Дінтану және мәдениеттану кафедрасының оқытушысы, мәдениеттану магистрі Есболова Молдир Ауелтаевна
жүктеу/скачать 8,32 Mb. Pdf көрінісі
|
9-дәріс. Қазақ мәдениетінің қалыптасуы
| Бас киімдер
XIX ғасыр мен XX ғасырдың бас кезіндегі қазақтың ұлттық киімдеріне зерттеу жүргізген И.В.Захарова мен Р.Р.Ходжаева ер адамдардың бас киімдерін 6 топқа бөледі. Олар мынандай: 1. Дөңгелек, жеңіл, өзін сырып, кестелеп матадан тіккен және қалпақ, тымақ астынан киетін кішігірім бас- киім – тақия. 2. Матадан тігілген кішкентай, етегі терімен көмкерілген баскиім төбетей. 3. Киізден тігілген баскиім – қалпақ. 4. Қалың матадан тігілген башлық (күләпара). 5. Тері қапталған жылы баскиім – бөрік. 6. Аң терісінен жасалып, суықта киетін баскиім – тымақ. Ерлердің жеңіл бас киімі . Тақияның түрлері көп. Биік төбелі , тегіс төбелі және үшкір төбелі тақия . Ерлер киетін тақияда теңге , моншақ , ғана болмайды. Оның есесіне олар « мүйіз» , « ат ерін» , « шырмауық» сияқты өрнектермен кестеленеді, машинамен , қолмен « таңдай» , « ирек» , қабырға тігістерімен әдеміленіл сырылады. Тақияны пүліштен, қыжыман ал астарын жібек , сәтеннен тігеді. Биік төбелі тақия мен тегіс төбелі тақияның тігілуі бірдей. Ал үшкір төбелі тақияны тіккенде оның етегін жалпақтығын үш елі дей етіп тік төрт бұрыш етіп қиып алады. Оның төбесі үш бұрыш формалы төрт не алты сайлан құралады. Алдымен оларды тігісін ішіне қаратып құрайды да, одан соң сайлардың етегін тақияның етегіне қондырады. Тақия мыжылмай өз формасын сақтап тұру үшін оның астары мен қос астарын беттестіріп жиі етіп сыриды. Одан кейін тысын жауып, шетін басқа түсті матамен әдіптен көмкереді. Қазақтың ертеден қалыптасқан ұлттық бас киімі , оны бағалы аң терісінен және жас төлдің- терісінен тігеді . Оның жаздық және қыстық түрлері болады. Терінің түріне қарай бөрік әр алуан аталады. Құндыз бөрік , сусар бөрік , кәмшат бөрік , жанат бөрік , түлкі бөрік , елтірі бөрік , т. б. деп аталады. Оны ерлер де, қыздар да киеді . Бөріктің төбесі көбінесе алты сай ( қиық ) , төрт сай болып келеді . Оны тіккенде алдымен өлшеп алып, жұқа киізден төрт не алты сай етіп пішеді . Әр сайдың төбеде түйісетін ұштары бұрыш тәрізді , етек жақтары тік төрт бұрыш болады. Осы қиьіндылардың бір бетіне шүберектей астар, екі арасына жұқа матадан бидай шүберек салып, жиі етіп сыриды. Одан соң жеке-жеке сайларды біріне-бірін ебістіріп ішінен де, сыртынан да жермен тігеді . Оның сыртын асыл матамен ( барқыт , пүліш , қамқа , т. б.) тыстайды. жүктеу/скачать 8,32 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|