5. Деректерді жинаудың эмпирикалық әдістері: бақылау, сауалнама, портфолио, фокус-топтар және т.б. Деректерді жинау сынып пен мектептің нақты жағдайын жақсырақ түсінуге бағытталған зерттеу қызметінің басымдықтарын анықтаудағы маңызды қадам болып табылады.
Қазіргі уақытта деректерді жинаудың ең кең таралған әдістері:
• Сынып журналдарынан алынған ақпарат.
• Сауалнама.
• Жеке істерді зерттеу.
• Жиналыстардың, конференциялардың хаттамалары.
• Сауалнама.
• Бейне жазу.
• Оқушылардың үлгерімі мен сабаққа қатысуы туралы есеп беру.
• Өзін-өзі бағалау.
• Сұхбат алу.
• Жобалар, спектакльдер.
• Портфолио.
• Әртүрлі жағдайларды зерттеу.
• Оқушылар жұмысының үлгілері.
• Аудио жазбалар.
• Фотосуреттер.
• Ескертпелер.
• Фокус-топтың материалдары.
• Бақылау.
ӘРЕКЕТТЕГІ ЗЕРТТЕУ КЕЗЕҢДЕРІ
Іс-әрекетті зерттеудің әртүрлілігіне қарамастан, оның барлық түрлерге тән ортақ элементтері бар, олардың сипаттамалары Уолтерс-Адамстың (2006) жұмысына арналған, атап айтқанда:
• Іс-әрекетті зерттеуді өз тәжірибесін түсініп, жетілдіргісі келетін мұғалімдер жүргізеді, бұл зерттеуге тұлғалық сипат береді және білім беру тәжірибесі жүзеге асырылатын жағдайларды тануға немесе сыни тұрғыдан қарауға ықпал етеді. Бұл тұрғыда зерттеу іргелі сипатқа ие емес.
• Іс-әрекетті зерттеу оны «іс-әрекет-рефлексия» циклі ретінде қабылдауға мүмкіндік беретін жоспарлау, жүзеге асыру және аяқталғаннан кейін рефлексия кезеңдерінің бірізділігін қамтиды.
• Іс-әрекетті зерттеу тәжірибе туралы деректерді жинауды қамтиды.
• Іс-әрекетті зерттеу – тәжірибеде жоспарланған және енгізілген өзгерістердің тиімділігін көруге тырысатын мұғалімдерге тән.
• Іс-әрекетті зерттеу жүйелі және ғылыми көзқарас принциптерін ұстанады. Іс-әрекетті зерттеу арқылы білімді талдау және құру тәжірибешіге тиесілі (Уолтерс-Адамс, 2006):
• Тексеру тізімдері. Әрбір зерттеу мәселесінің ерекшелігі мәліметтерді жинаудың ең қолайлы әдісін анықтауды талап етеді.
Мәліметтерді жинаудың адекватты әдісі зерттеу тақырыбын нақтылауға және оны шешудің бағыттарын анықтауға мүмкіндік береді. Деректерді сынып, мектеп, жыныс, үлгерім деңгейі және т.б. бойынша жүйелеуге болады. Зерттеу тақырыбын нақтылауға көмектесетін әрекеттер:
• Деректер көздерінің зерттеу пәнімен байланысы.
- Дереккөздердің максималды санынан деректерді жинау.
- Журнал жүргізу күнін, уақытын көрсететін деректер және деректермен бірге жиналған ақпарат.
- Деректерді тақырып, негізгі мәселе немесе тақырып бойынша ұйымдастырыңыз
Сауалнама және сауалнама
Сауалнамалар мен сауалнамалар бір уақытта көптеген респонденттерді тартуға мүмкіндік беретін деректерді жинаудың тиімді құралы болып табылады. Сауалнама немесе сауалнама жүргізу кезінде келесі ұсыныстарды орындау қажет:
- Сұрақтар зерттеу пәнінің ауқымында болуы керек.
- Рәсімдер кемінде үш-бес респондентпен жүргізіледі.
- Процедуралар алдында зерттеу пәні туралы шолу ақпараты, сауалнаманың немесе сауалнаманың мақсатын түсіндіру және алынған мәліметтерді одан әрі пайдалану жолы көрсетіледі.
- Әртүрлі сұрақ пішімдері сәйкесінше деректердің әртүрлі түрлерін қамтамасыз етеді. o Деректерді өңдеу және талдау кезінде компьютерді пайдаланған жөн. (Альберта мұғалімдер қауымдастығы, 2000).
Сұхбат алу
Интервью – респонденттер мен зерттеуші арасындағы мақсатты әңгіме. Әңгімелесуді өткізу үшін: o жоспар құру және зерттеу тақырыбына тікелей қатысты сұрақтар тізбегін құрастыру; o зерттеу процесіне кірмейтін үш немесе бес субъектіден тесттік сұхбат сұрақтары; o респонденттермен байланыс орнатуға уақыт бөлу; o Аяқтағаннан кейін сұхбат жазбасын қарап шығыңыз (қатысушылардың рұқсатымен). (Альберта мұғалімдер қауымдастығы, 2000)