Ойын әдісінің шекаралары.
1. Ойын тәжірибесінің құндылығы.
2. Ұжым рефлексиясының тууы.
3. Демаркация нәтижесінде қатысушылардың интеграциясы.
Топтық рефлексия топтың өмір сүруі мен дамуының негізгі буыны болып табылады. Рефлексия – бұл қиындықты жеңуге бағытталған іс-әрекеттегі қиындықты талдау. Рефлексия дамудың әртүрлі дәрежесінде болуы мүмкін («стихиялыдан» «ұйымдастырылған критерийлерге» дейін). «Спонтанды» рефлексиямен жұмыстың мазмұнында қатаң жүйелілік пен алдын ала анықтау болмайды. Қиындықты жеңу жолы «сезімге қарай» ізделеді, бұл, әрине, туындаған қиындықты жоюға кепілдік бермейді.
Өзінің бастапқы дамуында рефлексия адамның (немесе топтың) үш қадамды (кезеңді) жүзеге асыруын қамтиды[1]:
1) қиындыққа апаратын жолды қайта құру (зерттеу),
2) қиындықтың себебін ашу (сын) және
3) қиындықты жеңу үшін әрекет ету режимін қайта құрылымдау (ренормаландыру).
Схема 1. Топтық рефлексия
Және сол тәртіппен. Дегенмен, фазалардың бірінде қиындық туындаған жағдайда, әрине, сол кезеңде кемшілік анықталса, алдыңғысына оралуға болады.
Қайта құру кезеңінде оқиғалардың ретті тізбегін хронологиялық тәртіпте тізіп, жағдайды сипаттау қажет. Бұл қадамда топтық рефлексияда топ мүшелері бірігіп не болғанын және қандай ретпен түзетеді. Жағдайды сәтті қалпына келтіру үшін жақсы жады қажет. Іс-шараға қатысушылардың әрқайсысы өзінше бір нәрсені анықтап, есте сақтағандықтан, бірлескен күш-жігердің арқасында топ мүшелері оқиғалар тізбегін біршама егжей-тегжейлі еске түсіре алады. Егер қиындық маңызды болса және терең зерттеуді қажет етсе, онда есте қалған фактілерді тақтаға жазып, кейін оларды уақыт ретімен орналастырған жөн.
♦ Жағдайды мұқият қайта құру сыни талдау үшін құнды материал береді.
Керісінше, олқылықтармен үстірт қайта құру кейінгі сапалы сын үшін қиындықтар тудырады.
Сын кезеңінде топ қиындықтың себебін әрекеттен табуы керек. Қатысушылар себептің әртүрлі нұсқаларын алға тартады, қиындықтың себептілігін тексереді. Сыни талдау – өте нәзік ой еңбегі. Төменгі деңгейде сын стихиялық, есепсіз жүзеге асады, субъективті озбырлыққа толы. Неғұрлым дамыған деңгейде басып шығарылған әрекеттер актер орындаған нормада бекітілген әрекеттермен салыстырылады.
♦ Талданатын жағдайға сәйкес ұғымдар мен ұғымдарды пайдалану кезінде сынның күші мен сенімділігі айтарлықтай артады, яғни. теориялық құралдар.
Әсіресе, тіркелген нақты әрекеттер мен норма талаптары арасында қайшылықтар болмаған жағдайларда.
Мысалы, егер қиындық топ мүшелерінің (мүшелерінің) әрекет ету технологиясын байқауға қызығушылығының төмендеуімен байланысты болса, бұл қиындыққа әкелді, онда «өзін-өзі анықтау» ұғымы қатысады. Егер қиындық топ мүшелерінің арасындағы қақтығыстарда көрінсе, оның себептерін түсіну үшін «жанжал» түсінігі алынады. Бұл жағдайда реконструкция кезеңінде жазылған процестерді тұжырымдамада қамтылған процестермен салыстыру жүзеге асырылады. Мысалы, өзін-өзі анықтаудың бірінші қадамы енгізілген норманы түсінуден тұрады және ол дұрыс түсінілген нормамен аяқталады. Сипатталған жағдайда біз түсінудің орындалғанын және норманың дұрыс түсінілгенін растайтын материалды іздейміз. Және т.б. – концепцияның процестері дәйекті түрде алынып, олардың құбылыстағы аналогтары іздестіріледі. Барлық сәйкессіздіктер - мұқият зерттеуге себеп болады, өйткені. нақты әрекеттерде тұжырымдамада ненің жоқтығы және іс-әрекеттегі қиындықтың себебі болуы мүмкін.
♦ Сыни талдау өте күрделі ой жұмысы болғандықтан, оны ұжымдық түрде жүзеге асыру үшін топтық қарым-қатынастың жоғары деңгейі қажет.
Бірақ егер қиындықтың себебі дұрыс анықталмаса ше? Ал іс-әрекеттегі қиындықтың негізгі себебін ашу кезінде апатты қалай болдырмауға болады? Қиындықтың себебін дұрыс және кездейсоқ емес анықтау үшін талдау құралдарын – критерийлерді (ұғымдар, категориялар және т.б.) тарту қажет. Рефлексиялық критерийлер күші бойынша ерекшеленеді. Қолдану оңайырақ, бірақ өткен тәжірибенің жалпыланған көріністері түріндегі сенімділігі төмен критерийлер (1-деңгей) (2-суретті қараңыз).
Схема 2. Критериалды рефлексия деңгейлері
Критерийлердің неғұрлым дамыған (2-ші) деңгейіне ғылыми идеялар (теориялар) жатады, өйткені олардың құрылысында қарапайым эмпирикалық жалпылауларға қарағанда үлкен қатаңдық бар. Әрбір ғылымның зерттеу жүргізу және ғылыми теорияларды құру талаптарымен өзіндік пәндік әдіснамасы бар.
♦ Критериалды дамытудың ең жоғары, 3-ші деңгейі – философиялық-әдістемелік деңгей.
Мұндағы критерийлер философиялық онтологиялар мен жалпы методология (философиялық ойлаудың бір түрі) болып табылады. Ең маңызды міндеттер мен жаһандық проблемаларды шешу үшін үшінші деңгей критерийлерін пайдалана отырып, талдау жүргізу ұсынылады.
Қайта қалыпқа келтіру кезеңінде топ мүшелері жеңу үшін әрекет жылдамдығын өзгертеді
| 
