Дипломдық жұмыстың негізгі бағыттарын дәлелдейтін графикалық бөлімдер орындалған

 

46

 

 

өзгеруіне алып келген, сейілтілген және қысылған деформация пайда болады. 

Күйінген  ортада  зерттелетін  толық  қысыммен  ортақ  қысымның 

айырмашылықтарды, дыбыстық қысым деп атайды. 

     Дыбыс    серпінді  толқындар  таралатын  ортасына  тәуелді,  әуе  және 

құрылымды дыбысқа бөлінеді. 

    Дыбыс,дыбыстық  қысыммен,жылдамдықпен  және  дыбыс  толқындары 

таралатын  бағытпен,дыбыс  қуатының  қарқынды  түрде  берілуімен 

сипатталады 

 

Шу адамға,оның қоршаған ортасына маңызды әсер етіп және ол мынадай 

әсерлермен  озон  қабатының    қышқыл  жаңбырларымен  бұзылуымен 

салыстырылады. Шу факторы дамыған елдерде экологиялық факторларының 

шегін анықтайтын фактор болып қалыптасады. 

Адамға  жағымсыз шудың  әсер  ететіні  баяғыдан белгілі. Сондықтан,  адамдар 

тыныштыққа  талпынады,ал  шумен  айқасу  тарихы,  ежелгі  тарихтан  келе 

жатыр. Мысалы,  Сибарито Грек қаласының тұрғындары біздің ғасырға дейін, 

қала  аймақтарынан  барлық  шу  өңдірістерін  жоюға  талап  етеді,  ал  Ежелгі 

Римде түнгі уақытта арбаның жүруіне тыйым салған. 

    Зерттеушілер  анықтағандай,  70%    халықта  қан  қысымы  көтеріліп  және 

шудың  әсер  беру  кезінде  пульс  жиілігі    10%.Мамандар  бекіткендей,  жоғары 

шу  арқылы,қалада  аурушылық    30%  көтеріледі,  ал  өмір  сүру  уақыты  8-10 

жылға  төмендейді,  еңбек  қабілеттілігі  минимум  10%  төмендейді,  ал  демалу 

тиімділігі екі есе төмендейді. 

 

Ашық  тарату  құрылғылардың  тұрақты  шулардың  көзі  болып  (АТҚ) 

трансформаторлар,  электроберілгішті  жоғары  вольттық  желілері,синхронды 

компенсаторлар  болып  келеді,  ал  уақытша  шудың  көзі  болып-әуе 

ажыратқыштары 

болып 

табылады.Трансформатордағы 

шулар 

электротехникалық трансформатордың болат өзекшесінің  магнитакустикалық 

тербелістермен  болады.  Олардан  келген  дірілдеу    бак  кедергісінің  белсенді 

бөлшегімен,  май  және  түйіншік,өзіндік  бакпен  және  одан  шыққан  ауамен, 

әртүрлі  жиіліктегі  дыбыс  толқының  тербелісі  сияқты  түрде    беріледі. 

Әсіресе,қатты  шу  бак  қақпағынан  шығады.Шудың  қосымша  көзі  ,бак 

конструкциясымен  байланысты  бак  тербелісі  болып  табылады.  Кейбір 

трансформаторларды  салқындату  үшін,  шудың  көзі  болып  табылатын 

желдеткіштер  қолданылады.Шу  деңгейі    трансформаторлардың  жүктеуінен 

және  номиналды  кернеуінен  тәуелді  емес,  ең  басты  факторлары-  номиналды 

қуат  және  трансформатор  көлемдері.  Трансформатор  шуы-жиілігі  бар 

тербелістен,жұмыстық  жиілікке  қысқаша  болып  келеді,атап  айтқанда: 

100,200,300 және басқа 4000-6000Гц-ке дейін баратын тербелістерден тұрады. 

Күшті трансформаторларда төмен жиілік және салқындатқыш желдеткіштерге  

трансформатордан  жойылатын  тез  өшетін  жоғары  жиіліктер  шығарылған. 

Дыбыстық тоөындар, трансформатордың екі жағынан таралады.  

Трансформаторлардың  шу  сипаттамалары  дБа  есептеледі.  Бұл,  көптеген 

зерттеулердің,жиілік  жолағын  октавада  емес,  А  шкаласы  бойынша  өлшеуі 

шектен 

шығып 

көтерілгенімен 

байланысты.АТҚ 

трансформаторлар 

 

47

 

 

жанындағы шу деңгейі 76-85 дБа диапазонында болады. 

      Трансформатордан  1м  қашықтықта    жерден  1,5м  биіктігінде  орналасқан 

оның қуатына тәуелді келесі шу деңгейі: 

 

 

 

7.1 кесте – Трансформатор қуаты бойынша шу деңгейі 

 транс-форматор 

қуаты, MB А 

10  

25  

40  

200  

500  

600  

1000  

Шу деңгейі дБА  70  

75  

76  

80  

82  

85  

90  

 

     Бонневильдік  энергожүйе  зерттеулер  нәтижесі  бойынша,шу  деңгейі  150  м 

қашықтықта қуаттан тәуелді: 

L150=26+8,51g N, 

  

мұнда N— қуат, MB•A.  

       150 м қашықтықта орналасқан шу деңгейі  100 MB•А - 43 дБА; 200 MB•А 

- 45,6 дБА; 600 MB•А - 49,6 дБА; 1000 MB•А - 51,5 дБА трансформаторлары 

үшін 

     Конструкциялық материалдарды таңдау шу деңгейін 5-6 дБА төмендетеді. 

Жоғары  вольттік  электр  хабарлағыш  желілері  қоршаған  аудан  үшін  шу  көзі 

болып табылады. 

    Тұрғылықты  жерге  дейін  олардың  перспективті  дамуының  ара  қашықтары 

желі  осінан  300  м-дан  кем  болмау  керек,  ал  қыстырылған    трасса 

аймақтарында бұл ара қашықтық 100 м-ге дейін азаяды. : 

 

 

 

 

 

 

 

 

7.2 кесте – Кернеудің мәні бойынша шу деңгейі 

Кернеу, кВ 

400   750  

1050  

1150  

Шу деңгейі, дБА 

Жаңбыр 

кезінде 

40  

49  

51-57  

55-62  

Тұман 

кезінде 

34  

40  

45  

53  

     

 Электро  хабарлағыш  жоғары  вольттік  желісінің  шу  деңгейіне  ауа-райы  әсер 

етеді. шу деңгейінің үлкен маңызы жаңбыр кезінде болады, бірнеше рет төмен 

тұман  кезінде  және  кішірек  жақсы  ауа-райынба  болады.  Үш  фазалық 

желісіндегі шу, бір фазалық желі шуынан 3-4 дБА жоғары-ақ.  

       Аэродинамикалық  ағынды  айналдырып  ауаны  салқындататын  немесе 

электромагниттік  өрісте  машина  саңылауына  әсер  ететін,  шу  шығаратын 

синхрондық  компенсаторлар.  Кейбір  жағдайларда  ротордың  теңдіксіздігінен 

подшипник шуы маңызды рөл ойнайды. "Броун-Бовери фирмасынан шыққан 

синхронды  компенсаторлардың  айналу  жиілігі  750  об/мин,  қуаты  160 

 

48

 

 

басталып 250 МВ*А баратын,ал шу деңгейі 65-67 дБА тең. 

       Шудың  қысқа  уақыттық  күшті  көзі  болып  әуе  АТҚ  ажыратқыштары 

болып  келеді.  Әуе  ажыратқыштарын  іске  қосу  кезінде,  жоғары  жиілік  шу 

шақыратын  қысыңқы  ауаның  энергиясы  босатылады.  "Броун-Бовери 

фирмасынан шыққан кернеуі 362 кВ тең, әуе ажыратқыштары , 62 кА ажырату 

кезінде шу деңгейі келесі ара қашықтықта төмендейді: 

 

 

 

7.3 кесте – Ара қашықтыққа байланысты шу деңгейі   

Ара қашықтық, м  

 

1  

50  

100  

Шу 

деңгейі, 

дБА  

 

Өшіру кезінде 

140   112  

100  

Қосу кезінде 

128   107  

97  

      

 

Әуе ажыратқышынан 1 м қашықтықта орналасқан оны іске асыру кезінде 

максималді  рұқсат  берілген  шу  деңгейі  жоғарлайды,  сондықтан, 

ажыратқыштың қасында арнайы қорғау құралдары жоқ адам жүруіне тыйым 

салынады. 

 

 

 

 

 

 

 

 

49

 

 

8 Техника экономикалық көрсеткіштер 

 

 

8.1 Жобаны жасаудың мақсаты 

 

 

Бұл жұмыстағы технико-экономикалық есептеудің мақсаты  Талғар РЭС-

ке  жататын  35/10  кВ  №97«И»  «Өстемір»  қосалқы  станциясы    қайта  құру 

арқылы,    Талғар  ауданының  тұтынушыларының  электрмен  қамтамасыз  ету 

сенімділігін арттыру болып келеді.  

 

«Өстемір»  қосалқы  станциясы  Талғар  аудынындағы    Өстемір  ауылының 

шетінде  орналасқан.  Бұл  ауданның  сейсмикалық  көрсеткіші    6,0  баллдан 

төмен  болып  келеді  (СНиП  РК  2.03-30-2006).  Көктайғақ  қабырғасының 

қалыңдығы-15 мм. 

 

 

8.2 Қосалқы станцияның экономикалық көреткіштері 

 

 

Қосалқы станцияға кететін қаржы салымдары келтірілген анық-тамаларда 

жалпылама қосынды құндары келесідегідей құраушылармен анықталады:   

 

- Электрлік жабдықтар; 

 

- Құрылыс жұмыстары ; 

 

- Жабдықтарды орналастыру және қосу; 

 

- Ескерілмеген шығындар. 

 

ТҚ  ұяшығының  құнына  ажыратқыштардың,  айырғыштардың,    ток  пен 

кернеу  трансформаторларының,  қайта  кернеуленуді  шектеуіштің,  басқару 

аппаратурасының,  сигнал  берудің,  ЖҚ  және  А,  бақылау  кабельдерінің, 

шиналық  өткізгіштердің,  құрылыс  конструкцияларының,  фундаменттердің, 

сондай-ақ  құрылыс-монтаждық жұмыстардың құндары кіреді.    

 

Трансформаторлардың  және  автотрансформаторлардың  есептік  құнын 

есептеген  кезде  шиналық  өткізгіштерді  де  орнату,  шина  өткізгіштерін, 

найзағайдан қорғану, жерге тұйықтау, бақылау кабельдері, релелік қорғаныс, 

құрылыс 

конструкцияларының, 

құрылыс-монтаждық 

жұмыстардың 

шығындарын  есепке алыну керек. 

 

Қосалқы станса бойынша шығындардың тұрақты бөлігінің көрсет-кіштері  

нысан салынатын ауданнын дайындаудың, жалпы қосалқы стансаны басқару 

пунтінің,  өз  қажетіне  жұмсалатын  шығындар  бойынша  құрыл-ғылардың,  

аккумляторлық  батерея,  компрессор,  ішкі  және  сыртқы  жолдар-дың, 

байланыс пен телемеханика құралдарының, май шаруашылығы, су тасымалы, 

канализация,  сыртқы  жарықтандыру  және  басқа  да  жалпы  қо-салқы 

стансалық элементтердің құны бойынша қосынды толық шығындар кіреді.   

 

35/10 кВ  кернеудегі қосалқы станциясына қажетті қаржыны есептеу үшін 

электрлік жабдықтардан құрылыс жұмыстарына 29%, орналастыру мен қосуға 

10% және ескерілмеген шығындарға 6% және жабдықтарға 55% алынады.  

Сонда 

 

50

 

 

 

       (8.1) 

 

 

мұндағы  K

i

  –  таратушы  құрылғалардың,  трансформаторлардың,  ток 

шектеуіш  

                              реакторлардың  құндық  көрсеткіш-тері,  сонымен  қатар 

жоғары  

                             жиліктік  байланыспен  жабдықталған  сызықты  ұяшықтарға 

қосымша   

                             қар-жы салымдары; 

             n

i

 – ондағы жабдықтар бірлігінің саны; 

                        К

құр.

 – қосалқы станцияны құрауға кететін қаржы. 

                         К

орн.

 – сатып алынған электр жабдықтарын  

                                   орналастыруға кететін қаржы. 

                        К

еск.

 –ескерілмеген жағдайларға кететін қаражат. 

 

 

Бүкіл мәліметтер 8.1-8.3 кестесіне қойылады.  

 

 

8.1 к е с т е – 35/10 «Өстемір» қосалқы станциясы -на жиынтық бағалар 

 

Жабдық атауы 

 

Типі 

 

Саны 

 

Бір 

дана 

құны,  млн 

тнг 

Толық, 

млн.тнг 

Трансформатор 

ТМН-2500/35 

2 

8,12 

16,24 

Айырғыш 

Айырғыш 35 кВ РВЗ-1 

6 

0,701 

4,21 

Айырғыш 

Айырғыш 

РВЗ-10/630 У3 

30 

0,50 

15 

Кернеу 

Трансформаторы 

НАМИ-10-УХЛ1 

2 

0.115 

0.23 

НАМИ-35-УХЛ1 

2 

0.512 

1,024 

 

Тоқ 

Трансформаторы 

ТЛМ-10-2 

2 

0,163 

0,326 

ТЛМ-10-2 

4 

0,163 

0,652 

ТЛМ-10-2 

20 

0,163 

3,26 

ТФЗМ35Б-I 

12 

1,024 

12,288 

КТҚС-10 КВ 

КТҚС -10 кВ К-59 

1 

2,29 

2,29 

Ажыратқыш 

BB/tel-10-12.5/630У3 

11 

0,247 

2,717 

ВМКЭ-35Б-16/1000Т1 

3 

4,2 

12,6 

Разрядник 

Вентилді разрядник 

РВС-20У1 

6 

0,06 

0,36 

ӨМТ 

ТМ-160/6 

2 

0,49 

0,98 

АҚШ 

АҚШ 35 Кв 

2 

0,55 

1,10 

Шиналар 

Шина 35 кВ 

1 

0,43 

0,43 

 

Шина 10 кВ 

1 

0,40 

0,40 

 

Релелік қорғаныс 

Толық 

1 

10 

30 

Толық 

 

103,877 млн.тнг 

 

 

ҚС-ға толық кеткен толық шығын 

 

 

51

 

 

 

 

 

8.3 Энергияны беруде ұсталымдарды есептеу

 

 

 

Электр энергиясын беруде ұсталымдар келесі формуламен есептелінеді: 

 

                                    

,

i

ПР

i

ЗП

i

РиЭ

i

АМ

i

П

И

И

И

И

И









 

(8.2) 

 

 

мұнда И

п

 –электроэнергиясын беруде толық ұсталымдар, млн. тнг.; 

        И

ам

 –негізгі амортизациялық қорларға ұсталымдар, млн. тнг.; 

        И

РиЭ

 –эксплуатация мен жөндеуге ұсталымдар, млн. тнг.; 

        И

зп

 –жалақыға ұсталымдар, млн. тнг.; 

        И

пр

 – басқа ұсталымдар, млн. тнг.; 

 

 

8.3.1 Негізгі қорларға ұсталымдарды есептеу 

 

 

 

Бұл  ұсталымдар  негізгі  қорларға  пайыздық  қатынаста  болады  және 

капиталды қаражат жұмсауға тең болады: 

 

                                                

,

%

100

i

АМ

i

АМ

К

Н

И





 

(8.3) 

 

 

мұнда Н

ам

 –амортизациялық  шығарулар нормасы, %, алынады 4,7%; 

  К

i

 – негізгі қорлардың қаражаты, млн.тнг; 

 

 

4, 7 150,517

7, 07    ( лн.тнг)  

100

АМ

И

м







 

 

 

8.3.2 Эксплуатация мен жөндеуге ұсталымдар 

 

 

Бұл ұсталымдар келесі формуламен есептелінеді: 

 

                                                           

,

100%

i

i

i

РиЭ

РиЭ

Н

К

И





  

(8.4) 

 

 

 

мұнда  Н

РиЭ

  –  жөндеу  мен  эксплуатацияға  шығындар,  %,  Н

1

РиЭ

  =  2  %  деп 

алынады; 

 

 

1

3,5 150, 617

3, 01  ( лн.тнг)  

100

РиЭ

И

м







 

 

 

8.3.3 Жалақыға ұсталымдарды есептеу 

 

 

52

 

 

 

Бұл ұсталымдар штаттық кестемен есептелінеді 

 





,

соц

доп

i

осн

i

ЗП

К

ЗП

ЗП

И







 

(8.5) 

 

 

мұнда    Жал

қос

  –  персоналдың  демалысқа  кететін  қосымша  жалақысы,  

млн.тнг.   

                                  негізгі жалақыдан 12% деп алынады;                             

          К

әл 

  –      зейнетақы  фонды,  әлеуметтік  сақтауды  қарастыратын 

әлеуметтік коэффициент. 1,21 деп алынады; 

           Жал

нег

 – персоналдың негізгі жалақысы, млн.тнг.,  

 

 

Ол келесі формуламен анықталады: 

 

11

,

.

  

i

орт

нег

п

Жал

Р

Жал

млн тнг



 

 

(8.6) 

 

 

мұнда 11 – жұмыс істелінетін ай саны; 

  Жал

ор

 – орташа жалақы, теңге, 80000 тенге деп алынады; 

 Р

i

п

 – ҚС-тың шартты персонал саныР

»

п 

= 3 қабылданады. 

 

 

3 11 80000

2, 64   (

.

)  

нег

Жал

млн тнг

  



 

 

 

Алынған мәндер 8.5 формуласына қойылады: 

 

 





264 0,316

1, 21 3,576  ( лн.тнг)  

i

Жал

И

м









 

 

 

8.3.4 Басқа ұсталымдарды есептеу 

 

 

Бұл ұсталымдар толық ҚС-тың жөнелтпе қаржыларын есептейді: 

 

,

%

100

i

ЗП

i

ПР

i

ПР

И

Н

И





 

  (8.7) 

 

 

мұнда Н

i

пр

 –басқа ұсталымдар нормасы, %, Н

пр

 = 3,6% деп қабыл-данады; 

 

 

2

3, 6 3,576

0,128   (

.

)  

100

ПР

И

млн тнг







 

 

 

 

Шығындар мәндері 8.3 кестесіне келтірілген  

 

 

 

 

8.3  Кесте–  «Өстемір»  қосалқы  станциясының  элект  энергиясын  беруде 

шығындардың сметасы 

 

53

 

 

Ұсталымдар аттары 

Ұсталымдар млн.тнг 

Амортизациялық ұсталымдар 

7,07 

Жөндеу мен эксплуатацияға ұсталымдар 

3,01 

Жалақыға ұсталымдар 

3,576 

Басқа ұсталымдар 

0,128 

Толық: 

13,78 

 

 

 

8.4 Электр энергиясының өзіндік құнын есептеу 

 

 

Электр энергиясының өзіндіқ құны келесі формуламен анықталады 

 

 

(8.8) 

 

 

мұнда 

 –толық ұсталымдар; 

        

 –шығарылған элект энергия саны. 

 

 

Шығарылған  электр  энергиясының  көлемі  келесі  формуламен  анық-

талады: 

 

 

(8.9) 

 

 

мұнда   – ТМН-2500/35/10 трансформаторларының қуаты; 

        

 –трансформатор жүктеме коэффициенті; 

        

 –максимум жүктеме уақыты. 

 

  

 

 

Трансформаторларда электр энергиясын жоғалту: 

 

2

3

1

,

Г

xx

Г

k

Э

n P T

P K

n





  

  



 

(8.10) 

 

 

мұнда: Т

Г

=8760 сағат.; 

         Т

max

=4800 сағат.; 

          



= (0.124+

10000

max

Т

)

2

8760, 

 

 



 = (0.124 + 

10000

4800

)

2

8760=3195.7 (сағат). 

 

54

 

 

 

 

ТМН-2500-35/10-У1 үшін электр энергиясын жоғалту 

 

 

S

ТР

=2500 кВА, n=2, 



Р

Х

=4.1 кВт, 



Р

К

=23.5 кВт. 

 

 



Э

Г

=2 4.1 8760+1/2 23.5  (

2500

2

7

.

2889



)

2

3195.7=0,084 млн кВт с; 

 

 

Онда: 

 

 

(8.11) 

 

 

8.11 формуласына салсақ тұтынушыларға кететін электр энергиясы 

 

 

  

 

 

Онда өзіндік құн келесідей болады: 

 

 

 

 

 

 

Электр энергиясының құны 

 

  –  Алматы  облысындағы  электр  энергиясына  тариф. 

 

 

 

  –  Электр  энергиясын  өндіретін  компаниядағы  та-

риф;  

 

 – АҚ «KEGOC» қоятын тариф; 

 

Электр энергиясын беруде болжалданып отырған пайда: 

 

 

(8.12) 

 

 

  

 

 

Болжалданып  отырған  пайдадан  қосалқы  станция  келесі  төлемдерді 

орындайды: 

 

Электр энергиясын өндіретін компанияларға:  

 

 

  

 

 

KEGOC-қа төлемдер:  

 

  

 

 

Көзделіп отырған пайдадан қалдық келесідей анықталады: 

 

55

 

 

 

 

  

 

 

Салымды ескергенде (пайдаға салық 20%) таза пайда болады: 

 

 

  

 

 

Таза пайданың 60%-ы инвестициялық қаржыны өтеуге кетеді: 

 

 

  

 

 

Қаржы ағыны келесі формуламен есептелінеді: 

 

 

(8.13) 

 

 

 

жүктеу/скачать 2,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: