ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ
АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҚ МИНИСТРЛІГІ
С.СЕЙФУЛЛИН АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ АГРОТЕХНИКАЛЫҚ
УНИВЕРСИТЕТІ
Ыбырақым Нұршат Мейрамұлы
Қойлардың бұзаутасын диагностикалау және емдеу әдістері
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Мамандығы 5В120100-«Ветеринариялық медицина»
Нұр-Сұлтан 2022
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ
АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҚ МИНИСТРЛІГІ
С.СЕЙФУЛЛИН АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ АГРОТЕХНИКАЛЫҚ
УНИВЕРСИТЕТІ
«Қорғауға жіберілді»
___________Кафедра меңгерушісі
____________Е.Е.Муханбеткалиев
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Қойлардың бұзаутасын диагностикалау және емдеу әдістері
Мамандығы- 5В120100-«Ветеринариялық медицина»
Орындаған Ыбырақым Н.М
Ғылыми жетекшісі в.г.д, профессор Әбдірахманов Т.Ж
Нұр-Сұлтан 2022
Мазмұны
Кіріспе 7
1 Әдеби шолу
1.1 Қойларда трихофитоздың таралу деңгейі 9
1.2 Қойларда трихофитозды диагностикалау әдістері 11
1.3 Қойларда трихофитозды емдеу әдістері 13
2 Өзіндік зерттеу
2.1 Зерттеу материалдары 15
2.2 Зерттеу әдістері 16
2.3 Шаруашылыққа қысқаша сипаттама 19
3 Зерттеу нәтижелері
3.1 Шаруашылық жағдайында қойлардың трихофитозының таралу
деңғейі 21
3.2 Қойларды емдеу әдісі 26
3.3 Зерттеу әдістерінің экономикалық тиімділігі 27
Еңбекті қорғау 30
Алынған нәтижелерді талқылау 33
Қорытындылар мен ұсыныстар 36
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 38
Кіріспе
Қой шаруашылығы қазақтардың дәстүрлі кәсіптерінің бірі болып табылады. Ежелгі заманнан бері қазақтардың өмірі қой шаруашылығының дамуымен тікелей байланысты болған, оның үстіне біздің республикамыздың климаттық жағдайлары жануарлардың барлық тобына қолайлы болған. Қойлар мен ешкілер – бовидтер тұқымдасынан шыққан мүйізді тұяқтылар. 8-9 мың жыл бұрын үйде болған.Олардың -мофлондар мен тау қойлары, сондай-ақ арқарлар.Шығу орталықтары-Жерорта теңізі, Орта Азия, Қазақстан, Оңтүстік Африка.Бүгінгі таңда қой шаруашылығы мал шаруашылығының басты салаларының бірі болып табылады.Қойдан жүн, қой терісі,ет, май, сүт және құнды органикалық тыңайтқыш – көң алынады. Қойдың жүні киім, аяқ киім, кілем, киіз, арнайы техникалық шұға жасау үшін шикізат ретінде қызмет етеді.Қойдың жүн өнімділігі елдің халық шаруашылығы үшін өте маңызды. Жұқа және жартылай жұқа жүннен жоғары сапалы жүн маталары шығарылады.Ж.Қуанышбаев , Қ.Медеубеков, И. Бутарин, А.Есенжолов, А.Жандеркин, В.Бальмонт сияқты селекционер-ғалымдардың басшылығымен қойдың бірегей тұқымдары өсірілді.Қазақ архаро-мериносы, қазақтың биязы жүнді тұқымы және тағы басқалары әлемдік маңызға ие.Тіс және ас қорыту аппараттарының ерекше құрылымының арқасында қойлар өсімдіктерді тістеп алады, сондықтан оларды ірі қара мен жылқылардан кейін жаюға болады.Қой ірі қара мал ішпейтін тұзды суды ішеді .Олар сондай-ақ жылу мен суыққа өте жақсы төзеді, сондықтан оларды ұстау үшін арнайы қора-жабдықтар қажет емес. Жақсы тұяқтардың дамуы арқасында қойлар қарлы дала, шөлді жерлерде , қыста өздеріне азық таба алады[1].
Биязы жүнді бағыттағы тұқымдардың ең көп саны қазақтың биязы жүнді қойы бар-148,3 мың бас, бұл үлес салмағында 47,0% - ды құрайды. Екінші орынды оңтүстік қазақ мериносы алады – 139,2 мың бас, немесе 44,0%; қазақархаромеринос-7,9 мың бас, немесе 2,5%; 7,4 мың бас, немесе 2,34% -басқа ұсақ тұқымды тұқымдар, соның ішінде австралиялық меринос.Қазіргі уақытта қой шаруашылығы ҒЗИ құру жұмыстарын жүргізуде"қазақстандық меринос" Жаңа жүнді-етті тұқымды қой жүні өнімділігі мен сапасы бойынша жүн австралиялық меринос, бірақ олардан едәуір асып түседі құнарлылық, ерте жетілу, тірі салмақ және басқа да қасиеттер.Бұл мәселе өте өзекті, себебі Қазақстан Дүниежүзілік сауда ұйымына (ДСҰ) кіру үшін деңгейі мен сапасы бойынша жаңа биязы жүнді қой тұқымының болуы өндірілген өнім әлемдік нарықта бәсекеге түсе алар еді.[2]
Әлемдік нарықта бәсекеге қабілетті жас өндіріс үшін қой еті ғылыми негізделген жағдайларды қамтамасыз етуі керек қозылардың тез өсуі мен дамуы кезеңінде оларды азықтандыру және ұстау 4 айға дейінгі жас жануарлардың тірі салмағы 5-40 кг болуы үшін,6 айға - 45 кг, 10 айға - 55 кг. осындай массаны алу үшін қозылардың орташа тәуліктік өсуі 300 г, ал орташа бордақылау-150 г. бұл бордақылау әдісімен күнделікті жануарлардың қоректік заттарға қажеттілігі 1,3-1,5 дейін артадыазық бірліктері және 150-180 г сіңірілетін ақуыз, бұл мыналарды қамтамасыз етеді бұлшықеттердің жақсы дамуы және сол арқылы жақсы.Осыған байланысты технологияны жетілдіру бойынша зерттеулерқойларды күтіп-бағу, бордақылау және ғылыми негізделген жүйені әзірлеужануарларды көбейту үшін оларды қосымша тамақтандыру өнімділік, тиімді өнім сапасын жақсарту жыл мезгілдері бойынша жайылымдардың орасан зор қорын пайдалану өзекті және маңызды экономикалық маңызы бар.Елдің қой шаруашылығы өзінің лайықты орнын алуы керек елдің агро өнеркәсіптік кешенінің болашағы зор қамтамасыз ететін отандық мал шаруашылығы салаларыныңелдер қажетті азық-түлік өнімдерімен, ал жеңіл өнеркәсіп тиімді пайдалану негізінде генетикалық қойдың қолда бар және жаңадан құрылатын тұқымдарының,типтері мен желілерінің әлеуеті өнімділіктің әртүрлі бағыттары.ҰҚМ – ның жүнділігін жоғалтып алмау үшін,терілік жұқпалы аурулар мен балау шараларын жүргізу керек,соның ішінде соңғы кезде климаттық өзгерістерге байланысты елең етек алып келе жатқан аурудың бірі,бұзаутаз.
Қойлардың бұзаутасы-бұл теріде қыртыстар мен жарамен жабылған, түскен шаштары бар дөңгелек, күрт шектеулі таз жерлердің пайда болуымен сипатталатын жұқпалы саңырауқұлақ ауруы.Ауруды трихофитондар тудырады, олар жылу мен дезинфекциялық заттардың әсеріне айтарлықтай төзімді, сыртқы ортада ұзақ уақыт сақталады: қоқыста, топырақта, ағаш заттарда.Патогендік саңырауқұлақтардың тасымалдаушылары-тышқандар, егеуқұйрықтар және басқа кеміргіштер.Инфекция көзі үй-жайларды, жабдықтарды себетін ауру және ауру жануарлар.Қолайсыз ауа-райы жағдайлары.Инкубациялық кезең 1 аптадан 1 айға дейін созылады, ауру созылмалы түрде жүреді.
Жұқпалы ауруларды тудыратындар-микробтар, вирустар, ең қарапайым ұсақ тіршілік иелері-саңырауқұлақтар.Ауру қоздырғыш микробтар – тек микроскоппен қарағанда көрінетін өте ұсақ организмдер. Жұқпалы ауруды қоздырғыштар организмге түрлі жолдармен енеді және әр түрлі жабайы және үй жануарларынан жұғатын, адамдар мен жануарлардың жұқпалы аурулары болып табылады. Зооноздар қоздырғыштарының қатарына микроорганизмдердің көптеген түрлері–бактериялар, вирустар, риккетсиялар, саңырауқұлақтар, қарапайымдар, құрттар, паразиттік жәндіктер жатады. Зооноздарды екі топқа бөледі: үй жануарларынан жұғатын зооноздар және жабайы жануарлардан жұғатын зооноздар.Үй жануарларынан жұғатын аурудың бірі –трихофития (бұзау таз).Ауру қоздырғыштар ауру малдан дені сау малға да түрлі жолдармен – топырақ, су, жем, ауа арқылы жұғуы мүмкін. Жұқпалы аурудың өлген малдардың өлексесі ауру қоздырғыштарды таратудың қауіпті факторы болып табылады; сондай-ақ малдың қиының да орасан зор қауіпі бар, өйткені оған мұрыннан, жатырдан, ауыздан аққан сұйықтық, сонымен бірге малдың терісінің қотыры да түседі[3].
Жұмытың мақсаты қойлардың бұзаутасын диагностикалау және емдеу әдістері болып табылады.
Осы мақсатты орындау үшін келесі міндеттер қойылады
1.Шаруашылық жағдайында қойлардың трихофитозының таралу деңгейін анықтау.
2.Шаруашылықта ауруды диагностикалау әдістерін жүргізу.
3.Жарасбаев ШҚ-жағдайында трихофитозды емдеу әдістерін салыстырмалы түрде орындау .
Достарыңызбен бөлісу: |