Барлык KYKbiK коргалган. Осы басылымды

ISBN 978-601-7538-27-9

еОЖ 811.111:20

КБЖ81.2стд 1-5

©Динаева Б.Б., Сапина С.М., 2020

		МАЗМ¥НЫ
АЛГЫ С©3	•*	1ГП
К1Р1СПЕ
такырып1-	.	ГЫЛЫМ ДЕГЕН1М13 НЕ?

1.1 Гылымныц ^огамдагы peni

1.2 Гылыми мелндер

1.3 Гылыми зерттеулер едютемеа

1- такырып бойынша бакылау сурактары

2.1 Зерттеудщ басты меселеа'

2.2 Зерттеу такырыбыныц езектшНн аныктау

2.3 Зерттеу жумысыныц малеаты жене MiHflerrepi

2.4 Зерттеу жумысыныц такырыбын аныктау

2.5 Зерттеу жумысының жоспарын кұру

2.6 Зерттеу жұмысының материалын жинау

2- такырып бойынша бақылау сұрақтары

қорытынды бөлімінде не жазу керек?

3.2 Зерттеу жумысыныц непзп

бел1м1нде не жазу керек?

3.3 Зерттеу жумысын жазган кезде

жи1 орын алатын кателер

3.4 Жумысты редакция лауды ц кажетплН

3.5 Улкен мет1нд| курылымдык жа^тан реттеспру

3.6 Жазбаша жумысты реамдеу

3.7 Сттемелер мен едебиет Ti3iMiH реамдеу ережеа

3.8 Жарияланым дел нен1 танимыз?

3.9 Дейексез

3.10 Ситемелерд! реамдеудщ техникалык жаты

3.11 Библиографиялык; Ti3iMre ней енпзу кажет?

3.12 Жумысты ауызша таныстыру ережелер!

3.13 Сурактарта жауап беру

3- такырып бойынша бакылау сурактары

з

6

9

11

20

23

30

37

39
39

46

47

51

56

58

61

4- тақырып. ҒЫЛЫМИ МӘТІННІҢ БАСТЫ ЖАНРЛАРЫ	62
4. 1 Ғылыми мақала	62
4.2 Ғылыми мақаланың құрылымы	62
4.3 Абстракт	74
4.4 Абстракт жазу	75
4.5 Тірек сөздер	79
4.6 Тезис	81
4.7 Аңдатпа	86
4.8 Ғылыми монография	91
4.9 Пікір	93
4.10Конспект	101
4.11 Реферат	112
4.12 Курстық жұмыс	117
4.13 Диплом жұмысы	121
4.14 Магистрлік диссертация	125
4.15 РҺО докторлық диссертация	129
4-тақырып бойынша бақылау сұрақтары	133
5- тақырып. ЭССЕ ЖАЗУҒА ҚОЙЫЛАТЫН ТАЛАПТАР	135
ТЕСТ ТАПСЫРМАЛАРЫ	146
ТЕСТ ТАПСЫРМАЛАРЫНЫҢ Д¥РЫС ЖАУАПТАРЫ	168
ҚОСЫМШАЛАР	169
«АКАДЕМИЯЛЫҚ ЖАЗЫЛЫМ» пәнінің	82
оқу-жұмыс бағдарламасы
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТ ТІЗІМІ	195

АЛҒЫ СӨЗ


Бұл оқу құралын академиялық жазылым және оқылым негіздерін қазақ тілінде баяндауға жасалған алғашқы қадам деуге болады. Қазақстанда реферат пен курстықжұмыстарды, диплом жұмыстарын жазу жөнінде ұсыныстар беретін еңбектерді кездестіруге болады, алайда ғылыми мәтіндерді қалай құрастыруға үйрететін еңбектер жоқтың қасы. Мектеп те, жоғары оқу орны да өз бетінше ғылыми-зерттеу жұмыстарын жазуды үйретпейді: мектепте академиялық жазылым дағдыларын дамыту жұмыстары жүргізілмейді, ал жоғары оқу орнында мәтіндердің сауаттылығына жауап беретін мамандар жоқ. «Сауаттылық» ұғымын орфография мен пунктуация ережелерін білу деп ұғынатындар көп немесе оны «тіл мәдениеті» ұғымымен алмастыру жиі кездеседі.


Оқу құралында ғылыми-зерттеу мәтіндерін құрудың академиялық сауаттылық талаптарына қойылатын отандық, әлемдік стандарттарға сүйене отырып, ғылыми жанрдың түрлерін мазмұндық
құрылымдық, техникалық тұрғыдан ресімдеудің ережелері беріледі.


Оқу құралы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым саласын бақылау комитетінің тізіміндегі ғылыми басылымдар мен шетелдік ғылыми журналдар (Тотзоп Реиіеғз, Бсориз) қоятын талаптарға


сәйкес ғылыми мәтін құрастыруды, атап айтқанда, мақала, аңдатпа,


абстракт, тезис т.б. жазуды үйретуге бағытталады.


Оқуқұралы академиялықжазылым мәселелеріне арналған шетелдік, ресейлік ғалымдардың еңбектерін негізге ала отырып, қазақ тілінде
академиялық мәтін құрастырудың жолдары мен әдістерін көрсетеді.


Оқу құралының материалдары студенттер мен білім беру саласының


мамандарына ғана емес, сонымен қатар сауатты академиялық мәтін жазғысы келетін барша қауымға арналады.
Авторлар

«Академиялық жазылым» ұғымы нені білдіреді? Жалпы жазу, жазылым деген не?Жазу не үшін керек? Интернеттің дамыған заманында жазудың қажеті қанша? Электронды құралдардың, ұялы телефондардың мүмкіндігі орасан үлкен және баршаға қолжетімді қазіргі кезеңде жазудың қажеттігі аз болып көрінуі рас. «Алыс-жақын жерлерден жылдам хабар алғызған» электронды құрылғылар жазудың біраз түрін (хат, жеделхат) керексіз етіп шығарғанымен, жазу, соның ішінде академиялық жазылым студентгік ортада, жұмыс кезінде кең қолданылады. Қазақ жастарының шетелдік оқу орындарында білім алуы, мектеп оқушыларының төменгі сыныптардан бастап шағын ғылыми жобалар орындауы, студенттер мен магистранттардың, докторанттардың күрделі ғылыми зерттеулер жасауы, осыныңбәрі жазу әрекетінің маңызын жоймағанын, тіпті артып отырғанын көрсетеді. Оқушылар мен студенттер, магистранттар, докторанттар конспект, реферат, ғылыми мақала, ғылыми жоба, курстық жұмыс, диплом жұмысы, магистрлік, докторлық диссертация жазады. Ап жұмысқа тұрған кезде жазу қызметкердің нақты қызметтік міндеттеріне кіреді. Ол қандай да бір жұмыс туралы сараптамалық талдаулар, қорытындылар, есептер, қызметтік хаттар жаза білуі тиіс. Сауатты жаза білу күнделікті өмірде де қажет. Жазу әрекетінің (жазылымның) басымдықтары мынада:

хабарлауға қажетті ақпарат туралы барынша жан-жақты ойлануға және зерттеуге уақыт береді;

материалды өз қалауыңызша құрастыруға, өзгертуге мүмкіндік

береді;

материалды неғұрлым нақты және тиімді етіп құрастыруға мүмкіндік береді;

ойларыңызды, әрекеттеріңіз бен шешімдеріңізді тіркеуге, қағаз бетіне қалдыруға мүмкіндік береді;

материалмен танысатын оқырманның уақытын үнемдеуге жағдай жасайды, жазба материалмен оқырман кез келген өзіне қолайлы уақытта таныса алады, оның үстіне адамның көбі естіген ақпараттан гөрі оқыған ақпаратты тез игереді.

Біз жазба жұмысты, әдетте, қандай да бір жағдайға байланысты жазамыз. Оқытушы, ғылыми жетекші, бастық жазбаша жұмыс (конспект, реферат, есеп, талдау т.б.) жазуды талап етуі мүмкін немесе жазба жұмысын орындау белгілі бір жетістікке жету жолындағы (ғылыми жоба, курстық жұмыс, диплом жұмысы, диссертация) сіздің тікелей міндетіңіз болуы мүмкін. Кей жағдайда сіздің пікіріңіз (сыни пікір, сараптамалық талдау, рецензия т.б.) қоғамдағы, ғылымдағы көзқарастарға әсер ету үшін қажет болуы ғажап емес. Олай болса, біз тек өзіміз үшін емес, біздің ой-пікірімізге, тұжырымымызға, хабарламамызға бей-жай қарамайтын адамдарға да арнап жазамыз.