Керекті сөздерюкушы^бала.адам.қыз
3-тапсырма Берілген сөздерден сөйлем кұрастырыңдар.
6. Сөйлемнен зат есімді тауып, тәуелденіп тұрғаны дұрыс әлде бұрыс екендігін анықтаңдар.
1-тапсырма. Атамның жанары өте өткір. Үстіне керосин құйсаң оттың өзі-ақ жанар.
Берілген сөйлемдерден "жанар" сөздерінің мағыналарын салыстырыңдар.
48
2-тапсырма. "Жанар" сөзін сөйлемде дұрыс тәуелдеп жазыңдар. Менің жанар... (-ың, -ы, -ымыз, -ым, -ыңдар) сола бастады. 3-тапсырма. Дұрыс жолмен жүріп мәндес сөздер жина
Сүлу
|
\ и
|
Тамаша
|
|
Дэуір
|
|
Әсем
|
\
|
|
|
|
У\
|
|
|
|
Жаңсы
|
А/
|
Үасыр
|
V
|
Ару
|
|
Жыл
|
|
/\\
|
|
X
|
|
|
|
Заман
|
|
Әдемі
|
/ \
|
Көңілге
|
/
|
Аңылды
|
|
|
ңонымды
|
|
І.Берілген сөйлемнен зат есімді тауып, септеңдер.
1-тапсырма. Төмендегі сөйлөугдерден "өріс" сөзінің мағынасын ажыратыңдар.
Әке-шешенің өрісі үл-қыздарының жақсы болуында. Әмина мен Райхан әжесінің шашын бірлесе өрісті.
2- тапсырма. Берілген ойдың оныншы жүлдызынан бастап, малдар, өріске шьщты.
3-тапсырма. "Менің - жанүям "тақырыбына мәтін құрастыр. 7. Төмендегі сөздерге мағынаның дұрысына жалғап, сөйлемді толықтырыңдар.
1-тапсырма. "Жаман әдеттен жирен" мақал сөзіндегі "жирен" сөзін "Менің жирен атым бар ", "жирен сөзімен салыстыр."
2-тапсырма. Төмендегі сөздерге септік жалғауының дрысын жалғап, сөйлемді толықтырыңдар.
Айнүр мен Айжан бүгін күні бойы саябак, (-қа,-ға,-ке,-ге), кино (ға,-ге,-кд,-ке) барып, қала (-ны, -ні, -ды, -ді) аралады.
3-тапсырма. "Жирен" сөзінің әр дыбысына өзара мәндес сөздер жазып, сөйлемдер құраңдар. Сөікемдерден мәтін құрастырыңдар. 9.Берілген сөздерден етістік жасаңдар.
1-тапсырма. Кітапкд қүштар және қүмар кднбады. деген сөздегі
"құмар "шзінің мағыналық ұқсастықтары мен
айырмашылықтарын анықтаңдар.
49
2-тапсырма. "құмар" газінен етістік жасаңдар. Сөздерден
сөйлем құрастырыңдар.
3-тапсырма. "Сендер неге құмарсыңдар" тақырыбына мәтін
құрастырыңдар.
Ю.Төмендегі сөздерден сын есім жасаңдар.
1-тапсырма. Төмендегі сөздерге мәндес сөздер ойлап табыңдар.
Тату, епті, еркін.
2-тапсырма. Төмендегі сөздфден сын есім жасаңдар.
Тығын, тете, тасқын. 3-тапсырма. Төмендегі ұйқасқа өлең шығарыңдар.
хху
хха
хху
хха
11. Сөйлемдегі етістіктің шақтарын дұрыс қойып, дұрыс
құрастырыңдар.
1-тапсырма. "Жазықты" сөзіне қарсы мәндес сөздер ойлап табыңдар.
2-тапсырма "Жазықгы" сөзін араластырып, етістіктің шақтарына сөйлемдер құраңдар.
3-тапсырма. "Жазьщты" сөзіндегі дыбыстардан сөздер ойлап табыңдар.
12. Төменде берілген сөздің қансысы жіктеледі.
1-тапсьфма. "Үйытқы" сөзінен әр мағынада қолданатындай етіп, сөйлем құраңдар.
2-тапсырма. Төменде берілген қандай сөздер жіктеледі. Себебін түсіндір. Бүғау, ентік, сәулет, секем. 3-тапсырма. Төмендегі ұйқасқа өлең құрастыр. х а а хуу х а а хуу
50
13. Берілген сөзден зат есім, етістік жасаңдар.
1-тапсырма. "Есер" сөзіне мәндес және қарама-қарсы мағынада сөздер ойлап табыңдар. 2-тапсырма. "Ынтымак," сөзінен зат есім және етістік жасаңдар
3—тапсырма Ынтымақ сөзінің әр дыбысынан сөздер құрастырыңдар.
II. 2.3-Сөз тіркесін оқыту барысында есім сөздерді ұғындыру.
Бастауыш мектеп оқушылырының сөздік қорын молайту жұмыстарында лексикалық негіздерді сөз тіркестерін оқыту үрдістерімен ұштастыру балалардың бойында сөздерді дұрыс тіркестіре алу қабілеттерін қалыптастырады. Сөз тіркестерінің теориялық құрылымын меңгеру арқылы оқушылар өздерінің сөздік қорларындағы сөздерді дүрыс тіркестіруге үйренеді. Адам өз ойын жеткізуде жалаң сөзді ғана қолданбай, олардан сөз тіркесін жасап, сөйлемдер құрастырады. Сэбебі ойды тек жекелеген сөздермен беруте болмайды, ондай кезде айтылар ой толық жетпейді.
Адам сөйлеу процесінде бірнеше сөздерді өзара байланыстырып міндетті түрде сыртқа шығарады. Мұндай күйінде сөздер өзара байланысып, бір сөз екінші сөзге бағыныңқы болып келеді. Балаларға сөз тіркестерінің осынша қасиеттерін меңгерту арқылы оларға өз ойларын толық және нақты жеткізуге дағдыланады. Оқушылардың сөздік қорын ,сөз тіркесін оқыту арқылы молайту жұмыстарында олардың бойында мынадай дағды икемділік қалыптасады.
Теориялық мәселені анық түсініп, оны өзінің практикасында
кеңінен қолдану;
Сөздерді бір-бірімен дұрыс тіркестіре алу;
Дұрыс жазу мен сөйлеу;
51
Төмендегі сөздерді мағыналарына қарай тіркестіріңдер. 1-тапсырма. "Берікбай атам бүркіттің томағасын сыпырды" және "Ерлан томаға тұйық адам" деген сөйлемдерді "томаға" сөзінің мағыналық ұқсастықтары мен айырмашылықтарын ажыратыңдар.
2-тапсырма. Төмендегі сөздерді мағыналарына қарай тіркестіріңдер.
Бәсеке, жасанды, зая, қылық, түсті, кетті. 3-тапсырма. "Кеше не көрдім"-тақырыбына мәтін құрастыр.
1. Зат есім мен етістікті тіркестіріңдер.
1-тапсырма "Тарам" сөзін "тар" "тарау", "тарақ", "таралық", "таршылық" сөздерімен салыстырыңдар. Түбірлес сөздер қатарына жататындығын не жатпайтындығын аньщаңдар. 2-тапсырма . "Өрен", "Секет" сөздерін қандай етістіктермен тіркестіре аламыз. 3-тапсырма. Қандай сөз қай сөзбен тіркеседі.
Қой ► мияулады
Сиыр ► мәңіреді
Жылқы ► ақырды
Арыстан * үрді
Ит ► кісінеді
Мысық ► мөңіреді.
2. Сын есім мен зат есімді тіркестіріңдер.
1-тапсырма. «Бүгін не істедіңдер үш жақтан айтыңдар.
«Мен бүгін не істедімң г«сен бүгін не істедің ң ,«Ол бүгін не істедің,тақырыптарына мәтін құрастыр.
3. Зат есім мен зат есімді тіркестіріңдер.
1- тапсырма. «Айгүл бүгін Қазақ тілінен бес алып, бүкіл сынып алдында мерейі үстем болдың сөйлеміндегі мерейі сөзінг мәндес сөздерді табыңдар.
52
Тапсырма . Төмендегі сөздерге қандай зат есімдерді
тіркестіруге болады. Сағат, жүрек, үй.
Тапсырма. Қоянды сипаттаңдар.
есек...
мысык,...
Түйе...
ешкі...
4. Есімдік және етістікті тіркестіріңдер.
1-тапсырма. Оқымайтын оқушылардың ақылы таяз болады. Және «Өзеннің мына жерінің суы саяз екенң сөйлемдеріндегі «саязң сөзін салыстырып, мағына ұқсастықтары мен айырмашылықтарын табыңдар. 2-тапсырма. Есімдік және етістікті тіркестіріп сөйлем құраңдар.
Біреу, мен, ол, уәде беру, (келді, кетті, ойнадым, айтты, күлдің). 3-тапсырма. Мына схемадан сөйлем құра.
З.е
З.е
Ілік.сп
Сын.есім
Жатыс.сп
Есівд
Есімдік
5. Сөз тіркестерінің бірнеше тұлғасы түбір күйінде, екінші тұлғасы тәуелденіп тұрған сөз тіркестерін құраңдар. 1-тапсырма Менің жездем ойнақы мінезді адаіуьдеген сөйлемдегі ойнақы сөзін ойын сөзімен салыстырыңдар. Мағыналарындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтарды табыңдар.
2-тапсырма. Сөз тіркестерінің бірінші тұлғасы түбір күйінде, екінші тұлғасы тәуелденіп тұрған сөз тіркестерін құраңдар. Сағыныш,... үміт,.. даусы 3-тапсырма. Қайсысы қай төлдің өнімі.
жылқы.қои
аиран шұбат қаймақ
6. Сөз тіркестерінің бірінші тұлғасы жатыс септігінде. Екінші тұлғасы етістік болғандай етіп сөз тіркесін құрастырыңдар. 1-тапсырма. Айдана сырт жағынан тыр еткен дыбыстан секві алды.- сөйлеміндегі секем алды сөз тіркесін қандай мәндес сөзбен ауыстыруга болады.
2-тапсырма. Сөз тіркестерінің бірінші тұлғасы жатыс септігінде,
екінші тұлғасы етістік болатындай етіп тіркесіп құрайды.
Жазда ауылда... Ауылда...,
Достарыңызбен бөлісу: |