабығында, жоғарғы мұрын қалқаны мен мұрын қалқасының қарсы жатқан бөлігінде орналасқан иіс сезу жолының І - ші нейрондарын түзеді, олардың аксондары иіс сезу нервтері құрамында торлы сүйектің тесіктері арқылы иіс сезу буылтығына өтіп, сол жердегі иіс сезу шумақтарында аяқталады. Осы жерде екінші нейрондар (митралды жасушалар) басталады, олардың аксондары иіс сезу жолы құрамында жүріп, иіс сезу жолы сұр затының жасушалары – иіс сезу үшбұрышы, алдыңғы тесіктелген зат және мөлдір қалқада аяқталады.Талшықтардың көп бөлігі иіс сезу анализаторының қыртыстық шеті орналасқан гиппокамп жанындағы қатпардың қыртысындағы ілмекке келеді.
Тұтас организмдегі барлық сезім ағзалары, әсіресе ми қыртысы аймағында өзара байланысты, ол жерде барлық анализаторлардың қыртыстық шеттері ассоциативті жолдармен қосылған. Осының арқасында сезім мүшелері өзара байланысып, бір- біріне әсер етеді, сонымен бірге бір анализатор жұмыс істемей қалғанда басқа анализатор оның қызметін атқаратындай болып дамиды.
Достарыңызбен бөлісу: |
