15.5. Сипаттамалық рентген спектрі сызықтарының нәзік түзілісі. Сипаттамалық спектр сызықтарын егжей-тегжейлі зерттегенде бұлардың нәзік түзі
лісі анықталған. Сонда
К -серияның барлық сызықтары дублет, ал басқа сериялар с
ызықтарының түзілісі күрделірек бола-ды. Сызықтардың осы муль-типлеттік түзілі
сі атомның рентгендік деңгейлерінің (термдерінің) мультиплеттік түзілісінің әсерін
ен болады.
Көп электронды атомның рентгендік деңгейлерінің (термдерінің) схемасын қар
астырайық (15.5-сурет). Тұйықталған электрондық қабық үшін
L ,
S және
J квантты
қ сандары нөлге тең болғандықтан, бір электронынан айрылған қабықтың
L ,
S жән
е
J сандары шығарылған электронның
, s және
j сандарымен дәл келеді.
Сондықтан рентгендік деңгейлер схемасы сутегі тәрізді атомның деңгейлер
схемасына ұқсас болады.
15.5-сурет
15.5-суретте деңгейлердің белгіленулері көрсетілген.
К -деңгей дара. Осы
деңгейге 1
s -қабықтағы кемтік сәйкес келеді.
L -деңгей
L І
,
L ІІ
,
L ІІІ
үш құраушыдан тұр
ады. Осы үш термнің ең төменгісі 2
S 1/2
-қабықшадағы кемтікке сәйкес келеді.
L ІІ
,
L ІІІ
термдеріне сәйкес келетін 2
Р 1/2
және 2
Р 3/2
деңгейлерінің энергиялары спин-
орбиталық байланыс әсерінен әртүрлі болады.
Электрондардың жоғарғы деңгейлерден төменгі деңгейлерге көшулері рентге
ндік кванттардың шағарылуымен қабаттаса жүреді және бұлар электромагниттік сә
уле үшін кәдімгі сұрыптау ережелеріне бағынады. Сонда әр түрлі деңгейлер арасын
дағы көшулер
орбиталық және
j ішкі кванттық сан үшін сұрыптау ережелерімен
анықталады:
Δl =±
1,
Δj =
0,
±
1.
(15.1)
50
15.6-сурет
Мәселен, 2
S 1/2
-деңгейден 1
S 1/2
-деңгейге көшу мүмкін емес.