Екі елдің әскери саладағы қарым-қатынасын дамытудың объективті мәселелері
Қытай Халық Республикасымен дипломатиялық қатынастар орнату кезінде Қазақстан басшылығының стратегиялық міндеті екі бірдей міндетті шешуді жеңілдететін қатынастардың сипатын қамтамасыз ету болды: Қазақстанның ұлттық қауіпсіздігін қамтамасыз ету және оның тәуелсіздігін нығайту.
Қазақстан орналасқан геосаяси жағдайлар оған екі алып көрші-Ресей және Қытаймен қарым — қатынастарында ақылға қонымды тепе-теңдікті сақтаудан басқа, өз қауіпсіздігін қамтамасыз етудің өзге баламасын қалдырмайды. Сонымен қатар, екіжақты Қазақстан-Қытай қарым-қатынастарының сипаты Нұр- Сұлтан мен Пекинді қанағаттандыратындай, сонымен бірге Мәскеуді ерекше алаңдатпайтын болуы тиіс. Алайда, дәл солай, Қазақстан-Ресей қарым-қатынасы Пекиннің мүдделеріне қайшы келмеуі керек. Тұрақты сипаттағы бұл стратегиялық міндет Қазақстан басшылығынан үлкен дипломатиялық әрекетті талап етеді.
Алғаш рет қауіпсіздік мәселелері бірінші Президент Н.Ә.Назарбаевтың 1993 жылғы қазанда ҚХР-ға сапары кезінде екі ел арасында кеңінен талқыланды, Қазақстан мен Қытай арасындағы негізгі достық қатынастар туралы Декларацияға қол қойылды. Онда екі елдің тату көршілік, егемендікті құрметтеу, агрессияға ұшырамау және бір-бірінің ішкі істеріне араласпау қағидаттарын ұстанатыны туралы айтылған. Сол кезде ядролық қарусыз держава болуға өзінің келісімін жариялаған Қазақстан үшін оған қарсы ядролық қаруды қолданбау кепілдігін беруге Пекиннің келісімін алу маңызды болды. 1995 ж. ақпанда ҚХР Қазақстанға кепілдік берді.
Бүгінгі таңда Қазақстан мен Қытай арасындағы экономиканың барлық салаларында ынтымақтастықты кеңейтудің "жол картасы" қалыптастырылды. Нақты жобалар түрінде нақты кескінге ие болған Жібек Жолы мен "Нұрлы жолды" ұштастыру бағыттары ғана емес, ең бастысы бұл жобалардың басым бөлігінің қаржылық қамтамасыз етілуі бар.
Қазақстан-Қытай қарым-қатынастарының проблемалық аспектілеріне келетін болсақ, соңғы уақытта олар түбегейлі өзгерген жоқ. Сонымен қатар, Жібек Жолы мен "Нұрлы жолды" ұштастыру бағдарламасын іс жүзінде іске асыруға байланысты кейбір проблемалардың өзектілігі сәл өзгеше сипат алғанын мойындауға болмайды. Бір жағынан, оң элемент ретінде Қытайға қатысты алаңдаушылықтың айтарлықтай төмендеуі және ҚХР-ның оң имиджінің өсуі қарастырылуы мүмкін.
Кесте 2
Қазақстан мен Қытайдың ынтымақтастығының барысы