Дипломдық жұмыс кіріспе, 3 тараудан тұратын негізгі бөлім, қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады
Ғарыш аппа ратының бағдарын басқару және тұрақтандыру жүйесі
жүктеу/скачать 1,43 Mb.
|
Мәжит Наздана дипломдық жұмыс (1)[53]
| 1.2 Ғарыш аппа ратының бағдарын басқару және тұрақтандыру жүйесі
Бағда рлау жүйе сі де ге німіз ға рыштық а ппа ра ттың бұрыштық орна ла суын а нықта у болып та была ды. Соныме н қа та р ба ғда рла у жүйе сін әуе де не ме се ға рышта Же р бе тін және де ға рыштық бе йне ле рді, көріністе рді суре тке түсіріп ке скінін а лу үшін қолда ныла ды. Бағда рла у жүйе сі ғарыш а ппа ра тының бұрыштық қозға лысын ба сқа руға , яғни оның өсте ріне бе рілге н ба ғытқа қа тысты бе лгілі орна ла суды бе ру үшін а рна лға н. Микросе рік орбита льді ба ғда рла у жүйе сі а рқылы сипа тта ла ды: өсте рінің бірі - Же р це нтріне тұра қты ба ғытта ла тын курс өсі, е кіншісі - орбита жа зықтығына пе рпе ндикуляр та нга ж өсі, а л үшіншісі -кре н өсі осы жа зықтыққа тие сілі. Микросе рікті ба ғытта лға н өсте р са нына қа тысты бір өсті ба ғда рлы және толық ба ғда рлы де п жікте йді. Бір өсті ба ғда рла у микросе ріктің бе рілге н ба ғытқа қа тысты оның өсте рінің бірінің бе лгілі бұрыштық орна ла суын қа мта ма сыз е те ді. А л микросе ріктің толық орие нта циясы – де п микросе ріктің бе лгілі бір бұрыштық орна ла суы микросе ріктің ба рлық үш өсі а рқылы бе рілсе а йта мыз. 1.1 – суре тте орбита льді координа тта ла р жүйе сі көрсе тілге н. 1.2 – суре тте микросеріктің ба ғдарла у жүйесінің жалпыла нға н сұлбасы келтірілге н. – суре т. Орбита льді координа та ла р жүйе сі 1.2 –суре тте микросе ріктің ба ғда рла у жүйе сінің жа лпыла нға н сұлба сы ке лтірілге н. Микросе ріктің лездік бұрыштық орнала суы сезімта л эле ме нтте рде н түсе тін мәліме тте р не гізінде а нықта ла ды. Се зімта л эле ме нтте р әр түрлі да тчикте р а рқылы бе ріле ді. Көп жа ғдайда , эле ктронды – оптика лық да тчикте р қолда ныла ды. Ол да тчикте р а спа н денеле рін (Күн, Же р, А й, жұлдызда р) тірек ба ғытта ры ре тінде қолда на ды. Да тчиктің тіре к ба ғытына ба ғытта лға н осте рінің а уытқу ке зінде гі инфра қызыл сәулеле ну әсе р ететін не ме се көзге көріне тін жа рық әсе р е те тін оптика лық құрылғыла р эле ктрлік сигна лды өңде йді. Оптикалық датчигі ба р жүйе де микросе ріктің бұрыштық орна ла суын а нықта у үшін 1.3-суре тте көрсетілге н сезімта л магнитті эле ме нтте р де қолда ныла ды. Гироскопиялық да тчикте р жылда м а йна ла тын гироскоптың қа сие тін ке ңістікте бағытты өзге ріссіз сақтау үшін қолданады. Бұл да тчикте р е шқа нда й сыртқы әсе рле рсіз не ме се сыртқы ба ғытта уышта рсыз микросе ріктің ба ғда рын а нықта уға мүмкіндік бе ре ді. 1.3 – суре т. Ба ғда рла у және тұра қта ндыру жүйе сі Ба ғдарды басқару және тұра қта ндыру жүйе сі – ға рыш а ппа ратының бе рілге н ба ғыт бойынша қозға лысы ке зінде гі сыртқы ұйытқытушы моме нтте рге қа ра ма ста н тұра қта ндырылуын және ба ғда рының са қта луын қа мта ма сыз е те ді. Бұл мінде тте рді ше шу ға рыш а ппа ра тының ба ғда рын ба ғытта у да тчикте рінің көме гіме н а нықта уды және оны а тқа рушы орга нда рдың көме гіме н ба сқа руды та ла п е те ді. Ба ғда рды ба сқа ру және ба қыла у жүйе сі ға рыш а ппа ра тының ба сқа борттық жүйе ле ріме н, әсіресе қозғалтқыш қондырғысыме н және на вигациялық жүйеме н тығыз байла нысты. Бағдарды басқару жөнінде гі тала пта р ға рыш а ппа ра тының па йда лы жүкте ме сінің құрылғысын және пла тформа сын ба ғытта у жөнінде гі та ла пта рға не гізде ле ді. Е ге р па йда лы жүкте ме нің ба рлық құрылғысының (не ме се ке йбір) бұрыштық орна ла суын ба сқа руымыз кере к болса , бе рілге н ба ғытта ға рыш а ппа ра тын тұтаста й немесе па йда лы жүктеме құрылғысының ба рлық кеше нін не ме се көрсетілге н кешеннің бөлігінің салыстырма лы бұрыштық жа ғда йы ба сқа рыла ды. Е ге р де сканерле уге а рна лға н па йда лы жүкте ме нің құрылғысы ға рыш а ппа ра тының корпусына қа тты бе кітілге н жа ғда йда , ға рыш а ппа ра тын толығыме н ке ңістіктік бұру жолыме н скане рлеудің орында луы қа мта ма сыз е тіле ді. Осы сияқты ше шімде р ға рыш а ппа ра ты конструкциясы эле ме нтте рін не гізгі ба ғытқа қа тысты (мыса лы, Күнге қа ра й ба ғытта ға нда ) ба ғда рла удың орындалуы кере к болға нда сол ба ғытта ға рыш а ппаратын тұтастай бағдарлау а рқылы жүзеге асырылады. Қозғалысты ба сқа ру және на вигация жүйе сі микросе ріктің бұрыштық орна ла суын а нықта уды және оның ба ғда рын ба сқа руды жүзе ге а сыра ды. «Қозға лысты ба сқа ру жүйе сі» ныса нының ста тистика лық құрылысы 1.4 – суре тте ныса нда рдың диа гра мма сы түрінде бе рілге н. Ке лтірілге н диа гра мма да н көре тініміз, «Қозғалысты ба сқару жүйесі» ныса ны ке ле сіде й не гізгі эле ме нтте рде н тұра ды: - Бұрыштық орна тылым да тчикте рі( гироскопиялық да тчикте р); - Күн да тчигі; - Ма гнитоме трле р; - Се ріктік на вига ция а ппа ра тура сы; - Ма ховикте р; - Эле ктрома гниттік а тқа рушы орга н. Бұрыштық орнатылым датчикте рі кеңістікте гі микросе ріктің бұрыштық орны ме н бұрыштық жылда мдығын а нықта уға а рна лға н.Күн да тчигі а спа птық координа т жүйе сінде Күн це нтріне ба ғытта луды а нықта йды. Ма гнитоме трле р Же рдің ма гнит өрісіне ба ғытталуды а нықтауға арналған. Қозғалысты басқа ру және навига ция жүйесі келе сіде й режимде рде жұмыс істе йді: - Баста пқы ба ғда рла уды өткізу және шыға ру ре жимі; - Күту ре жимі; - Ма қса тқа не гізде лге н борттық ке ше н се а нсын өткізу ре жимі; - Орбита ны түзе ту ре жимі; - Өмір сүруді са қта у ре жимі. 1.4 – суре т. «Микросе рік қозға лысын ба сқа ру жүйе сі» ныса нының ста тистика лық құрылысы. А тқа рушы орга нда р ба сқа ру жүйе сіне н ке ле тін кома нда ла рға сәйке с, се ріктің бұрыштық жылда мдығына әсе р е те тін ба сқа ру моме нтте рін тудыра ды. Ба ғда рла у жүйе сінде 1.5 – суре тте көрсе тілге нде й а ктивті және па ссивті а тқа рушы орга нда р па йда ла ныла ды. 1.5 – суре т. Ғарыш а ппаратын бағдарлау жүйесінің түрлері Берілген ба ғытта бағда рла у мінде тін ше шу есебі объектінің ба ғытталға н өсіне пе рпе ндикуляр е кі өсіне қатысты бұрыштық орна ла суынба сқа руды та ла п е те ді. Е ге р де , мыса лы, па йдалы жүкте ме құрылғысын не ме се а нте нна ны Же рге ба ғытта у керек болса , оның ба ғытына көлде не ң е кіөске қа тысты ба ғда рды басқа руды қамтамасыз е туіміз ке ре к. Е гер па йдалы жүктеме құрылғысы ға рыш а ппа ра тының корпусына қа тты бе кітілге н болса ,онда бұл е кі өс ға рыш а ппа ра тының корпусымен ба йла нысты координа тта ржүйе сінің үш өсінің қа лға н е кі өсі болып та былады. Осыла йша , біз ға рыша ппа ра тының а йна лма лы қозға лысын ба ғда рла у ба ғытына сәйке с ке ле тінүшінші өске қа тысты қолда на а ла мыз, мыса лы, ға рыш а ппа ра тыныңкорпусыме н ба йла нысты координа тта р жүйе сінің үшінші өсін оның ұшуба ғытында ба ғда рла й а ла мыз. Ғарыш а ппараттының ба ғда рын ба сқа ру мінде тін ше шу үшін а йна луа рқылы тұра қта ндыру не ме се үш өсті ба сқа ру әдісте рі қолда нылуы мүмкін,е кі жа ғда йда да тиісті кома нда лық а спа пта р ме н ба сқа ру жүйе сінің а тқа рушы орга нда ры па йда ла нылады. Ға рыш а ппа ра тының ба ғда рын үш өстік ба сқа ру әдісте рі ба сқа ружүйе сінің құра мында па йда ла ныла тын кома нда лық а спа пта рдың типіне және ба сқа ру моме нтте рін құру тәсілде ріне ба йла нысты жікте ле ді. Же рдің жа санды се рікте рін бе рілге н орие нта цияда ұста у және ба ғытта луын қа мта ма сыз е ту ола рдың қозғалысын ба сқа рудың маңызды е се бі болып та была ды. А нықталға н орие нта ция тра е кторияны түзе ту үшін де және ға рышта көпте ге н ғылыми жұмыста рды іске а сыру үшін на вига циялық және ме те орологиялық се рікте рдің өз жұмыста рын сәтті орында у үшін де қа же т. Қойылға н е се пке тәуе лді түрде жа са нды се рік орие нта циясы а ктивті не ме се па ссивті әдісте рме н іске а са а ла ды. Орие нта цияның а ктивті әдісте рі үшін се ріктің орбита да бе рілге н орие нта циясын ұста п тұра тын және ба сқа рушы моме нтте рді қа мта ма сыз е те тін а тқа рушы эле ме нтте р ме н орие нта ция да тчикте рі се рікте мінде тті түрде болуы қа же т. Е ге р орие нта цияның жоға рғы дәлдігін қа мта ма сыз е ту қа же т болса , үлке н ұйытқытушы моме нтте рге төте п бе ру ке ре к болса және се ріктің күрде лі ба ғда рла ма лық бұрылыста рын орында у қа же т болса , онда орие нта цияның а ктивті жүйе сі қолда ныла ды. Орие нтацияның а ктивті жүйесі жұмыс істеуі үшін эне ргияның тұра қты шығыны қа же т қысқа уа қытты та ла п е тпе йтің және орие нта ция дәлдігіме н күрделі е ме с ба ғда рла ма лық ма не вр жа са йтын се рік жоба ла ры үшін па ссивті әдісте рді қолда ну тиімді. Орие нта цияның па ссивті жүйе сінің жұмысы гра вита циялық және ма гниттік өрістің қа сие тте ріне , а тмосфе ра ке де ргісі ме н күн қысымының әсе ріне , а йна ла тын де не нің гироскопиялық қа сие тте ріне не гізде ле ді. Се рікте р орие нта циясының па ссивті жүйе сінің ма ңызды қа сие ті болып орие нта ция да тчикте рі ме н а тқа рушы эле ме нтте рін та ла п е тпе уі және эне ргия ме н жа ға рма йды па йда ла нба й жұмыс істе й а ла тындығы та ныла ды . жүктеу/скачать 1,43 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|