Д-т 7310 К-т 4310 Кешіктірілген табыс салығы есептелді

Д-т 7310 К-т 4310

Кешіктірілген табыс салығы есептелді

Д-т 3110, К-т 1210

1. 
   амортизациялық төлем бойынша 500мың тг
   
2. 
   бағалы қағаздар бойынша шығын 400мың тг
   

1. 
   коорпаритивті табысты анықтау үшін салық салынатын табысты анықтау қажет
   

2. 
   салықтық эфект өзгермелі айырма негізінде
   

1.2 Ұзақ мерзімді міндеттемелердің мәні және есебінің ерекшелігі

Міндеттемелер - өткен мәмілелердің немесе өткен оқиғалардың нәтижесі. Олар ұзақ мерзімді және ағымды болып жіктеледі.

• 
  Ұзақ мерзімді міндеттемелер тіркелген кезде ағымдық құнмен есепке алынады
  
• 
  Ұзақ мерзімді міндеттеменің кезеңдік төлемдері сол қалыптасқан міндеттемеге сәйкес есептеледі
  
• 
  Бухгалтерлік баланысты жасаған кезде сол есептік күнге ұзақ мерзімді міндеттеменің құны көрсетіледі
  
• 
  Қалған ұзақ мерзімді міндеттеменің сомасы дисконталған құнмен немесе пайыздық мөлшермен бағалауға болады.
  

• 
  банктердің ұзақ мерзімді қарыздар:
  
• 
  банктен тыс ұзақ мерзімдік қарыздар:
  
• 
  мерзімі шегерілген корпоративтік табыс салығы [5].
  

Кесте 1 - Міндеттемелер есебі бойынша шоттар корреспонденциясы

Кәсіпорындарының бастапқы бақылауын жүзеге асыру үшін таңдап алынған тәсілдер жиынтығы, құндық мөлшері, ағымдағы топтасыруы және бухгалтерлік есептегі шаруашылық қызметіне жасалған қортынды щолу фактілері кәсіпорындардың есептік саясатында көрініс табуы тиіс. Басқаша айтқанда, есептік саясат-бухгалтерлік есептің әдісін жүзеге асыратын тетігі.

• 
  кәсіпорын өз мүлкімен өзімен-өзі болушылығы (кәсіпорын өз балансында тек заң бойынша танылған мүліктерді ғана көрсетеді, ал қалған барлық құндылықтар мен міндеттемелер баланстан тыс шоттарда есепке алынады);
  
• 
  толассыз қызметі (есеп саясатының мәселесі бойынша қандай да бір қабылданатын шешім, кәсіпорын өз қызметін болашақ кезеңде тоқтайтпайтындығы немесе қызмет масштабын қысқартпайтындығы басшылыққа алынуы керек);
  
• 
  есеп саясатын пайдаланудың жүйелілігі (шаруашылық операциясын көрсету әдісінің тұрақтылығы, есеп беру жылының барысында міндеттеме мен мүлікті бағалау, сондай-ақ бір есептік жылдан басқасына өткен кезде де);
  
• 
  шаруашылық қызметіндегі фактілердің мерзімділік анықтылығы (әр фактілердің түскен немесе төленген кезіне қарамастан, олар өзінің орындалған немесе орын алған кезеңіне жатқызылуы керек) [8].
  

• 
  келіп түскен негізгі құралдар объектісін бағалау – бухгалтерлік «Негізгі құралдардың есебінің» стандартындағы әдістемелік ұсынысына сәйкес пайдалануға берілген және кәсіпорының сатып алуға төлеген нақты шығындар негізінде, негізгі құралдар объектісінің бастапқы құны анықталады; құрылтайшылардың берген объектілері – олардың өзара келісімі бойынша; тегін берген объектілер – эксперттік жолмен немесе алыс-беріс актілердің мәліметі бойынша; ал кәсіпорынның өзі дайындаған объектілерін- нақты өзіндік құны бойынша; айырбас нәтижесінде алынған объектілер – ағымдағы бағалары бойынша анықталады;
  
• 
  негізгі құралдың амортизациясы - бухгалтерлік есептің «Негізгі құралдардың есебінің» стандартындағы әдістемелік ұсынысына сәйкес, амортизацияны есептеудің келесідей тәсілдерінің бірін немесе бірнешеуін пайдалануына болады: құнын есептен шығарудың бірқалыпты (түзу сызықты) әдісі; құнын есептен шығару үшін орыналған жұмыстардың пропорционалды түрде есепелінетін әдісі (өндірістік әдісі), құнын есептен шығарудың сандық сомасы бойынша есептелінетін әдісі (кумулятитівтік әдіс); қалдық құнын азайтатын әдісі . Екі және одан да көп әдісті пайдаланған кезде, амортизацияны есептейтін тәсілін және негізгі құралдың қандай түрі бойынша пайдалатындығын көрсету керек. Негізгі құралдың бір түрі бойынша амортизацияны есептеудің бір ғана тәсілі пайдаланылады: негізгі құралдың бір түрі бойынша амортизациялауыдың әртүрлі әдісін пайдалануға болмайды; пайдалы қызмет ету мерзімі – кезеңі, негізгі құралды пайдаланудан алынатын экономикалық олжаны жобалау кезеңі; жою-құны - есептен шығарылуымен байланысты шығындары, негізгі құралды жою барысында алынған запас бөлшектердің, қайтып пайдалануға жарайтын құндалақтардың құнын алып тастағаннан шығады.
  
• 
  Негізгі құралдарды жөндеу – жөндеу жұмысын жүргізудің кезеңдігі мен жөндеу жұмысының мерзімі; негізгі құралды жөндеуге арналған резерв қорларын жасауы; жөндеуді жүргізудің тәсілі туралы мәселені кәсіпорынның өзі шешеді;
  
• 
  Материалдық емес активтердің амортизациясы - әрбір материалдық емес активтердің әрбір түрінің пайдалануына қарап пайдалы мерзімі және амортизацияны есептеу әдісін әрбір кәсіпорын өз бетінше анықтай алады;
  
• 
  Болашақ кезеңінің шығыстары – кезеңдері нақты анықталмаған жағдайда, кезең барысында ол өнімнің (жұмыстың, қызметтің) өзіндік құнына жатқызылуы мүмкін, немесе басқа да көздерінің есебінен (тау-кен дайындық жұмыстарына кеткен шығындарына, жаңа өнім түрін игеруге кеткен шығыстарына, жерді игеруге кеткен шығындарына) есептен шығарылуы мүмкін, бірақ аталған жағдайлардың барлығы да, яғни олардың кезеңін және есептеп шығару тәртібін кәсіпорынның өзі анықтайды;
  
• 
  Алдағы шығыстар мен төлем резервтері – кәсіпорын қандай резервтерді және қандай көлемдеқұруды және оларды пайдалану тәртібін анықтап өзі шешеді (кезекті демалысқа ақы төлеу резервті, көп жылғы сіңірген еңбегі үшін марапаттау шығыстары, маусымдық салаларда дайындық жұмыстарын жүргізуге кеткен өндірістік шығындары және басқалары);
  
• 
  Күмәнді қарыздар бойынша резервтері – кәсіпорын түгендеу мәліметтерінің негізінде дебиторлық қарыздардың қандайы күмәнді болып табылмайтындығын, резервтерді құрудың әдісін және резервтеуге жататын шығындарын өзі таңдай алады;
  
• 
  Табысты тану - «Табыс» деп аталатын бухгалтерлік есеп стандартына сәйкес (БЕС) табыстар келесідей жағдайларды сақтаған кезде танылады: табыс сомасы барынша дәлденген деңгейі бойынша бағаланады; экономикалық олжа жасалған мәмілемен байланысты, сондықтан оны алу ықтималдығы бар болса ғана, оны субъекті алады. Жалпы қағидасымен қатар, кейбір операциялары бойынша, табысты танудың қосымша жағдайлары қарастырылуы мүмкін:
  
• 
  Тауарды сату бойынша – субъектінің сатып алуға меншік құқығын беру; мәміле бойынша күтілетін немесе нақты шығыстар, барынша дәлденген деңгейде бағалануы мүмкін;
  
• 
  Көрсеткен қызметі бойынша – есептік күнге жасалған мәміленің біту сатысын барынша дәлденген деңгейде анықталады; мәмлені жүргізу кезеңдегі жасалған және мәмілені аяқтау үшін қажет шығыстары барынша дәлелденген деңгейде анықталады;
  
• 
  Дивиденттер, пайыздар түріндегі табыстар – пайыздар активтерден алынатын нақты табыстарды ескеріп уақытша қатынастық негізде танылуы тиіс; роялтилер келісім-шарттың мазмұнына сәйкес есептелген әдісі бойынша танылуы тиіс; девиденттер акционерлер оны алу құқын белгіленген жағдайда ғана танылуы тиіс. Жоғарыда аталған барлық жағдайда табысты тек есептеу әдісі бойынша танылатындығы қарастырылған. Есеп саясатының техникалық бөлігін әзірлеген кезде келесідей мәселелер қарастырылуы тиіс:
  
• 
  Үстеме шығыстарын есептеу және тарату. Кәсіпорын «Тауарлы материалдық запастардың» бухгалтерлік стандартында келтірілген әдістемелік ұсыныстамасында үстеме шығыстарын құрайтын шығындар тізіміне өндіріс қызметінің ерекшеліктерін ескере отырып, қосымшалар мен өзгерістерді енгізуге құқылы; құрал-жабдық пен машинаны пайдалану және күтіп ұстау шығыстары, өндірісті игеруге және дайындауға кеткен шығыстары және басқа да осындай жағдайларға кеткен шығыстары үстеме шығыстарының құрамында, олардың үлес салмағы айтарлықтай көп болмаса, онда олардың есебі жекелеген субшоттарда жүргізілуі мүмкін; үстеме шығыстарыны сметалық мөлшерлемесін есептеудің әдістемесі мен олардың тарату тәртібі де көрсетіледі: жоспарлы калькуляциялауға енген, үстеме шығыстарының нормативтік деңгейіне парапар (пропорционалды) етіп, тікелей материалдық шығыстарына парапар етіп тікелей нақты еңбек ақы шығыстарына парапар етіп, немесе оңайлатылған экономикалық әдістерді пайдалану арқылы жанама шығындары таратылады, мысалға, бұйымның тұтыну қасиетін және оның өңдеу шығысынан алынған күрделендірілген коэффиценттері бойынша;
  
• 
  Мүліктер мен міндеттемелерді түгендеу. Міндетті түгендеумен қоса, құндылықтардың нақты барын тексеру үшін біршама қосымша түгендеулер де жүргізілуі мүмкін. Бұл кезде кәсіпорын олардың кезектілігін, түгендеуді жүргізудің күнін, мүліктер мен міндеттемелердің тізімін белгілейді;
  
• 
  Бухгалтерлік есеп нысаны. Кәсіпорын бухгалтерлік есеп нысаны өзі таңдай алады, олардың тізімін және есеп регистрлерін, жүйелігін, жасау техникасын, өзара байланысын анықтайды;
  
• 
  Нақты (із жүзінде) пайдаланылатын шоттар жоспары. Кәсіпорын шоттардың Бас жоспарын басшылыққа ала отырып, өздеріне пайдаланатын шоттарын іріктей алады, яғни оның құрамына кәсіпорынның қаржылық-шаруашылық қызметін және қаржылық жағдайын, мүліктік құрамын көрсететін синтетикалық шоттарын енгізеді. Сонымен қатар, кәсіпорын аналитикалық есептерінің де толық номенклатуралық объектілерін және олардың кодтық белгілерін белгілейді. Бұл кезде басқарудың, талдаудың, бақылаудың және есеп берудің мақсатын ескереді. Қажет болған жағдайда, арнайы операцияларды көрсету үшін, шоттардың Бас жоспарына кәсіпорын қосымша шоттарды пайдалануына болады. Бірақ ол жағдайда, ол шоттардың Бас жоспарында қаралған негізгі әдістемелік қағидасын сақтауы керек;
  
• 
  Өндіріс ішіндегі есеп беру. Ішкі есеп беруді жүргізудің барлық мәселесін кәсіпорынның өзі шешеді, оның кезектілігін, есеп беру нысаны мен құрамын және есепті беру мерзәмән, сондай-ақ потенциалды пайдаланушыларын, есепті жасауға жауапты тұлғалалрын анықтайды. Есеп саясатының ұйымдастырушылық бөлігі келесідей мәселелерді қарастырады:
  
• 
  бухгалтерлік қызметтің құрылымы мен ұйымдастырушылық нысаны. Кәсіпорын құрамдық бөлімше ретінде, өзінде бухгалтерияны ұстау керек пе, жоқ, әлде келісім-шарттық негізінде тиісті мамандықтарды жалдау керек пе; бухгалтерлік қызметтің жұмысын қалай ұйымдастыру керек, яғни есеп персоналдарының саны қандай болуы керек, қандай бөлімдер қажет (есеп айырысу, материалдық, өндірістік, жинақ бөлімдері), олардың бағыныштылығы қалай болуы керек деген мәселелерді өзі шешеді. Бірақ барлық жағдайда кәсіпорынның басшысы бухгалтерлік есептің дұрыс ұйымдастырылуына қажетті жағдайларды жасауы керек.
  
• 
  Есепті орталақтандыру деңгейі. Кәсіпорынның нақты қызметінің жағдайына байланысты есеп орталақтандырылған нысанды ұйымдастарылуы мүмкін, ол кезде кәсіпорынның барлық бөлімшелері біртұтас есептік жұмысқа біріктіріледі; ал орталақтырылмаған жағдайда, кәсіпорынның жекелеген құрылымдық бөлімшелері дербес бухгалтерия құрып, балансқа дейінгі есеп жұмысының барлық циклын толығымен аяқтап, кәсіпорынға тек балансты жасауға тиісті мәліметтерді береді;
  
• 
  Ішкі өндірістік бақылау. Кәсіпорын ішкі өндірістік бақылау жүйесінің қандай болуын және олардың басты элементтерін анықтап, олардың ішінен алғашқы еептік құжаттарды жасап және ресімдеп отыратын жауапты тұлғыларды белгілеп бөліп отыруын, олардың есеп қызметіне дер кезінде берілуін және т.б. осы сияқты мәселелерін шешеді. Әрбір қызметкерлердің жуап беретін аясы мен міндеттері айқындалады [9].
  

1.3 Кәсіпорын міндеттмелерінің аудиті

Аудит жүргізу үшін шаруашылық субъектілері (тапсырылушылар) аудит фирмаларымен немесе жеке аудиторлармен аудит – шартын жасасуы қажет. Қалыптасқан тәртіп бойынша шарт жасаудан бұрын аудит фирмасы немесе жеке аудитор өз тарапынан міндеттеме – хат жазуға тиісті.

• 
  қаржы отчетын тексерудің мақсаты;
  
• 
  тапсырушылардың тексеруге информациялардың дұрыстығына жауапкершілігі;
  
• 
  аудит жұмысының көлемі, ондағы аудитордың жұмыс бабындағы қолданатын заң құжаттары және ереже – нұсқаулар, нормативтік құжаттар;
  
• 
  тапсырылатын аудит отчетының, аудит қорытындысының үлгісі;
  
• 
  жүргізілетін аудит жұмысының бағдарламасы;
  
• 
  аудит жұмысының төлем ақысы, гонорары.
  

1. 
   Аудиторлық ұйымдар мен аудиторлар:
   

• 
  Осы Заңның 19-бабының бесінше тармақшасында, 22-бабының үшінші және төртінші тармақшаларында аталған мән – жайлардың салдарынан субъектіге аудиторлық тексеру жүргізуге өзінің қатыса алмайтынын тапсырысшыға хабарлауға.
  
• 
  Аудит жүргізіліп отырған субъектіден алынған және тексеру барысында жасалған құжаттардың сақталуын қамтамасыз етуге;
  
• 
  Тапсырысшыға қаржы – шаруашылық қызметтегі анықталған бұрмалаушылықтар және есеп жүргізу мен есеп берудегі кемшіліктер туралы хабарлауға;
  
• 
  Тапсырысшыға тексеру нәтижелерінің және тапсырысшыға қатысты басқа да ақпараттың құпиялығывн қамтамасыз етуге;
  
• 
  Аудиторлық тексеру нәтижесінде алынған ақпаратты өз мақсатына немесе үшінші бір тұлғалардың мүдделері үшін пайдаланбауға міндетті.
  

2. 
   Аудиторлық ұйым мен аудитор үшін тапсырысшының шарт бойынша міндеттемелерден туындайтын талаптарын орындауға міндетті.
   

• 
  Қазақстан Республикасының аудиторлық ұйымы немесе жеке кәсіпкер – аудитиоры ретінде тіркелмеген субъектілдердің
  
• 
  Меншікке қарсы қылмысы, шаруашылық және лауазымдық қылмысын үшін соттылығы бар адамдардың
  
• 
  Меншік иесіне немесе акционерге жақын туыс болып табылатын тікелей жоғары және кейінгі тармақ бойынша, құдандалық жағдайдағы жекжаттар, сондай-ақ туған, асыранды, немере, апалы-сіңілер, 10 проценттен астам акциялары бар аудиторлардың, сондай-ақ шаруашылық жүргізуші субъект басшысының
  
• 
  Аудит жүргізілетін субъектінің қызметкерлері, қатысушылары, лауазымды адамдары арасынан шыққан, сол субъектіге жеке мүліктік мүдделері бар аудиторлардың жүргізуіне тыйым салынады [10, 6 б].
  

• 
  Аудитордан аудит жүргізуге қатысты заңдардың талаптары туралы егжей – тегжейлі ақпарат алуға;
  
• 
  Аудитордың ескертпелері мен қорытындыларына негіз болған нормативтік құқықтық актілерімен танысуға;
  
• 
  Қаржы – шаруашылық қызметіндегі бұрмалаушылықтарды жою, есеп жүргізу мен есеп беру жөнінде аудитордан ұсынымдамалар мен ұсыныстар алуға;
  
• 
  Аудиторлық ұйымдар, аудиторлар шарт талаптарын бұзған жағдайда олардың қызметінен бас тартуға құқысы бар.
  

1. 
   Тапсырысшы: аудиторға мезгілінде және сапалы аудит жүргізуі үшін жағдай жасауға, қажетті құжаттарды табыс етуге, ауызша немесе жазбаша түрде түсіндірме және түсінік беруге;
   

2. 
   Аудиторлық ұйымның, аудитордың шарт бойынша міндеттемелерден туындайтын талаптарын орындау тапсырысшы үшін міндетті.
   

• 
  Тапсырысшы аудиторға тексеруге берген құжаттар мен басқа да ақпарттың толықтығы менн дұрыстығы үшін жауап береді.
  
• 
  Субъектінің аудит жүргізуден жалтаратын не оны жүргізуге кедергі жасайтын басшысы Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен жауап береді.
  

• 
  тапсырушы субъектінің шаруашылық жағдайын түгелдей зерттеу;
  
• 
  есеп саясатының негізін және ішкі аудит жұмысының негізін анықтау;
  
• 
  аудитор тобының жұмысына жүйелі түрде басшылық жасауды ұйымдастыру.
  

• 
  Отчет құрамындағы риск – ішкі аудит кемшілігіне сәйкес жіберілетін қателерге байланысты аудит рискісі.
  
• 
  Ішкі аудит рискісі – бұл риск бухгалтерлік отчеттарда жіберілген қателерге байланысты кемшіліктер
  
• 
  Анықталмаған риск – шаруашылық операцияларының бкхгалтерлік есепке дұрыс алынбау себебінен болатын риск [13].
  

2.1 «ЖТБӨБ» ЖШС қысқаша тарихы, техника-экономикалық көрсеткіштері.

КСЖБ 1959 ж эксплатацияға енгізілді, ол қаланы кәсіпорын материалдармен қамтамасыз етеді.

• 
  бухгалтерлік есептеу стандартына сәйкес бухгалтерлік есепте есептеу әдісі қолданылады, бюджетпен есептесу келесі салық түрлері арқылы жүзеге асады:заңды тұлғалардың табыс салығы; жеке тұлғалардың табыс салығы; қосымша бағаға салық; міндетті зейнетқорға төлемдер.
  
• 
  шаруашылық салық заңдарына сәйкес салық органына ай сайын, тоқсан сайын, жыл сайын қаржылық ақпараттарды және керекті есептері, декларацияларды тапсырып отырады. Сондықтан бухгалтерлік есеппен қатар салықтық есеп жүргізіледі [14].
  

• 
  Кәсіпорынның қаржы-шаруашылық опреацияларын тіркеу және жинақтау үшін Бас Жоспар шотына сәйкес өнделген жұмыс жоспар шоттары қолданылады.
  
• 
  Бухгалтерлік есеп стандарттары негізінде «Есептеу саясаты және оны ашу» есептеу саясатын қалыптастыру келесі принциптерді : есептеу, үздіксіздік, түсініктілік, маңыздылық, бейтараптық, сақтық көрсету, аяқталғандық, кезектестік, шыншылдық және алаламайтын көріністілік арқылы жүзеге асады. Кәсіпорын активтері бойынша келесідей есепке алу жүйесі қалыптасқан:
  

Кесте 2 - «ЖТБӨБ» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі 2010-2012 жылдардағы техника-экономикалық көрсеткіштері.

2.2 «ЖТБӨБ» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің қаржылық жағдайы

Қаржылық есеп берудің мақсаты өз пайдаланушыларына заңды тұлғаның қаржылық жағдайы туралы сенімді, мәнді және пайдалы ақпараттарды беру болып табылады. Қаржылық есеп берудің пайдаланушыларының қатарына потенцияалды инветорлар, кредиторлар, жабдықтаушылар, сатып алушылар, еңбеккерлер, сондай-ақ мемлекеттік органдар кіреді.

• 
  өз уақытында қаржылық қызметтің жетіспеушілігін іздеп, төлем қабілеттілігі жән оны шешудің алғы шарттары;
  
• 
  қаржылық шешімдерді жоспарлап экономикалық рнтаблділігін анықтап, шаруашылыққа шешімдер қабылдау үшін
  
• 
  кәсіпорынның қаржылық ресурстарын үнемді пайдаланып, қаржылық жағдайын нығайтып, керекті жетілдіру шараларын жүргізу.
  

Жабу коэффициенті:

Жалпы ликвидттік коэффицинт:

• 
  Әр түрлі шаруашылық фактілері құжатталадаы
  
• 
  Есеп мәліметтері есеп талабына байланысты жіктеледі, содан соң бухгалтерлік есеп шоттарында көрсетіледі.
  

• 
  Есеп жиынтығы есеп беру нысандарына көшіріледі
  
• 
  Шаруашылық субъектісінің қаржылық-шаруашылық қызметі талданады.
  

1. 
   Барлық инвентаризациялық описьтер тексеріледі.
   
2. 
   Барлық аналтикалық шоттар тексеріледі.
   
3. 
   Шотқа барлық құжаттар тексеріледі
   
4. 
   Барлық синтетикалық шоттар тексеріледі.
   
5. 
   Айналымдық ведомость толтырылады, егер дебет пен кредит қалдықтары тура болса онад балансты құрастыруды бастауға болады [16, 6 б].
   

• 
  Кредиторлық қарыздар
  
• 
  Бюджеттік қарыздар
  
• 
  Аяқ асты болатын жағдайға есептелген төлемдер.
  

Кредиттер 30 пассивті шотты «Кредиттер» деген шотта жүргізіп есептеледі. Оның ішінде 3010 шот «Банк мекемелердің қарыздары», 3020 шот «Банктен тыс мекемелердің қарыздары», 3050 шот «Өзге де қарыздар».

• 
  3010/1 «Қысқа мерзімдегі банк мекемелердің қарыздары»
  
• 
  3010/2 «Ұзақ мерзімді банк мекемелердің қарыздары»
  

Салық төлеуші жылдық кірісті табу үшін жұмсалған шығыны.

• 
  Алынған ТМҚ және айналымда жоқ активтер, орындалған жұмыс және қабылданған қызметр және бұған қоса ТМҚ-ны әкелу мен өндеуге кеткен шығындар.
  
• 
  Құжаттары әлі келмеген, бірақ алынған ТМҚ және айналымда жоқ активтер, жұмыстар, қызметтер.
  

• 
  Қабылдау кезінде анықталған артық ТМҚ және айналымда жоқ активтер.
  

2.3 Шаруашылық субъектнің міндеттемелерін талдау есебі.

Кәсіпорының бухгалтерлік есебінде міндеттемелер есебі жүргізіледі : ұзақ мерзімдік және қысқа мерзімдік міндеттемелерді. Ағымдағы міндеттемелер:

• 
  Берешек қарыздар
  
• 
  Бюджеттік қарыздар бойынша есепке алынады.
  

• 
  Алынған ТМҚ және айналымда жоқ активтер, орындалған жұмыс және қабылданған қызметр және бұған қоса ТМҚ-ны әкелу мен өндеуге кеткен шығындар.
  
• 
  Құжаттары әлі келмеген, бірақ алынған ТМҚ және айналымда жоқ активтер, жұмыстар, қызметтер.
  
• 
  Қабылдау кезінде анықталған артық ТМҚ және айналымда жоқ активтер
  

3. 
   «ЖТБӨБ» ЖШС-ДЕГІ ҰЗАҚ МЕРЗІМДІ МІНДЕТТЕМЕЛЕР ЕСЕБІ, ТАЛДАУЫН ЖЕТІЛДІРУ ШАРАСЫ ЖӘНЕ ІШКІ БАҚЫЛАУ ЖҮРГІЗУ
   

3.1 «Өзге ұзақ мерзімді міндеттемелер» балансының бабы бойынша трансформация.

2011 жылы 31 желтоксанда компанияның балансында «Өзге ұзақ мерзімді міндеттемелер» бабы бойынша 2 690 000 тенге мөлшерінде қалдық бар. Осы бап бойынша негізгі құралдарды,басқаларды ұзақ мерзімге жалдағаны үшін берешектің көлемі көрсетілген.

• 
  «өзге міндеттемелер» айқындамасына
  
• 
  «ұзақ мерзімді» айқындамасына.
  
• 
  Бағасына қатысты тест жүргіземіз
  

Кесте 7 - Шоттарды 2-ҰҚЕС- на көшіру:

Осылайша, кіру балансындағы «өзге ұзақ мерзімді міндеттемелер» шотында 390 000 теңге есепте болады.

• 
  жер — субъект меншігіне сатып алған жердің көлемі мен құны. Жерге меншік құқығы бар болса, онда олар құқық актісімен расталуы керек. Ондай актісі берілген болса, онда ондай жер учаскілері мүліктік объекті болып саналады;
  
• 
  ғимараттар — еңбек заттарын өзгертуге катысы жоқ белгілі бір қызметтерді орындау жолымен өндіріс процесін жүзеге асыруға арналған инженерлік-құрылыс объектілері (шахта ұңғысы, мұнай мұнарасы, бөгет, көпір, автомобиль жолы). Барлық жағдайлары бар әрбір жеке ғимарат мүліктік объект болып табылады;
  
• 
  өткізгіш тетіктер (қондырғылар) — электр, жылу немесе механикалық энергияны өткізу қондырғылары (электр өткізу желілері, трансмиссиялар, құбырлар). Электр желілері бойынша, мысалы, электр станциясы бөлу қондырғыларының желісі немесе генератор клеммаларынан бөлу кондырғыларына дейін, қабылдау подстанцияларынан және подстанциялардан трансформатор жайына дейін мүліктік объекті бола алады;
  
• 
  машиналар мен жабдықтар - күш беретін машиналар және жабдықтар; жұмысшы машиналар және жабдықтар; өлшеу және реттеу аспаптары және қондырғылар мен лабораториялық жабдықтар; әрбір машина, егер ол басқа мүліктік объектінің бөлшегі болмаса, оған кіретін бейімделген кұралдарды, соған тиісті заттарды, аспаптарды, қоршауды, фундаментті коса алғанда, мүліктік объекті болып саналады. Негізгі құралдардың бұл тобы бес топтан тұрады;
  
• 
  күш беретін машиналар және жабдықтар — жылу және электр энергиясын өндіретін генератор-машиналары; түрлі энергияны механикалық энергияға, яғни қозғалыс энергиясына айналдыратын двигатель-машиналары (тракторлар мен өздігінен жүретін шассилер, бу двигательдері, турбиналар, іштей жану двигательдері, электрлік двигательдер).
  
• 
  жұмыс машиналары мен жабдықтар — еңбек өнімдерін жасау процесінде еңбек затына механикалық жылу және химиялық әсер етуге арналған машиналар, аппараттар және құрал-жабдық (токарлық бұранда кесетін станоктар, ағаш кесетін аралар);
  
• 
  өлшеу жане реттеу приборлары, қондырғылар және лабораториялық жабдықтар — өлшеуге, өндірістік процестерді реттеуге арналған аспаптар мен қондырғылар, сондай-ақ лабораторияларда пайдаланылатын приборлар мен аппаратуралар (дозаторлар, амперметрлер, микроскоптар);
  
• 
  есептеу техникасы — процестерді жылдамдату және автоматтандыруға арналған машиналар, қондырғылар, аспаптар (компьютерлер, баскарушы және басқа есептеу машиналары);
  
• 
  басқадай машиналар мен жабдықтар — машиналар, аппараттар және басқа құрал-жабдық (телефон станцияларының, радио тораптарының жабдығы, өрт сөндіргіш машиналар);
  
• 
  көлік кұралдары — адамдар мен жүктерді тасымалдауға арналған қозғалыс құралдары (автомобиль, темір жол және су көлігінің қозғалмалы құрамы, жегін көлігі). Әрбір объект өзіне тиісті барлық бейімдегіш құралдары мен заттарын қоса алғанда мүліктік объект болып табылады;
  
• 
  құрал-сайман — қол еңбегінің механикаландырылған немесе механикаландырылмаған құралдары немесе металдарды, ағашты және т.б. өңдеу үшін машиналарға бекітілген заттар (кесетін, соғатын және нығыздайтын еңбек құралдары). Басқа мүліктік объектінің құрамына кірмейтін заттар ғана мүліктік объект болып табылады;
  
• 
  өндірістік мүлік және соған жататын заттар — өндірістік операцияларды орындау немесе жеңілдету үшін қызмет ететін өндірістік заттар; еңбекті қорғауға көмектесетін жабдықтар; сұйық, сусымалы және басқа материалдарды сақтауға арналған сыйымды заттар; өндірістік арналымы бар басқа да заттар. Басқа мүліктік объектінің бөлшегі болып табылмайтын және дербес мәні бар заттарда мүліктік объекті бола алады;
  
• 
  шаруашылық мүлік — кеңсе және шаруашылық мекемелерінін заттары (орындықтар, шкафтар, кілемдер). Дербес мәні бар әрбір объект - мүліктік объекті бола алады;
  
• 
  жұмысқа пайдаланылатын және өнім беретін мал — ат, өгіз, түйе және басқа жұмысқа пайдаланылатын малдар; өнім беретін мал - мүйізді ірі қара мал; асыл тұқымды айғырлар мен биелер, буралар мен інгендер; бұғылар, маралдар, еркек шошқалар мен мегежіндер, ешкілер, саулық қой мен қошқарлар. Әрбір ересек мал мүліктік объект болып табылады;
  
• 
  көп жылдық өсімдіктер — қолдан егілген, көп жылдық өсімдіктер (жеміс және жидек ағаштары, жүзімдіктер, гүлдердің көп жылдық түрлері, роза плантациялары, өсімдіктен жасалған қоршаулар, жерді қорғайтын өсімдіктер). Жас өсімдіктер даму деңгейі толық жетілген (жеміс-жидек бере бастаған) өсімдіктерден бөлек есепке алынады;
  
• 
  жерді жақсартуға байланысты күрделі шығындар (ғимаратсыз) — ауыл шаруашылық мақсатта пайдалану үшін ауыл шаруашылығында пайдалану үшін жер қыртысын жақсартудың шараларына жұмсалған мүліктік емес сипаттағы шығындар (жер учаскелерін жоспарлау, жерді егін егу үшін өңдеу, егіс даласын тастардан тазарту);
  
• 
  басқа да негізгі құралдар — кітапхана қорлары, спорт мүлкі және басқа да салымдар.
  

• 
  Негізгі құралдарды активтердің топтары бойынша топтастыру, жою құнын анықтау туралы және негізгі құралдарды әділ құны бойынша бағалауды кімнің жүргізуі тиіс. ХҚЕС-на көшу кезінде осы мәселелердің қалай шешілетіні қарастырылады . ХҚЕС-на сәйкес негізгі құралдарды есепке алу тақырыбының жалғасы ретінде шоттар корреспонденциясын ұсынылған.
  
• 
  Негізгі құралдар, оларды жіктеу және бағалау.
  
• 
  Жалпы кәсіпорынның негізгі құралдарының сатып алуы, есептеу ерекшеліктері, тозу және жөндеу есебі және есептен шығару және т.б. [21].
  

3.2 Кәсіпорынның төлем қабілеттілігін талдау.

1-ге тең ақша қаражатының жеткіліктілік коэффициенті кәсіпорынның сыртқы қаржыландыруға жүгінбей қызмет істей алатынын көрсетеді. Егер бұл коэффициент 1-ден төмен болса, онда кәсіпорын өз қызметінің нәтижесі есебінен дивиденд төлеуге және өндірістің қазіргі деңгейін қолдауға қабілетті емес.

• 
  абсолютті өтімділік коэффициенті;
  
• 
  аралық өтеу (жабу) коэффициенті;
  
• 
  жалпы өтеу (жабу) коэффициенті.
  

• 
  біріншіден, ағымдағы активтермен ағымдағы пассивтердің өтелу дәрежесін көрсетеді. Бұл көрсеткіш қаншалықты жоғары болса, соншалықты қысқа мерзімді міндеттемелерді төлеу сенімділігі жоғары болады;
  
• 
  екіншіден, ағымдағы активтердің ағымдағы пассивтерден асып кетуі ағымдағы активтерді (ақша қаражаттарынан басқасы) сату немесе жою (тарату) кезінде зияндардың пайда болуына бөгет болады. Бұл қарсы әрекеттің қаншалықты күштірек болуы, кредитор үшін соншалықты тиімді. Бұл арттыруды шетел компанияларында жұмыс істеуші капитал (30) немесе қаржы-эксплуатациялық қажеттілік деп атайды.
  

К ағ.ө ≥2

• 
  кәсіпорын және оның қызметінің көлемі, мөлшері (өндіру және өткізу көлемі қаншалықты көбірек болса, соншалықты тауарлы-материалдық құндылықтар қоры мол болады);
  
• 
  өнеркәсіп және өндіріс салалары (өнімге деген сұраныс және оларды өткізуден түсімнің түсу жылдамдығы);
  
• 
  өндірістік цикл ұзақтығы (аяқталмаған өндіріс көлемі);
  
• 
  материал қорын қалпына келтіруге қажет уақыт (олардың айналу ұзақтығы);
  
• 
  кәсіпорын жұмысының маусымдылығы;
  
• 
  жалпы экономикалық коньюнктура [22].
  

Кесте 8 - "ЖТБӨБ" ЖШСның ағымдағы активтерінің өтімділік көрсеткіштері (мың теңге)

Ағымдағы активтер баптары үшін үлестік қатысу коэффициенті - 0,000103, ал ағымдағы міндеттемелердің баптары үшін - 0,000306 құрады.

Кесте 10 - Жалпы (ағымдағы) етімділік коэффициенті деңгейінің өзгеруіне нақтыланған факторлардың әсерінің есебі

Келтірілген есептеулерден, жалпы өтеу коэффициентіне дебиторлық борыштар мен тауарлы-материалдық қорлардың күрт өсуі оң әсер еткенін көруге болады. Кредиторлық борыштың және басқа да ағымдағы міндеттемелер өсуі, сонымен бірге өтімді активтердің азаюы осы көрсеткіштердің төмендеуіне әкелді.

• 
  негізгі құрал объектілерінің пайдалы қолданылу мерзімін улғайтатын, оның қуаттылығын арттыратыны да енетін жаңғыртып, жетілдіру (модификация);
  
• 
  шығарылатын өнімнің сапасын едәуір жақсартуга жету үшін машина тетіктерін, деталъдарын жетілдіру;
  
• 
  бұрын есептелген өндірістік шығынды едәуір қысқартуды қамтамасыз ететін жаңа өндірістік процестерді енгізу [26].
  

Кесте 11 - Ұсынылатын шаралар

Объектінің техникалық жағдайын сақтау мен ұстау мақсатымен жасалатын негізгі құралдарды жөндеу мен пайдалануға жұмсалатын шығындар бастапқы құнды ұлғайтады, олардың пайда болу сәтіндегі ағымдағы шығындар ретінде танылады.

ҚОРЫТЫНДЫ

Осы “Ұзақ мерзімді міндеттемелердің аудитіжәне есебі ” атты дипломдық жұмысты қорыта келсек мен оны толық қарастырдым .

• 
  өз уақытында қаржылық қызметтің жетіспеушілігін іздеп, төлем қабілеттілігі жән оны шешудің алғы шарттарын жүзеге асыруы керек;
  

• 
  қаржылық шешімдерді жоспарлап экономикалық рентаблділігін анықтап, шаруашылыққа шешімдер қабылдау керек;
  
• 
  кәсіпорынның қаржылық ресурстарын үнемді пайдаланып, қаржылық жағдайын нығайтып, керекті жетілдіру шараларын жүргізу жолдарын қарастыру.
  

• 
  есеп саясатын таңдау немесе оны өзгерту;
  
• 
  есептік бағалауларды өзгерту;
  
• 
  алдыңдағы есептік кезеңдерде жіберілген қателіктерді түзету.
  

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. 
   “Аудиторлық қызмет туралы” Қазақстан Республикасының Заңы // Бухгалтерлік есеп және аудит, 2011 №1. 5 мамыр
   
2. 
   Әбдіқалықов Т.Ә. “Аудит және бухгалтерлік есеп” Оқу құралы, Алматы, “Қазақ университеті”, 1999ж
   
3. 
   Байдәулетов М., Байдәулетов С.М.”Аудит” Оқу құралы, Алматы, “Қазақ университеті”, 2012ж.
   
4. 
   Бухгалтерлік есеп стандарттары. 2011 ж.
   
5. 
   Бухгалтерлік есеп стандарттарына әдістемелік нұсқаулар. 2012 ж.
   
6. 
   В. К. Родостовец, Т. Ғ. Ғабдуллин, В. В. Родостовец, О. И. Шмидт “Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп” Алматы 2012 ж.
   
7. 
   Г.В. Савицкая “Анализ хозяйственной деятелности предприятия”, Учебник, Москва, 2012г..
   
8. 
   Дюсембаев К.Ш. “Теория аудита”/ Под ред. В.К Радостовца, Алматы, “Экономика”, 2011г.
   
9. 
   Дюсембаев К.Ш., Егембердиев С.К, Дюсембаева З.К., “Аудит и анализ финансовой отчетности”, Алматы, 2010г.
   
10. 
    Д.А.Панков “Бухгалтерский учет и анализ зарубежем” Учебное пособие, Минск, ООО “Новое знание” 2011г.
    
11. 
    З. В. Соловьева “Зарубежные стандарты бухгалтерского учета и отчетности”.Москва, “ИНФРА”.
    
12. 
    З. Н. Ажибаева “Аудит” Учебник, Алматы “Экономика”, 2011г.
    
13. 
    К.Ш. Дүйсенбаев, Э.Т. Төлегенов “Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау”, Оқу құралы, Алматы “Экономика”, 2011ж.
    
14. 
    ҚР шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржы – шаруашылық қызметі бухгалтерлік есебі шоттар жоспары.
    
15. 
    Қазақстан Республикасының Заңы. “Аудиторлық қызмет туралы” ҚР Заңына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы // Заң газеті, 2012ж.
    
16. 
    Қазақстан Республикасының Заңы. “Қаржы лизингі туралы”. // Егемен Қазақстан, 12 шілде 2011ж.; Қазақстан Республикасының Парламентінің жаршысы, 2012ж. №10.
    
17. 
    Қазақстан Республикасының Заңы. “Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы”, Қазақстан Республикасының Салық Кодексін қолданысқа енгізу туралы; ҚР Заңдары 2012жылғы 12 маусым №210 // ҚРЗ // Егемен Қазақстан, 2012, 5 мамыр; Қазақстан Республикасының Парламентінің жаршысы, 2012ж №11-12.
    
18. 
    ҚР Президентінің 2011 жылдың 28 ақпан №234 “Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп туралы” Заң күші бар Жарлығы.
    
19. 
    Н. А. Айрих “Разработка амортизационной политики в соответствии со стратегией развития предприятия”// “Бюллетень бухгалтера” № 35. 2012г.
    
20. 
    Қ. К. Кеулімжаев, З. Н. Әжібаева, Н. А. Құдайбергенов, А. Ә.Жантаева “Қаржылық есеп” Оқу құралы “Экономика” 2011 ж.
    
21. 
    Қ. К. Кеулімжаев, З. Н. Әжібаева, Н. А. Құдайбергенов, “Бухгалтерлік есеп принциптері” Оқу құралы, Алматы “Экономикс” 208 ж.
    
22. 
    С. Б. Баймұханова, Ә. Ж. Балапанова “Бухгалтерлік есеп” Оқу құралы, Алматы, “Қазақ Университеті” 2011 ж.
    
23. 
    С.А. Бороненкова “Управленческий анализ”, Москва “Финансы и статистика”, 2011г.
    
24. 
    Сәтмырзаев А.А., Укашева Б.Е. “Аудиттің теориясы” Оқу құралы, Алматы, 2008ж.
    
25. 
    Дюсембаев К.Ш. Аудит и анализ в системе управления финансами (Теория и методология). Алматы: Экономика, 2000 – 293 с.
    

Қосымша А.

«ЖТБӨБ» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі 2010-2012 жылдардағы техника-экономикалық көрсеткіштері.

Міндеттемелер есебі бойынша шоттар корреспонденциясы