Дәріс атауы және тезистері Сағат көлемі
Жуалар (луковые — Alliaceae) және iнжугүлдер (ландышевые — Convallariaceae) тұқымдастары
| Жуалар (луковые — Alliaceae) және iнжугүлдер (ландышевые — Convallariaceae) тұқымдастары
Жуалар тұқымдасының жалпы сипаттамасы. Жуалар тұқымдасында 32 туыс, 750 түр бар. Олар Австралиядан басқа құрлықтардың барлығында кездедi. Түрлерiнiң басым көпшiлiгi солтүстiк ендiктiң қоңыржай климатты аймақтарында өседi. Жуалар тұқымдасының түрлерi алуан түрлi және биiк тау белдеулерiнен бастап теңiз жағалауларына дейiн өседi. Қазақстанда жуа (лук — Allium) деп аталынатын бiр ғана туыс кездеседi. Онда 109 түр бар. Екi түрлi жапырағы болады: түтiк тәрiздi және жалпақ жапырақты. Гүлшоғыры жай шатыр. Ашылмаған гүлшоғырын ақ түстi, жұқа жарғақ жамылғы жауып тұрады. Кейде гүлшоғырынан ұсақ пиязшықтарды- өнiм бүршiктерiн көремiз. Гүлiнiң құрылысы қарапайым. Қос жынысты, дұрыс гүл. Гүл серiгi қарапайым ол тек 3-тен екi шеңбер түзiп орналасқан 6 күлте жапырақшадан тұрады. Аталықтарының да саны 6, олар да 3-тен екi шеңбер түзiп орналасады. Бiр- бiрiмен бiрiккен 3 аналығы болады, жемiсi үшбұрышты қауашақ. Жуа гүлiнiң формуласы: *♂♀ К3+3 А3+3 Ж(3) Тұқымдастың басты өкiлiнiң бiрi қатпарлы жуа. Қатпарлы жуаның (лук репчатый — Allium cepa) жапырағы түтiк тәрiздi. Гүл жаратын (шығаратын) сабағын гүлсидам дейдi. Жуаның ащы иiсiнiң болуы оның құрамында эфир майының барлығын көрсетедi (концентрациясы 0,03-0,5%). Одан басқа жуаның құрамында қант (5%-ға дейiн), витаминдер В,С фитонцидтер кездеседi. Бұл түрдiң көптеген сорттары бар, бiрақ жабайы түрi белгiсiз. Сарымсақтың(лук чеснок – Allium sativum) жапырағы жалпақ, пиязшығы көптеген ұсақ пизшықтардан тұрады. Гүл шоғыры шатыр тәрiздi. Ашылмаған жас шатыршаны ақ түстi жарғақ жамылғы жауып тұрады. Мұндай жамылғының бiр ұшы үшкiр болады. Пиязшықтары және өнiм бүршiктерi арқылы вегетативтiк жолмен көбейедi, құрамында сарымсақ майы болады. Жуалар тұқымдасына жататын өсiмдiктер сонымен бiрге тұқымдары арқылы көбейедi. Сарымсақты Қазақстанда көптеп отырғызады. Порей жуасын (лук порей – Allium porrum) жапырақтары мен сабақтарынын жеуге келетiн түп жағы үшiн отырғызады. Домалақ сарымсақ кей жағдайда күресуге бой бермейтiн арам шөп болып өседi. Тұқымдасқа жуадан басқа да туыстар жатады. Бiрақ олардың ешқайсысы Қазақстанда өспейдi. Жуалар тұқымдасының көптеген өкiлдерi тамаша гүлдейтiн сәндiк өсiмдiктер. Оларды көкөнiстiк өсiмдiк ретiнде тамаққа пайдаланады. Сонымен бiрге жуалар мен сарымсақтар дәрiлiк өсiмдiктер. Дәріске ағымдық, аралық, қорытынды бақылау бойынша тест тапсырмалары және сұрақтар Даражарнақтылар класының морфологиялық белгілері Лалагүлділер қатарының өкілдеріне тән систематикалық ерекшеліктер Астықгүлділер немесе Қоңырбастар қатарының өкілдеріне тән морфологиялық, систематикалық белгілер .1 Жемісі дән тұқымдас A) Күрделігүлділер B) Орхидалар C)& Астықтар D) Қарағайлар E) Лалагүлділер 2 Сұлының гүл шоғыры: A) Сыпыртқы B)& Масақ C) Күрделі масақ D) Сыпыртқы, күрделі масақ E) Саусақ салалы 3. Жүгері жататын өсімдік: A) Жоғарғы B) Төменгі C)& Бірүйлі D) Екіүйлі E) Жартылай жоғары 4. Астықтұқымдастар латын тілінде: A) Cnenopodiaceae B)& Poaceae C) Brassicaceae D) Rosaceae E) Solanaceae 5. Бамбук жататын тұқымдас A) Қияқтар B) Пальмалар C)& Астықтар D) Елекшөптер E) Қазтамақтар |
|
|
.
жүктеу/скачать 133,25 Kb.
Достарыңызбен бөлісу:
