15.4. Рентгендік жұтылу спектрінің ерекшеліктері Рентгендік сызықтық спектр мен оптикалық сызықтық спектр арасындағы
түбірлі айырмашылықтың бірі мынау: оптикалық жұтылу спектрлері тиісті
элементтердің бас сериясының шығару сызықтарымен дәл келетін жеке
сызықтардан тұрады. Рентгендік жұтылу спектрі рентгендік шығару спектріне
ұқсамайды: бұлар ұзын толқынды айқын шеті бар бірнеше жолақтан тұрады (15.4-
сурет).
Рентген сәулесі зат арқылы өткенде оның
жұтылу коэффициенті толқын
ұзындығының өсуімен жалпы артады. Бірақ қайсыбір
к мәнінде ол шұғыл
төмендейді, бұдан кейін қайтадан жайлап арта бастайды.
Рентген сәулесінің затта жұтылуының осындай ерекшелігі оңай
түсіндіріледі. Рентген сәулесінің толқын ұзындығы К-деңгей қоздырылатындай,
демек, қалған басқалары да қоздырылатындай қысқа болсын дейік. Осының
арқасында зат арқылы өтетін шоқтың интенсивтігі кемиді. Толқын ұзындығын
өсіргенде,
к -ның қайсыбір мәнінен бастап, рентген квантының энергиясы енді К-
деңгейді қоздыру үшін жеткіліксіз болады. Нәтижесінде жұтылу шұғыл
төмендейді.
Жұтылу жолағының К-шеті деп аталатын пайда болады. Толқын
ұзындығын бұдан әрі өсіргенде жұтылу қисығында жаңа, жұтылудың
L -шеті
байқалады,ол
L І , L Іі , L ІІІ деп максимумнан тұрады. Толқын ұзындығы тағы бұдан әрі
қарай өзгергенде жұтылу жолағының бес максимумы бар М-шеті пайда болады.
Сонымен, мысалы, жұтылу жолағының К-шеті (
к ) К-деңгейдің қоздырылуы
тоқталуымен байланысты. Демек, бұл
к толқын ұзын-дығы К-электронның Е
К
49
байланыс энергиясын сипаттайды:
E K =ℏ
ω K =
2
π ℏ
c λ K =
1, 24
λ K (
нм )
кэВ .
