Дәріс 2 Ғылыми зерттеулердің әдіснамасы мен әдістемесі Жоспар
жүктеу/скачать 37,4 Kb.
|
лекция 2
|
Дәріс 2 Ғылыми зерттеулердің әдіснамасы мен әдістемесі Жоспар: 1. Ғылыми зерттеу әдісі, әдістемесі және әдіснамасы туралы түсінік 2. Жалпы ғылыми зерттеу әдістері 3. Эмпирикалық зерттеу деңгейінің әдістері 4. Зерттеудің теориялық деңгейінің әдістері 5. Ғылыми зерттеудің сандық және сапалық әдістері 6. Кітапханалық-ақпараттық және құжаттамалық қызмет саласындағы арнайы (жеке ғылыми) зерттеу әдістері 1. Ғылыми зерттеу әдісі, әдістемесі және әдіснамасы туралы түсінік Ғылыми зерттеуді ұйымдастыру және жүргізу ғылыми әдіснамаға сүйенбей, тиісті әдістерді пайдаланбай мүмкін емес. Ғылыми зерттеудің әдіснамалық негізін құра отырып, негізгі ұғымдарды (әдіс, әдістеме, әдістеме және т.б.) нақтылау қажет. 1) әдіс зерттеудің әртүрлі әдістерін қамтитын пән туралы білім жүйесін зерттеудің, құрудың және негіздеудің нақты әдісі ретінде түсініледі. Тағы бір анықтама берілуі мүмкін: зерттеу әдісі - бұл зерттеу тақырыбының сипаттамаларына, шешілетін міндеттердің мақсаты мен сипатына сәйкес келетін белгілі бір тұжырымдамалық аппарат пен ережелерге негізделген зерттеу әдісі. Бұрын зерттелген құбылыстар, процестер, заңдылықтар басқа құбылыстар мен процестерді кейіннен зерттеу үшін үлгілер, модельдер ретінде қызмет етеді. Сондықтан ғылыми зерттеулерде нәтиже ғана емес, сонымен бірге оған апаратын жол, таным әдісі, қорытындыға әкелетін тұжырымдар тізбегі де маңызды. 2) әдістеме - алдын ала анықталған нәтижеге әкелетін практикалық қызмет амалдарының тіркелген жиынтығы; әдісті нақтылау, оны нұсқаулыққа, алгоритмге жеткізу, жұмыс істеу тәсілін нақты сипаттау. 3) әдістеме ғылыми зерттеудің негізгі принциптері, әдістері, әдістері, әдістері мен құралдары жүйесі деп аталады. Ғылыми зерттеу әдіснамасы жұмыстың тиімді әдістерін, ережелер мен логикалық қорытындыларды қолдана отырып, ғылыми қызметті дұрыс ұйымдастыра білуді қамтиды. 4) әдіснамалық тәсіл - жалпы негізі бар әдістер тобы. 5) әдіснамалық принцип - әдіснамалық парадигманың негіз қалаушы ережесі, ережесі, Нормативтік координаты. 6) әдіснамалық парадигма - белгілі бір уақыт кезеңінде қалыптасқан ғылыми дәстүр шеңберінде ғылыми қоғамдастықта қабылданған іргелі ғылыми ұстанымдардың, қағидаттар мен негізгі әдіснамалық тәсілдердің жиынтығы. Ғылым мен ғылыми шығармашылықтың сабақтастығын қамтамасыз етеді. Ғылыми таным әдістерінің көптеген түрлері бар. Зерттеу үшін қандай әдістерді қолдану керектігін ғалым өзінің тәжірибесі мен бұрынғы және әріптестерінің тәжірибесіне сүйене отырып анықтайды. Бірақ қажетті әдістерді анықтаудың шешуші критерийі зерттеу пәні болып табылады. Әдістердің түрлері: * қоғамдастық дәрежелері (жалпы ғылыми және арнайы немесе жеке ғылыми); * абстракция деңгейі (эмпирикалық және теориялық); * орындалатын функциялардың сипаты (сандық және сапалық). Ғылыми зерттеу әдістерінің негізгі топтарына сипаттама береміз 2. Жалпы ғылыми зерттеу әдістері Жалпы ғылыми зерттеу әдістері ғылыми ойлаудың индукция, шегеру, талдау, синтез, абстракция, идеализация, нақтылау, ұқсастық, салыстыру, сәйкестендіру, жалпылау, экстраполяция және т. б. сияқты жалпы принциптеріне негізделген. Индукция-белгілі бір фактілерді жалпылау логикасына негізделген ойлау операциясы; "жеке адамнан жалпыға" қорытынды, пайымдау; фактілерден кейбір жалпы гипотезаға қорытынды жасау. Дедукция-жалпы заңдылықтардан жеке фактілерге ("жалпыдан жекеге") ойлауды дамытуды көздейтін ақыл-ой операциясы. Талдау-бұл зерттеу процесі немесе құбылыс олардың арнайы және терең тәуелсіз зерттеуі үшін компоненттерге бөлінетін ойлау операциясын қамтитын теориялық зерттеу әдісі. Синтез-бұл анықталған элементтер мен фактілерден тұтас көрініс қалпына келтірілетін ақыл-ой операциясы. Абстракция-белгілі бір мәселені шешу кезінде зерттеушіні қызықтыратын басқа белгілерді бөлектеу кезінде объектінің бірқатар маңызды емес белгілерінен (қасиеттерінен, байланыстарынан) психикалық алаңдаушылық. Идеализация-абстракцияның бір түрі. Идеализация нәтижесінде пайда болған ұғымдар іс жүзінде белгілі бір түрде болмайды, тек жақын аналогтары (бейнелері) бар деп ойлайды. Нақтылау-абстракцияға қарсы процесс тұтас, өзара байланысты, көпжақты объектіні табуды қамтиды. Ұқсастық-кез-келген қасиеттердегі, белгілердегі немесе қатынастардағы әртүрлі заттардың, құбылыстардың немесе ұғымдардың ұқсастығы, ұқсастығы. Салыстыру-жалпы және ерекше ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтау үшін объектілерді салыстыруды көздейтін әдіс. Сәйкестендіру-зерттелетін объектіні қандай-да бір үлгімен, моделімен, архетипімен сәйкестендіру. Жалпылау маңызды ақыл-ой операцияларының бірі болып табылады, нәтижесінде объектілердің салыстырмалы түрде тұрақты қасиеттері және олардың қатынастары ерекшеленеді және бекітіледі. Экстраполяция-бір салада анықталған тенденциялар мен заңдылықтардың басқа салаға таралуы. жүктеу/скачать 37,4 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|