Қыпшақ тобы - башқұрт, қазақ, қарайым, қараөалпақ, қарашай, малқар, құмық, қырым татарлары.  Оғыз тобы

Қазақ атауы

"Қазақ" атауының (этнонимі) шығуы жөнінде түрлі пікірлер
бар. Бұл мәселенің төңірегіндегі түрлі пікірлер XVIII ғасырдан
бері жалғасып келеді, бірақ зерттеушілер әлі бір тоқтамға
келген жоқ.

Бүгінгі таңда "қазақ" этимологиясының жиырмадан астам
түсіндірмелері бар. Мысалы, "қазақ" деген сөз "қаз" және "ақ"
деген сөздерден шыққан. "Бұл — қаздай тізілген көш
керуеніне қарап қойылған ат", — дейді немесе: "қазақ" атауы
"қас" (хас) — нағыз және "сақ" — көне замандағы сақтар
атауынан құралған және "хас-сақ" — нағыз сақ деген ұғымды
береді", — дейді.

X ғасырдың орта шенінде Қазақстан жерінің
батысынан шығысына қарай көктей өтіп
Қытайға барған араб саяхатшысы Әбу
Дулафтың
түркі
тайпаларына
арналған
"Рисала" деген еңбегінде "Хазлақ" деген ел
аталады.


"Қазақтар" термині XV ғасырдың 50-жылдарында Шу мен Талас
өзендерінің аралығына өзбек ханы Әбілхайырдан бөлініп көшіп
барған тайпа топтарына бекітілген. Біртіндеп "қазақ" термині
этностық мәнге ие болған.

Сонымен, біздің көз алдымызға халықтың қалыптасу кезеңдерін
жетерліктей айғақтайтын екі кезеңнің сұлбасы келеді:

1. ХҮ ғасырдың алғашқы жартысы — Өзбекия, яғни Әбілхайыр ұлысы
құрамындағы үш сан жұрттан тұратын Алаш мыңы Одағы;

2. XVI ғасырдың екінші онжылдығы — көрші мемлекеттер дербес ел
ретінде тани бастаған Қасым хан билігіндегі үш жүзден тұратын қазақ
ұлты.

Яғни, бұл арада қазақ ұлтының қалыптасу үдерісінің аяқталуы қазақ
мемлекеттігінің құрылуына тұтас келеді. Бұл екі кезең үйлесімділік тауып,
бірін-бірі толықтыра түседі

Жүз — орда, қазақ
халқының үш рулық-
тайпалық бірлестіктерінің
ортақ атауы. 
Дәстүрлі қазақ қоғамы ұш
жүзден тұрады: 
ұлы жүз
орта жүз
кіші жүз


Ал
XV
ғасырдың
бірінші
жартысындағы
Дешті
Қыпшақтағы Әбілқайыр хандығы, Жетісу мен Шығыс
Түркістандағы
Моғолстан
мемлекеті
және
Мәуреннахрдағы Ақсақ Темір ұрпақтарының мемлекеті,
сондай-ақ
Оңтүстік
Сібірдегі
қалмақ
тайпалары
арасындағы шиеленіскен күрделі саяси оқиғалар мен
олардың даму барысы XVғасырдың орта шенінде Қазақ
хандығын дүниеге әкелді.

Қазақ халқының салт-дәстүрлері
Көптеген ғасырлардың барысында қазақтардың
өзіндік бірегей әдет-ғұрыптары мен салт-дәстүрлері
қалыптасты. XVIII ғасыр мен XX ғасырдың бас
кезінде оның бірқатарын Ресей әкімшілігінің
өкілдері,
орыс
және
шетел
ғалымдары,
саяхатшылар айқын байқап, жазып қалдырды.
Қазақтардың әдет-ғұрыптары мен салт-дәстүрлері
үй ішіндегі отбасылық және адамдардың өзге де
топтары арасындагы өзара қарым-қатынастарды
қалыптастыруда үлкен рөл атқарды.
IKAZ.KZ - ашы
қ
м
ә
ліметтер порталы

жүктеу/скачать 8,32 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: