Диплом жұмысы мазмұНЫ

1. 
   Қалай ойлайсыңдар, жырда қандай мәселелер сөз болады. Жырдың негізінде жатқан басты ой неде?
   
2. 
   Жырдың негізгі ойы кім арқылы көбірек көрінеді?
   
3. 
   Қобыландының бойындағы қандай қасиеттерді ұнатасың?
   
4. 
   Қобыланды бейнесін жасай отырып, халық не айтпақшы болған?
   
5. 
   Алшағыр бойындағы жек көрінішті қасиеттер қайсы?
   
6. 
   Сөздік жұмыстарын жүргізу.
   

Батырлар жыры ауыз әдебиетінің ірі саласы ретінде ең бірінші 2-сыныпта өткізіледі. Бұл сыныптарда оны оқытудың өзіндік жолдары қайсы?

1. Жыр мазмұнын меңгерту алдын ала үйден оқып келу, сыныптан тыс оқу арқылы жүзеге асырылады. Алайда бастауыш сыныптарда (2,3-сыныптарда) батырлар жырының үзіндісі ғана беріледі. Сондықтан оны талдау оншалықты қиынға соқпауы керек.

2. Жыр мазмұнын тез әрі өз мәнінде толық меңгеру үшін мұғалім басты-басты эпизодтарын қамтыған сюжеттік жоспарды ұсына алады. Келесі жырды оқуға бергенде оқушылар осындай жоспарды өздері жасайды.

3. Жырды талдауда оның тарихи негізі, яғни халқымыздың басынан өткен тарихи оқиғалары осы батырлар жырларынан көрінетініне тоқталу керек. Бұл мәселені мұғалім өзі немесе тарих пәні мұғалімінің көмегімен жүзеге асырады. Кейде оқушылардың өздеріне дайындатып, қысқаша хабарлама жасатудың да маңызы бар.

4. 
   Танымдық, іздендіретін, ойландыратын сұрақтарды алдын ала беріп, оқушылардың өз ойларын, пікірлерін жинақтатып, жаңа сабақ кезінде пайдаланып отыру, әңгімелесу, пікірталастарын туғызудың да тиімділігі ерекше болмақ.
   

а). Мұғалім өтіліп жатқан тақырыпты қамтитын еңбектің нақты жерлерін көрсетіп беріп, оқушылардың оны жауаптарына пайдалануды талап етеді (үзінділер келтіру арқылы).

ә). Ғылыми материалдарды оқып, жауаптарының жоспар-тезисін жасау, қысқаша конспектілеу.

б). Мұғалім оқушылардың бірнеше ғылыми материалдар бойынша өз пікірлерін ортаға салып (тақырып бойынша), салыстыруға, әдеби айтыс ұйымдастыруға бастамашы болады.

4. 
   Бастауыш сыныптағы батырлар жырын талдауда, әсіресе, образдарды талдауда салыстыру жұмыстарының маңызы зор. Мысалы, жырдағы “Әйелдер бейнесі” немесе “Қалмақ батырлары”, “Батырлар бенйнесі”, “Ер қанаты - ат” т.б. тақырыптарда салыстыру жұмыстарын жүргізуге болады. Әйелдер бейнесін салыстыруда “Алпамыс батыр” жырындағы гүлбаршын, Қарлығаш, “Ер Тарғындағы” Ақжүніс бейнелерін алуға болады.
   

1. 
   Батырлар жырындағы әйелдер бейнесіне тән ортақ қасиеттерді сарала.
   
2. 
   Батырлар жырындағы әйелдер бейнесі өзің бұрын оқыған ауыз әдебиеті үлгілеріндегі қай әйелдерге ұқсайды?
   
3. 
   Батырлар жырындағы ең ақылды, ең сұлу деп кімді айтар едің? Өзіңе, әсіресе, қай кейіпкер ұнайды?
   
4. 
   Жырдың өлең құрылысын бұрын өтіп кеткен тұрмыс-салт жырларымен салыстыршы.
   

Батырлар жырын талдауда көрнекіліктердің де тиімділігі бар. Мысалы, “Ер Тарғын” жырындағы Тарғын бейнесін оқытуда төмендегі көрнекілікті пайдалануға болады (кесте-плакат етіп жазып пайдалану).

• 
  Жалпы жыр туралы ғалымдар, фольклористер пікірін, бағаларын жазып, іліп қою, керегінде пайдалану.
  
• 
  “Батырлар жыры - өнерімізде” атты стенд жасатуға да болады. Кино, театр әртістері ойынынан көрініс, жыр кітаптарының суретті безендірулері т.б. бастауыш сыныпта оқитын балаларды қызықтыруы сөзсіз.
  
• 
  Әдеби-теориялық ұғым беру (ұғымды тереңдету мақсатында теориялық жұмыстарды практикалық жұмыстармен байланыстыру).
  

• 
  Қанатты сөздерді теріп жазу, оның маңызын анықтау;
  
• 
  Батырлар жырын ауыз әдебиетінің басқа түрлерінен басты-басты айырмашылық, ерекшеліктерін саралау;
  
• 
  Балаларға таныс емес сөздермен сөздік жұмысын жүргізу;
  
• 
  Оқушылармен сыныпта атқарылатын, сыныптан тыс орындауға берілетін жұмыстардың барлығында да шығармашылық, ізденушілік сипат болуы.