Мәдениеттер типологиясы және мәдениеттің тарихи

Дүниежүзілік мідениет – біздің планетамызды мекендеген барлық халықтар мәдениеттің озық үлгілерінің синтезі болып таблады.

Ұлттық мәдениет өз кегінде белгілі бір қоғамның әр түрлі таптары, әлеуметтік топтары мен жіктері мәдениетінің синтезін алға тартады. Мәдениет материалдық және рухани болып екіге бөлінеді.

Материалдық мәдениет – еңбек және материалдық өндіріс мәдениеті, тұрмыс мәдениеті, топтастың, яғни тұрған мекеннің, үйдің, ауылдың, қаланың мәдениеті, адамның өз денесіне ,дене тәрбиесіне қарым – қатынасының мәдениеті.

Рухани мәдениет көп қырлы құбылыс ретінде танылып, өзінің құрамына танымдық және ақыл – ойлық, философиялық, адамгершілік , көркемөнерлік, құқфлфқ, педагокикалық, діни мәдениетті енгізеді. Кейбір мідениеттанушылардың пікірінше, мәдениеттің жекелеген салалары материалдық та, рухани да мәдениеттің құрамына кірмей, өз беттерімен мәдениеттің қосылысын құрай отырып, мәдениетті байыта түсті, Бұлар – экономикалық, саяси, экологиялық және эстетикалық мәдениет.

Мәдениетті тарихи гуманизммен байланыстыырады.

Мәдениеттің негізнде адам дамуының мөлшері жатыр. Тарихтың жетістіктеріде , ғылыми жаңалықтардың ашылуы да, егер онда адамгершілік болмаса, егер мәдениет адам жетілдіруге жұмсалса, өз беттерімен қоғам мәдениетінің деңгейін анықтай алмайды. Сондықтан да мәдениеттің өлшемі – қоғамды имандандыру болып табылады. Мәдениеттің мақсаты – адамды жан-жақты тәрбиелеу. Мәдениеттің ең кіші болінбейтін бөлшегі мәдениеттің элементі деп аталады. Бұл элементті зерртеу америкалық ғалым Э.Хобельден басталады. Оның пікірі бойынша, мәдениеттің элементі дегеніміз – одан әрі бөлінбейтін материалдық немесе материалдық емес заттың бөлшегі.

Мәдени элементтердің ішінен басты немесе базистік элеметтер ерекше орын алады. Рухани мәдениеттің базистік элементтеріне білім, құндылық, мәдени нормалар жатады.