Дәріс 12. Іскери орта Кәсіпкерлік ортаның түсінігі мен мәні және оның ерекшеліктері
Сыртқы кәсіпкерлік орта
Ішкі кәсіпкерлік орта
Кәсіпорын өндірістік бірліктің негізгісі.
Кәсіпорындардың ұйымдық-құқықтық түрлері
Кәсіпкерлік ортаның түсінігі мен мәні және оның ерекшеліктері
Кәсіпкерлік орта дегеніміз-кәсіпкерлік қызметке әсер ететін және оларды жою немесе бейімдеу үшін басқарушылық шешімдер қабылдауды қажет ететін жағдайлар мен факторлардың жиынтығы, яғни бұл кәсіпкерлерге өз мақсаттарын жүзеге асыруда жетістікке жетуге мүмкіндік беретін объективті және субъективті факторлардың біріктірілген жиынтығы. Іскерлік орта елдің әлеуметтік дамуының негізі болып табылады және іскер адамдардың ықтимал әрекеттерінің мазмұны мен бағытын анықтайды. Қоғамның міндеті кәсіпкерлер үшін қолайлы іскерлік орта құру болып табылады. Қоғам материалдық және рухани мағынада неғұрлым жоғары болса, экономикалық процесс соғұрлым тиімді болады. Экономикалық процестің әсері қазірдің өзінде жұмыс істеп тұрған кәсіпкерлердің саны мен сапасына, сондай-ақ қызметтің осы түріне дайын адамдарға байланысты.
Жұмыс істеп тұрған кәсіпкерлердің сапасы және бұл процеске жаңа кәсіпкерлерді тарту, мемлекет қоғамдық өмірдің осы саласы үшін белгілейтін ойын ережелеріне байланысты. Демек, кәсіпкерлер процесі бойынша мемлекет қазірдің өзінде жұмыс істеп жатқан және экономикалық қызметке кіруге дайын болатын мүдделерге, тілектер мен ұмтылыстарға барынша сәйкес келетін ойын ережелерін орнатқан дұрыс.
Кәсіпкерліктің сыртқы ортасы
Кәсіпкерлік орта- кәсіпкерлердің өздеріне тәуелсіз сыртқы ортаға және кәсіпкерлердің өздері тікелей қалыптастыратын ішкі ортаға бөлінеді. Кәсіпкерліктің сыртқы ортасы күрделі көп қырлы фирма ретінде өзара байланысты элементтердің кең ауқымын қамтитын, білім- кәсіпкерлік қызмет субъектісі ретінде, сондай-ақ өзара процестер жұмыс істейтін және дамитын өзіндік кеңістік, кәсіпкерлік қызметті шектейтін немесе белсендіретін факторлар болып табылады.
Микроорта ғана емес, бастан біраз әсері жағынан белгілі бір кәсіпкерлік ұйым және оның нарықтағы мінез-құлқына барабар жауап береді, сонымен қатар кәсіпкерлік қызметтің стилі мен сипатына айтарлықтай формативті әсер етеді.
Шағын орта элементтерімен бірге кәсіпкерліктің сыртқы ортасында неғұрлым "қатаң" сипаттағы факторлардың әсері көрінеді. Макроқоршаған сыртқы орта табиғи, демографиялық, экономикалық, экологиялық, ғылыми-технологиялық, заңнамалық, ұлттық және т. б. элементтердің кең жиынтығын қамтиды. Белгілі бір кәсіпкердің параметрлерін анықтайтын факторларды анықтау, макрофакторлардың құрылымын көрсететін ғылыми негізделген классификация болуы керек.
Мұндай жіктеу әлеуметтік-экономикалық қатынастардың әртүрлі аспектілерін көрсететін элементтердің бес үлкен тобына негізделуі мүмкін: құқықтық, экономикалық, ғылыми-техникалық, әлеуметтік және экологиялық. Бұл элементтердің әрқайсысының өзіндік көп компонентті құрылымы бар. Құқықтық фактор-қоғам кәсіпкерлер үшін белгілейтін бизнес саласындағы ойын ережелерін қамтиды .
Экономикалық факторлар ең алдымен ақша көлемін анықтайды
тұтынушы белгілі бір өнім нарығына бағыттай алатын қаражат, бұл сұраныс шарттары мен осы нарықтың сыйымдылығын қалыптастырады. Ғылыми-техникалық факторларды біріктіретін топ кәсіпкерліктің нақты түріне техникалық және технологиялық шектеулер қоятын ғылыми-техникалық даму деңгейін көрсетеді.